نظام پرستاری، اما و اگرهای نمایندگی مطالبات پرستاران: بررسی وضعیت تشکلهای صنفی پرستاران

تارنمای داوطلب؛ جریان مطالبه‌گری پرستاران در یک دهه اخیر، یکی از تازه‌ترین اشکال جنبش‌های صنفی مزدبگیران را در جامعه ایرانی رقم زده است. پزشک سالاری و شکاف درآمدی گسترده میان پزشک و پرستار در نظام سلامت، کمبود نیروی پرستاری، اجرا نشدن قوانین و مقررات پیش‌بینی شده برای حمایت از جایگاه و موقعیت شغلی پرستاران و افزایش ناامنی شغلی در پی موقتی شدن قراردادهای کار؛ از جمله دلایل گسترده شدن اعتراضات صنفی این گروه در سالهای اخیر بوده است. با وجود این مطالبات گسترده که در قالب شیوه‌های مختلف کنشگری آنلاین و آفلاین به گوش مسئولان و افکار عمومی رسیده ، بخش بزرگی از جامعه پرستاری همواره از ناکارآمدی تشکل‌های صنفی موجود برای پیشبرد مطالبات پرستاران انتقاد کرده است. گرچه چندین تشکل صنفی از جمله نظام پرستاری، خانه پرستار و انجمن پرستاری ایران ، وظیفه انعکاس مطالبات جامعه پرستاران را در طول سالهای گذشته بر عهده گرفته‌اند اما نقد فعالان این حوزه، بیش از همه متوجه تشکلی فراگیر به نام نظام پرستاری است که بزرگترین تشکل صنفی پرستاران از نظر تعداد اعضاء (حدود ۲۰۰ هزار نفر عضو) و میزان پراکندگی در سراسر کشور است.

تارنمای داوطلب قصد دارد در یک سلسله گزارش به بررسی عملکرد نظام پرستاری و دو نهاد صنفی دیگر ( خانه پرستار و انجمن پرستاری ایران) بپردازد و عملکرد آنها را در پیگیری مطالبات جامعه پرستاری مورد ارزیابی قرار دهد. در این میان نظام پرستاری گرچه یک سازمان صنفی است که از سوی وزارت بهداشت و مجلس شورای اسلامی در سیاست‌گذاریها به رسمیت شناخته می‌شود، اما همواره از سوی پرستاران با دو نقد جدی مواجه بوده است:

1– ساختار تشکیلاتی: قانون نظام پرستاری که در سال ۸۰ و توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شده، نیازمند اصلاح است.
2– شیوه فعالیت: نظام پرستاری نتوانسته است مطالبات والویت‌های پرستاران را در سطوح سیاستگذاری نمایندگی کند.

در گزارش پیش رو ، قبل از پرداختن به این دو نقد؛ به بررسی سازوکار تشکیلاتی این نهاد صنفی تحت قانون ۲۸ ماده‌ای نظام پرستاری خواهیم پرداخت و سپس با شیوه فعالیت این نهاد آشنا خواهیم شد.

هدف از تشکیل نظام پرستاری چه بود؟

نظام پرستاری یک سازمان صنفی است که پس از تصویب قانون نظام پرستاری در مجلس شورای اسلامی، در سال ۱۳۸۱ بنیانگذاری شد. گرچه پیش از تشکیل نظام پرستاری، انجمن های چون انجمن پرستاری ایران تشکیل شدند اما این انجمنها بیشتر بر اهداف آموزشی و علمی متمرکز بودند و نتوانستند به صورت فراگیر مطالبات صنفی پرستاران را نمایندگی کنند. اینطور که برخی گزارشهای منتشر شده نشان می‌دهند، در اواسط دهه۷۰، گروهی از دانشجویان پرستاری هسته‌های اولیه برای تشکیل یک نظام کارآمد صنفی را پایه‌گذاری کردند. شوراهای همبستگی پرستاران در نتیجه همین فعالیت‌ها تشکیل شد و با آگاهی رسانی در خصوص لزوم پیگیری مشکلات جامعه پرستاری از طریق یک نظام صنفی، زمینه‌های ایجاد یک سازمان صنفی فراهم شد. به نحوی که اولین پیش‌نویس قانون تشکیل سازمان نظام پرستاری در سال ۷۶ و در همایشی در مشهد به نمایندگان مجلس ارائه شد و سرانجام در پی برگزاری همایش‌های متعدد جهت آگاهی رسانی نسبت به لزوم یک نظام کارآمد صنفی و مطالبه‌گری فعالان پرستاری، در آذر ماه ۱۳۸۰ کلیات تشکیل نظام پرستاری به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. پس از آن بود که این تشکل صنفی در سال ۱۳۸۱ بنیانگذاری شد و در چهار سال اول فعالیت خود توانست از ۱۳۰ هزار پرستار در سراسر کشور، ۵۲ هزار نفر را به عضویت خود درآورد.

این سازمان که اهداف خود را در قالب اساسنامه‌ای ۲۸ ماده‌ای دنبال می‌کرد؛ تلاش در جهت اصلاح و رشد حرفه پرستاری، کوشش در جهت برقراری، حفظ و حمایت از حقوق مادی و معنوی و صنفی پرستاران، تلاش در جهت اجرای موازین و ارزش‌های اسلامی در بخش پرستاری، افزایش سطح دانش و مهارت و آموزش پرستاران حین خدمت  آشنا ساختن جامعه نسبت به وظایف ونوع خدمات پرستاران و همکاری با سازمانها و موسسات قانونی در کشور و در مجامع بین‌المللی را در زمره الویت‌های اجرایی خود قرار داده است.

بر اساس قانون نظام پرستاری، این تشکل «سازمانی مستقل و دارای شخصیت حقوقی» معرفی شده که به منظور تحقق بخشیدن به اهداف و وظایف مقرر در این قانون تشکیل شده است و شورای عالی، رئیس کل، هیات مدیره، دبیرخانه شورای عالی و کمیسیون‌های داخلی و هیات‌های کارشناسی رسیدگی به تخلفات سلسله مراتب سازمانی آن را تشکیل می‌دهند.

ماده 4 قانون نظام پرستاری، اعضای شورای عالی نظام پرستاری را شامل ۲۵ نفر عضو اصلی و ۵ نفر عضو علی‌البدل دانسته است. هجده نفر از اعضای این شورا در سطح کارشناسی و بالاتر هستند، پنج نفر بهیار، یک نفر پرستار اتاق عمل و یک نفر پرستار هوشبری با رای اکثریت مجمع نمایندگان هیات‌های مدیره شهرستانها انتخاب می‌شوند. در عین حال یک نفر نماینده به معرفی کمیسیون بهداشت و درمان و با انتخاب مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر و دو نفر پرستار به انتخاب وزیر بهداشت و درمان، یک پرستار نیروهای مسلح به انتخاب ستاد فرماندهی کل قوا و نماینده‌ای از سازمان پزشکی قانونی کشور به صورت “انتصابی” در این شورا عضویت دارند. همچنین بر اساس تبصره ۴ ماده ۵ قانون نظام پرستاری ، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و معاونین او و همچنین مدیرکل پرستاري وزراتخانه می‌توانند در جلسات شورايعالی “بدون حق راي” شرکت و اظهار نظر کنند.

همچنین در شهرستانها، به ازای هر ۵۰۰ نفر شرکت‌کننده در انتخابات نظام پرستاری؛ هیات‌های مدیره یک نفر را جهت تشکیل مجمع نمایندگان معرفی می‌کنند. این مجمع وظیفه دارد از بین کاندیداهای واجد صلاحیت، اعضای انتخابی شورای عالی را به صورت مستقیم برگزیند.

ترکیب شورای عالی نظام پرستاری؛

اختیارات و وظایف شورا

بر اساس تبصره ۵ از ماده ۵ قانون نظام پرستاری؛ شورایعالی این سازمان داراي یک رئیس، دونایب رئیس و یک دبیر است که از بین اعضاي شورا با راي اکثریت نسبی براي مدت دو سال انتخاب می شوند و انتخاب مجدد این افراد بلامانع است.

این شورا داراي کمیسیونهاي مشورتی است که تعداد و وظایف آنها توسط شوراي عالی نظام پرستاري تعیین خواهد شد.

رئیس کل سازمان که مسؤلیت اجراي مصوبات شوراي عالی و ادراه امور سازمان را برعهده دارد، یک نفر پرستار و عضو شوراي عالی سازمان با حداقل مدرك کارشناسی با راي اکثریت مطلق اعضاء به مدت چهار سال انتخاب می‌شود و انتخاب مجدد او بلامانع است. همچنین نحوه رسیدگی به استعفاء و یا استیضاح رئیس کل سازمان با درخواست حداقل هفت نفر از اعضاء شوراي عالی قابل طرح است و تابع آئین نامه داخلی شورا خواهد بود.

وظایف شورای عالی نظام پرستاری عبارتست از؛

– تصویب پیشنهادات کمیسیونهاي مشورتی
– همکاري و هماهنگی با نهادها و موسسات ذیربط در امور پرستاري
– تصویب بودجه سالیانه هیات مدیره شهرستانها –  نظارت بر حسن اجراي مصوبات
– نظارت بر عملکرد نظام پرستاري شهرستانها ,
– رسیدگی به تخلفات انضباطی هیات مدیره نظام پرستاري شهرستانها و برقراري هماهنگی لازم بین آنها
– انحلال هیات مدیره شهرستانها و تصویب آئین نامه هاي لازم جهت اداره سازمان وتسهیل انجام وظایف محوله

در عین حال وظایف رئیس کل سازمان نظام پرستاری نیز به شرح زیر است:

– اجراي مصوبات شورايعالی و مفاد قانون تشکیل سازمان نظام پرستاري
– ریاست عالی امور مالی ـ اداري وصندوقهاي رفاه و تعاون
– صرف هزینه هاي سازمان بر طبق مصوبات شورايعالی نظام پرستاري
– تائید و صدور حکم رؤساي نظام پرستاري هر یک از شهرستانها که توسط هیات مدیره هر شهرستان پیشنهاد شده است . عزل آنها نیز به عهده رئیس این سازمان است.

سازوکار عضویت و انتخابات نظام پرستاری

موضوع عضویت و شرایط و ضوابط برگزاری انتخابات در نظام پرستاری، مورد دیگری است که این قانون به آن پرداخته است. ماده ۱۶ قانون نظام پرستاری تاکید کرده که کلیه اتباع ایرانی پرستار، بهیار، کاردان اتاق عمل، کاردان هوشبري و رده هاي وابسته پرستاري می‌توانند عضو سازمان باشند. ضمن اینکه بر اساس ماده ۱۸ قانون نظام پرستاری، ترکیب هیات مرکزي نظارت بر انتخابات که براي مدت چهار سال انتخاب می‌شوند؛ به شرح زیر خواهد بود :

– دو نفر به انتخاب وزیر بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی
– دونفر نماینده به عنوان ناظر با معرفی کمیسیون بهداشت ودرمان وانتخاب مجلس شوراي اسلامی
– یک نفر نماینده وزارت کشور
– یک نفر نماینده دادستان کل کشور به عنوان ناظر
– دونفر نماینده سازمان نظام پزشکی جمهوري اسلامی ایران

در عین حال وظایفی نیز به هیات مرکزي نظارت، محول شده است. از جمله؛

انتخاب سه الی پنج نفر اعضاي هیاتهاي نظارت بر انتخابات نظام پرستاري شهرستان وانتخاب شوراي عالی نظام پرستاري و عزل ونصب آنان
نظارت بر حسن انجام انتخابات در حوزه هاي انتخاباتی
بررسی نهایی صلاحیت نامزدهاي عضویت در هیات مدیره نظام پرستاري شهرستانها وشوراي عالی و ابلاغ نظر هیات مرکزي به هیاتهاي اجرایی انتخابات
رسیدگی به شکایات انتخاباتی در چهار چوب مواد قانونی و آیین نامه هاي مربوطه
رسیدگی به شکایات نامزدهایی که صلاحیت آنها به تایید هیاتهاي نظارت نرسیده باشد و تجدید نظر در آنها
توقف یا ابطال تمام و یا قسمتی از مراحل انجام انتخابات در چهار چوب مواد قانونی و دستورالعملهاي مربوطه به این قانون راسا و یا با پیشنهاد هیات‌هاي اجرایی یا هیات‌هاي نظارت حوزه‌هاي انتخاباتی
تائید نهایی حسن انجام انتخابات هیات مدیره نظام پرستاري شهرستانها و اعضاء شوراي عالی نظام پرستاري وامضاء اعتبار نامه منتخبین
رسیدگی به شکایات و اعتراضات کتبی افراد در مورد تایید صلاحیت نامزدهاي عضویت در هیاتهاي مدیره نظام پرستاري تجدید نظر در آنها
لازم به ذکر است که مسئولیت برگزاری انتخابات هیات مدیره شهرستانها و اعضاء انتخابی شوراي عالی از طریق هیاتهاي اجرایی انتخابات، وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهد بود.

در عین حال بر اساس ماده ۲۲، انتخاب شوندگان هیات‌هاي مدیره نظام پرستاري شهرستانها وشوراي عالی نظام پرستاري باید از شرایط زیر برای انتخاب شدن به عنوان نماینده کادر پرستاری برخوردار باشند:

– دارا بودن شرایط عضویت در سازمان نظام پرستاري
– عدم سابقه محکومیت که منجر به محرومیت از حقوق اجتماعی باشد
– داشتن حداقل سه سال سابقه، سکونت یا اشتغال در حوزه انتخابیه عدم تجاهر به فسق و نداشتن فساد اخلاقی و مالی
– التزام عملی به اسلام و پایبندي به قانون اساسی جمهوري اسلامی ایران
-اقلیت هاي دینی شناخته شده در قانون اساسی جمهوري اسلامی ایران تابع احکام دین اعتقادي خود هستند، مشروط به این که تجاهر به نقض احکام اسلامی نکنند.

نقد سازوکار تشکیلاتی نظام پرستاری؛

– غیرمستقل، انحصارگرا و نظارت ناپذیر

یکی از عمده‌ترین انتقادات نسبت به سازوکار تشکیلاتی نظام پرستاری، ناظر بر ترکیب حاکم بر هیات مدیره شورای عالی نظام پرستاری و تحمیل عضویت ۵ عضو انتصابی از ارگانها و نهادهای مختلف به این سازمان است. فعالان پرستاری این ترکیب را ناقض استقلال این تشکل و مداخله حاکمیت در چگونگی فعالیت‌ این نهاد صنفی می‌دانند. طبق بند ب ماده ۵ قانون نظام پرستاری؛ یک نفر نماینده به معرفی کمیسیون بهداشت و درمان و انتخاب مجلس شورای اسلامی( به عنوان ناظر) و دو نفر پرستار به انتخاب وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، یک نفر پرستار نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به انتخاب ستاد فرماندهی کل قوا و نماینده‎ای به معرفی سازمان پزشکی قانونی کشور در شورای عالی نظام پرستاری حضور دارند که با باور منتقدان به علت قدرت نهادهای منصوب‌کننده ، سطح نمایندگی واقعی مطالبات پرستاران را با محدودیت‌هایی مواجه می‌کند. از طرفی تعداد کم برخی نمایندگان پرستاری از جمله نمایندگان اتاق عمل و هوشبری در ترکیب گروه پرستاری به بی‌عدالتی‌ها در پیگیری مطالبات این بخش از جامعه پرستاری دامن زده است.

– انحصارگرایی دو ائتلاف در انتخابات هیات مدیره نظام پرستاری

اینطور که گزارشها نشان می‌دهد در سالهای گذشته دو ائتلاف شامل «ائتلاف پرستاران عدالتخواه» و «ائتلاف هویت، رفاه و همدلی» در انتخابات نظام پرستاری، شانس بیشتری برای پیروزی در انتخابات داشته‌اند. پرستاران عدالتخواه که حمایت تشکل‌هایی چون خانه پرستار را به همراه دارند، ضد پزشک‌سالاری حاکم بر نظام سلامت شعار می‌دهد و برقراری عدالت همه جانبه را مدنظر قرار داده‌اند. این در حالیست که ائتلاف هویت، رفاه و همدلی از سوی طیف عدالتخواه به همسویی با سیاست‌های وزارت بهداشت و انفعال در مقابل خواستها و مطالبات پرستاران متهم می‌شود.

تجربیات سالهای گذشته نشان داده که در برخی دوره‌ها یکی از این دو ائتلاف اکثریت کرسی‌های شورای عالی را به خود اختصاص داده و ائتلاف رقیب نیز شانسی برای رسیدن به مرحله بازرسی نداشته است. این در حالیست که بر اساس همین گزارشها به دلیل سازوکار کنترلی بررسی صلاحیت‌ها در انتخابات نظام پرستاری، افراد یا گروههای مستقل شانس کمتری برای حضور در انتخابات هیات مدیره نظام پرستاری داشته‌اند.

– امکان عزل نمایندگان وجود ندارد

سلسله مراتب سازمانی در نظام پرستاری چنان تعریف شده که امکان بازرسی و نظارت بر عملکرد اعضای هیات مدیره شورای عالی سازمان نظام پرستاری به سختی وجود دارد. شورای عالی نظام پرستاری دارای یک رئیس، دونایب رئیس، یک دبیر است که از بین اعضای شورا با رای اکثریت نسبی برای مدت دو سال انتخاب می‌شوند و انتخاب مجدد آنان بلامانع است. رئیس کل سازمان نظام پرستاری هم با رای اکثریت مطلق اعضا به مدت ۴ سال انتخاب می‌شود. از این رو امکان عزل او در این زمان عملاً وجود ندارد یا به سختی وجود دارد. طبق تبصره ماده ۶ قانون نظام پرستاری، نحوه رسیدگی به استعفا و یا استیضاح رئیس کل سازمان با درخواست حداقل هفت نفر از اعضا شورای عالی قابل طرح است و تابع آیین‌نامه داخلی شورا خواهد بود. این سازوکار اجرایی برای فعالیت مدیران، باعث سلطه طولانی مدت یک طیف بر بدنه مدیریتی نظام پرستاری شده است.

– دایره نامحدود اختیارات هیات نظارت

مورد دیگری که فعالان صنفی پرستاری به عنوان مداخله مستقیم حاکمیت در امور پرستاری از آن یاد می‌کنند، ترکیب هیات نظارت بر انتخابات نظام پرستاری است. به باور آنها ترکیب یک دست حاکمیتی هیات مرکزی نظارت بر انتخابات سازمان نظام پرستاری که بر اساس ماده ۱۹ این قانون، متشکل از نمایندگان وزارت بهداشت، وزارت کشور، مجلس، دادستانی و نظام پزشکی است؛ زمینه برخورد سلیقه‌ای با کاندیداهای نمایندگی پرستاران را از سوی این شورا در انتخابات فراهم می‌کند به نحوی که مجوز ورود یا عدم ورود افراد به هیات مدیره نظام پرستاری بر عهده هیات نظارت مرکزی است. ضمن اینکه بر اساس همین ماده، مسئولیت رسیدگی به شکایات و اعتراضات کتبی افراد در مورد تایید صلاحیت نامزدهای عضویت در هیات‌های مدیره نظام پرستاری نیز بر عهده هیات نظارت است.

– ترکیب جنسیتی مردانه در هیات مدیره‌های نظام پرستاری
عمده اعضای هیات‌های نظام پرستاری را مردان تشکیل می‌دهند. این در حالیست که جمعیت کثیری( حدود ۸۰ درصد) از جامعه پرستاری را زنان تشکیل می‌دهند و حضور کمرنگ پرستاران زن، موجب نهادینه شدن نوعی فرهنگ مردسالار در نظام پرستاری شده که برآیند این اوضاع، نادیده گرفته شدن شرایط خاص «زنان پرستار» در سیاستگذاری‌های خرد و کلان بوده است.

****

این انتقادات به سازوکار تشکیلاتی نظام پرستاری در حالی صورت می‌گیرد که برخی از دغدغه‌مندان در جامعه پرستاری، مشارکت هرچه بیشتر بدنه پرستاری و پرهیز از جناح‌بندی سیاسی و حزبی در تشکیل هیات‌های مدیره نظام پرستاری را لازمه اصلاح سازوکار تشکیلاتی و قانون نظام پرستاری می‌دانند.

در عین حال آنها با انتقاد از شیوه عملکرد نظام پرستاری در راستای استیفای حقوق صنفی پرستاران در طول سالهای اخیر، این سازمان را نماینده بدنه پرستاری نمی‌دانند. در همین راستا ائتلاف‌های رقیب هم در طول دو دهه گذشته بارها با موضع‌گیری هایی به عملکرد ضعیف یکدیگر در دفاع از منافع صنفی پرستاران تاخته‌اند. با این حال اکنون و در دوره پنجم فعالیت نظام پرستاری به ریاست “محمد میرزابیگی” که از «ائتلاف هویت، رفاه و همدلی» به ریاست کل نظام پرستاری دست یافته، این سازمان دستاوردهای خود را در چند بخش سازمانی و تشکیلاتی، علمی و آموزشی، سیاسی و اجتماعی، صنفی و حرفه‌ای، فرهنگی و رفاهی تقسیم‌بندی کرده است.

تصویب چهار قانون در مجلس شورای اسلامی از جمله قانون ارتقاء مسیر شغلی، قانون استخدام نیرو، تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری و ارتقاء بهره‌وری کارکنان بالینی نظام سلامت از جمله مواردی است که در زمره دستاوردهای نظام پرستاری قرار گرفته است. با این حال حداقل سه مورد از این دستاوردها به وضوح تحقق نیافته است.

از جمله قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری مصوب ۱۳۸۶ – که با هویت بخشی به خدمات پرستاران ضمن توزیع نسبی درآمدها ، ارزش خدمات پرستاری را به صورت مستقل محاسبه می‌کند- با وجود تصویب آئین‌نامه اجرایی، به بهانه عدم تخصیص بودجه به اجرا درنیامده است. ضمن آنکه با وجود کمبود شدید پرستار در مراکز درمانی کشور، همچنان موضوع استخدام سالانه ۲۰ تا ۳۰ هزار نفر نیروی پرستاری به کندی پیش می‌رود. این در حالیست که فعالان صنفی پرستاری با تاکید بر تبدیل وضعیت نیروهای شرکتی و برقراری فوق العاده خاص -که مطالبه کل کادرسلامت است- معتقدند نظام پرستاری باید بیش از پیش بر روند جذب نیرو و جلوگیری از برون‌سپاری خدمات پرستاری نظارت کند.

برخی از فعالان پرستاری بر این باورند که رویه پزشک‌سالار وزارت بهداشت و درمان در بخش‌هایی از ساختار مدیرتی نظام پرستاری کشور به خصوص در دوره‌های اخیر رسوخ کرده و این تشکل صنفی را در بسیاری از موارد به تشکلی در خدمت منافع سیستم پزشک‌سالار تبدیل کرده است. قرار نگرفتن پرستاری در زمره مشاغل سخت و زیان‌آور و عدم حمایت روانی و مادی از پرستاران در دوران شیوع کرونا از جمله مواردی دیگری است که منتقدین عملکرد نظام پرستاری این روزها در خصوص آن بسیار سخن می‌گویند. آنها معتقدند بی‌عملی تشکل‌های صنفی و در راس آنها نظام پرستاری و عدم توافق بر سر منافع مشترک میان ائتلاف‌های رقیب؛ باعث افزایش شکاف میان بخش‌های میانی با سطوح بالای کادر درمان شده و رسیدگی به مطالبات پرستاری را از الویت سیاست‌گذاران خارج کرده است.

****

از جمله اولویت‌های جامعه پرستاری اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری و دریافت فوق‌العاده خاص در شرایط کرونایی است که اولی ۱۵ سال پس از تصویب در مجلس شورای اسلامی همچنان به اجرا درنیامده و دومی نیز با گذشت دو سال از شیوع کرونا و افزایش بار ارائه خدمات پرستاری به بیماران، پرداخت نشده است. این در حالیست که گرچه نمایندگان پرستاران در نظام پرستاری همواره از تریبون نمایندگی این قشر از کادر درمان برای بیان مطالبات آنان استفاده کرده‌اند و خواست‌هایی چون اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری، قرار گرفتن پرستاری در زمره مشاغل سخت و زیان‌آور، جذب تعداد بیشتر پرستار برای جبران کمبود نیرو و ارتقاء سطح رفاهی و مزدی پرستاران را در طول سالهای فعالیت خود دنبال کرده‌اند اما روش پیگیری مطالبات جامعه پرستاری در این سازمان عمدتا به صورت محافظه‌کارانه و در قالب سازوکارهای ناظر بر فعالیت یک نهاد بالادستی و در تعامل وگاه همکاری یکسویه با دولت دنبال شده و کنش‌های اعتراضی پرستاران (از جمله تجمعات صنفی آنان) کمتر با حمایت نظام پرستاری مواجه شده است.

برای درک بهتر این موضوع بد نیست به صحبتهای محمد میرزابیگی رییس کل سازمان نظام پرستاری در دیدار با محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه در روزهای پایانی این دولت دوازدهم نگاهی بیاندازیم. او ضمن تشکر و سپاس ویژه از نوبخت بابت فرصتی که برای دیدار با کادردرمان و مدافعان سلامت در نظر گرفته‌، بیان کرد: بدون اغراق تاریخ شهادت خواهد داد در محضر خداوند و در محضر وجدان و افکار عمومی و عزیزانی که در این جلسه تشریف دارند و خود ما پرستاران که وظیفه خود می‌دانیم در اینکه جناب عالی و همکارانتان هر آنچه را که توانستید انجام دادید تردیدی نداریم و ما تقریبا در تاریخ کاری خودمان تا به این اندازه این همه نشست با حضور رییس سازمان برنامه و بودجه کشور و همکارانشان نداشتیم. ما به عنوان مدافعان سلامت می‌دانیم که کشور در شرایط کرونا و تحریم است و در این شرایط شما با خدمات ارزشمند نظرات کارشناسی خود را در قالب ابلاغیه‌ها منعکس کردید و این ابلاغیه‌ها به وزارت بهداشت ارسال شد اما بحث اصلی ما اقناع مخاطبان تا انتهای سرپنجه‌های نظام سلامت است و دیگر اتفاقات عملی خروجی ناشی از این تصمیمات است. امروز ما از توجهات جناب عالی و همکاران شما سپاسگزار و قدردانیم.» این سطح از قدردانیِ رئیس سازمان نظام پرستاری در حالی تعجب برانگیز است که قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری در طول سالهای اخیر به بهانه‌هایی چون عدم تخصیص بودجه که از قضا متولی آن سازمان برنامه و بودجه است، به اجرا درنیامده است. مواردی از این دست نشان می‌دهد که نظام پرستاری گرچه از یک سو تلاش می‌کند به عنوان نظام فراگیر صنفی پلی برای انعکاس مطالبات پرستاران باشد، اما به دلیل عدم استقلال تشکیلاتی همچنان در چانه‌زنی برای تحقق مطالبات پایه‌ای و قانونی پرستاری  ناموفق است.

در همین زمینه در گروههای تلگرامی پرستاران ؛ موارد متعددی را می‌توان دید که در ارتباط با عملکرد این نهاد صنفی سخن گفته‌اند. از جمله پرستارانی که از ضرورت تحریم مشارکت در انتخابات این سازمان دفاع می‌کنند و گروهی دیگر که انفعال و بی‌عملی جامعه پرستاری را دلیلی بر سلطه یک جناح یا طیف خاص بر مدیریت این سازمان می‌دانند و معتقدند پرستاران باید با مشارکت فعالانه مانعِ از دست رفتن این نهاد صنفی و انحصار فعالیت آن توسط گروهی خاص شوند. برخی از این نظرات را که ناظر بر نقد عملکرد نظام پرستاری در سالهای اخیر است، در ادامه می‌خوانید:

– از روز تشکیل سازمان همیشه این سازمان ضدپرستارا بوده . سازمانی که خودشون در استثمار پرستاران و شرکتهای استثماری شریکن. رای ما به اینها، بی شباهت با رای مردم در ادوار مختلف به جریان اصلاح طلب نیست‌! جریان تمامیت خواه همه جا همینه ، از مجلس و دولت گرفته تا نهادی مثل نظام پرستاری و غیره.
– یک سازمان غیر دولتی صنفی به نام نظام پرستاری شده آلت دست وزارت خانه برای اعمال سیاستهای پرستار ستیزی و رانت و ویژه خواری‌ و استثمار پرستاران ، بهترین کار با این وضعیت تحریم سازمان و نپرداختن حق عضویت و تحریم انتخابات نظام پرستاری است.
– تحریم انتخابات یعنی تقدیم دوباره سازمان به همان اراده مافیایی. اما حضور فعال موثر و فراوان هر اراده‌ای را نابود می‌کند . سازمان یک امکان و یک نهاد قانونی پرستاری و متعلق به جامعه پرستاریست . تقدیم دو دستی آن از ترس تهدیدهای واهی کاری، عبس و بیهوده است.
– دو گانگی عجیب در سازمان نظام پرستاری نشان از واقعیتی تلخ دارد. استثمار‌وحشیانه نیروی کار! رییس کل نظام پرستاری در ظاهر، با به کارگیری پرستاران با قرار داد ۸۹ روزه به طور جدی مخالف است. اما قائم مقام همین رییس کل و عضو شورای عالی نظام پرستاری برای به کار گیری پرستار ۸۹ روزه تبلیغ میکند!
– در مواضع فریبکارانه نظام پرستاری شکی نیست، اما در تمام جلساتی که بوده از وزارتخانه و یا سازمان برنامه و بودجه و کمیسیون بهداشت پای ثابت جلسات بوده است ،چون ما سازمان یا گروه مطالبه گری صنفی در کشور نداریم بر عکس فرهنگیان متاسفانه مجبور به استفاده از لابی و نفوذ نظام پرستاری هستیم.
– معلم ها همیشه چندین نماینده در مجلس داشته اند و دارند. معلم ها مشارکت اجتماعی را یاد گرفته اند و در رای گیری ها به هم صنف های خود رای می دهند. معلم ها یکسره در هر محفل و مجلسی از ظلم بر خود سخن می گویند از کلاس درس تا فضای مجاری تا مجلس تا …. معلم ها خوب حرف می زنند، شغلشان است. معلم ها خوب می نویسند و مشکلات را ثبت می کنند. ما کدامیک از این پشتوانه ها را داشته ایم. نظام پرستاری و معاونت پرستاری اولین و مهمترین دشمنانمان بودند.