از سرگیری اعتراضات کارگران خط و ابنیه فنی‌ راه آهن: « امنیت خطوط راه‌آهن در گرو رسیدگی به مطالبات ماست !»

با افزایش تبعبض‌ها و تاخیر در پرداخت مطالبات مزدی، حالا دامنه اعتراضات صنفی در میان کارگران خط و ابنیه فنی راه‌آهن در مناطق مختلف کشور در حال افزایش است. این اعتراضات که در ماههای گذشته به تناوب جریان داشته در حالی شدت گرفته که شرکت‌هایی چون تراورس که چندی پیش گفته شد به دولت واگذار شده‌اند، ماههاست حقوق و بیمه کارگران خود را به طور کامل پرداخت نکرده‌اند.

عدم پرداخت مطالبات حقوقی پس از ۱۲۶ روز از آغاز سال جدید، باعث شد که دور تازه اعتراض‌ها از روز چهارشنبه (ششم مرداد ماه) با برگزاری تجمع صنفی کارگران ابنیه فنی پیشوای ورامین آغاز شود. این کارگران در اعتراض به نامشخص بودن وضعیت مطالبات معوقه خود، در نزدیکی محل کار خود تجمع صنفی برگزار کردند. به گفته این آنها، قرار گرفتن در وضعیت سخت معیشتی و بی‌توجهی مسئولین به مطالبات کارگران ممکن است موجب تشدید این اعتراضات و گسترده شدن آن در کل کشور شود.

“پیمانکاران باید بروند”

به گزارش تارنمای داوطلب؛ افزایش شکاف مزدی و درآمدی میان نیروهای رسمی و پیمانی در صنایع مادر، مطالبه لغو برون‌سپاری یا حذف پیمانکاری‌ها را به یکی از مطالبات جدی کارگران این صنایع تبدیل کرده است. کارگران خطوط و ابنیه فنی راه‌آهن ایران از جمله ۷هزار کارگر این شرکت هستند که به صورت پروژه‌ای و تحت نظارت شرکت‌های پیمانکاری وظیفه تعمیر و نگهداری خطوط راه‌آهن را بر عهده دارند. کارگرانی که با وجود حساسیت بالای شغلی خود، تحت قراردادهای موقت از کمترین حاشیه امنیت شغلی برخوردارند و در سالهای اخیر نیز به تناوب با تاخیرهای چندماهه در پرداخت مطالبات مزدی خود مواجه شده‌اند.

در نتیجه‌ی تداوم این روند کارگران بارها با برگزاری تجمعات اعتراضی، خواستار بازگشت شرکت‌هایی چون تراورس به دولت شدند. کارگران می‌گویند؛ ریشه اصلی مشکلات ما کارگران حضور پیمانکاران مختلف در خطوط ابنیه فنی راه‌آهن است و همه شرکت‌های طرف قرارداد با راه‌آهن باید کنار بروند تا کارگران به بدنه راه‌آهن متصل شوند. به گفته منابع کارگری، معمولا در مناقصات، پیمانکاری که کمترین مبلغ را برای اجرای پروژه پیشنهاد دهد، برنده می‌شود و به سایر موارد و شروطی که برای سپردن پروژه به یک پیمانکار مهم است، توجهی نمی‌شود. در نتیجه به طور کلی برای شرکت‌های منتسب به راه ‌آهن پرداخت به موقع حقوق و مزایای کارگران در الویت نیست. شرکت‌هایی چون تراورس، ریل صنعت کاران، گسترش راه‌آهن، جوش گستر، فلق قم و برخی شرکت‌های مسافرتی از جمله این شرکت‌ها هستند که تعداد زیادی از نیروهای قراردادی را در مناطق مختلف کشور در اختیار دارند

ابهام در بازگشت «تراورس» به دولت

شرکت خدمات مهندسی خط و ابنیه فنی راه‌آهن (تراورس) از جمله چندین شرکتی است که تعداد زیادی از نیروهای قراردادی را در مناطقی چون لرستان، خراسان، زاگرس، متروی مشهد، متروی تهران، اسلامشهر، رباط کریم و غیره در اختیار دارد. از جمله یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های اقماری راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران که در سال ۱۳۷۱ تأسیس و با حدود ۶ هزار پرسنل در راستای اصل۴۴ قانون اساسی، در اردیبهشت‌ماه سال۱۳۸۹ با مبلغ ۱۲۳میلیارد تومان به هلدینگ «امیرمنصور آریا» و مدیرعامل آن مه‌آفرید امیرخسروی واگذار شد. بنابر گزارشها، تنها ۲۰ میلیارد تومان از مبلغ توافق شده جهت واگذاری، توسط گروه امیرمنصور آریا پرداخت شده و پس از آن به دنبال افشای فساد اقتصادی این هلدینگ با پرونده اختلاس ۳هزار میلیاردی؛ فعالیت‌های شرکت تراورس نیز به حالت تعلیق درآمد و معوقات مزدی کارگران افزایش یافت.

با وجود برخی کشمکش‌ها میان هلدینگ امیرمنصور آریا و هیات واگذاری برای جلوگیری از فسخ قرارداد، در پاییز ۹۹ قوه قضائیه که از یک سال پیش از آن دستور پیگیری وضعیت این شرکت را داده بود، قرارداد واگذاری شرکت خدمات مهندسی خط و ابنیه راه‌آهن را فسخ شده اعلام کرد و این شرکت به راه‌آهن بازگردانده شد. از آن پس با وجود آنکه قرار شد تجمیع نیروهای راه‌آهن با سرعت در دستور کار قرار گیرد، اما همچنان بسیاری از کارگران خطوط و ابنیه فنی راه‌آهن تحت قراردادهای موقت فعالیت می‌کنند و با معوقات بیمه‌ای و حقوقی گسترده دست‌ به گریبان هستند.

کارگران می‌گویند با گذشت چند ماه از این نقل و انتقال و بازگشت تراورس به راه‌آهن، تغییری در شرایط کاری، قراردادی، حقوقی و شغلی آنها نسبت به قبل ایجاد نشده و به طور کلی تا زمانی طرح تجمیع نیروها به انجام نرسد، موضوع بازگشت این شرکت به راه‌آهن در ابهام است. در همین رابطه نیز کارگران پیمانی خطوط و ابنیه فنی راه‌آهن در بیانیه‌ای که به مناسبت روز جهانی کارگر در ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ منتشر شده بود، ضمن مقایسه وضعیت پرداخت مطالبات حقوقی و مزایای کارگران شرکت‌های امور نگهداری خط با پرسنل شاغل در سایر واحدهای راه‌آهن، خواستار رفع تبعیض در پاداش، حقوق و مزایای مزدی خود با کارگران رسمی و قرارداد مستقیم این شرکت شده بودند.

در این بیانیه با اشاره به اینکه تعمیرات و نگهداری خطوط ریلی از جمله مشاغل عملیاتی، حساس و شبانه‌روزی است، به موارد ذیل اشاره شده بود؛

زمان واریز دستمزد: در حالیکه سایر پرسنل شرکتی راه‌آهن (اعم از سیر و حرکت ناوگان، علائم و تاسیسات) در پایان هر ماه حقوق خود را دریافت می‌کنند، دستمزد کارگران شرکت‌های امور نگهداری حداقل 45 روز پس از پایان هر ماه پرداخت می‌شود.
امنیت شغلی: مدت قرارداد برای سایر پرسنل شرکتی راه‌آهن به صورت یک ساله است، در حالیکه کارگران امور نگهداری راه آهن با وجود داشتن سابقه میانگین ۱۵ سال خدمت با قراردادهای ۱ تا ۳ ماهه مشغول به کارند.
دستمزد: میانگین دریافتی در سال ۱۴۰۰ برای پرسنل رسمی، هفت میلیون تومان است در حالیکه این رقم با احتساب کمک هزینه اولاد برای کارگران امور نگهداری به 4 میلیون و ۸۰۰ هزار تومان می‌رسد.
حق بیمه: در حالیکه حق بیمه پرسنل دارای قرارداد مستقیم به موقع پرداخت می‌شود، کارگران پیمانی با تاخیر در پرداخت حق بیمه‌ها مواجه هستند که در زمان بازنشستگی و یا در هنگام اخذ خدمات درمانی آنها را با مشکل مواجه می‌کند.
پاداش و سبد کالا: کارگران پیمانی از دریافت پاداش‌های مربوط به مناسبت‌های ملی و مذهبی محرومند، اما این پاداش‌ها به سایر پرسنل تعلق می‌گیرد. همچنین کارگران اغلب شرکتهای پیمانی از دریافت سبد کالا در ایامی چون نوروز یا ماه رمضان محرومند، در حالیکه کارکنان سایر بخش‌های راه آهن از این سبدها بهره‌مند می‌شوند.
بهداشت کار: در حالیکه مصوبات ستاد ملی کرونا در سایر بخش‌های راه آهن اجرایی می‌شود اما پروتکل‌های بهداشتی و محدودیت‌های حضور پرسنل در کارگاهها و توزیع اقلام بهداشتی در میان کارگران پیمانی به طور مطلوب انجام نمی‌شود. کارگران خطوط نگهداری درخواست واکسیناسیون فوری را به عنوان یکی از مطالبات جدی خود مطرح کرده‌اند.
بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور: در حالیکه پرسنل سایر بخش‌های راه آهن که تحت قرارداد مستقیم فعالیت می‌کنند با تایید کمیته سخت و زیان‌آور بازنشسته می‌شوند اما کارگران بخش‌های نگهداری با وجود سخت و زیان‌آور شغل خود به دلیل عدم واریز سهم ۴ درصد بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور توسط کارفرما، از خدمات منحصر به این دسته از مشاغل محرومند.
طبقه‌بندی مشاغل و دریافت حق بدی آب و هوا: طبقه‌بندی مشاغل در ارتباط با کارگران بخش نگهداری متناسب با وضعیت آنان اجرا نمی‌شود در حالیکه پرسنل رسمی از فواید این طرح در اغلب موارد بهره‌مند می‌شوند.
ذخیره مرخصی و حق سنوات: در بسیاری از شرکت‌ها دریافت ذخیره مرخصی و حق سنوات پایان کار، مستلزم شکایت از کارفرماست. حال اینکه این حقوق در مورد کارکنان رسمی معمولا در پایان هر سال پرداخت می‌شود.
استحقاق لباس کار: عدم دریافت لباس باکیفیت به میزان دو دست و کفش ایمنی در طول سال از جمله مشکلات جدی کارگران پیمانی خطوط نگهداری است که این امر در مورد کارکنان سایر بخش‌ها بر حسب استحقاق سالیانه انجام می‌گیرد.

کارگران در این بیانیه اشاره کرده بودند که به دلیل استمرار این شرایط و مرتفع نشدن مطالبات به‌جا مانده کارگران و وجود تبعیض‌های ناروا در نواحی مختلف راه آهن، بارها کارگران خطوط نگهداری اقدام به برگزاری تجمعات اعتراضی کرده‌اند. آنها تاکید کرده بودند که تنها اجرای همسان‌سازی حقوق و دستمزد از طریق طرح تجمیع نیروهای راه‌آهن می‌تواند به بهبود وضعیت و جلوگیری از افزایش تنش‌ها در میان کارگران خطوط نگهداری کمک کند.

سوانح ریلی و ضرورت رسیدگی به مطالبات کارگران خطوط

اول مردادماه امسال بود که خروج ۶ واگن از یک قطار باربری، راه آهن سراسری جنوب به مرکز کشور در لرستان خبرساز شد. خبری که باعث شد برخی از کارگران خطوط وابنیه فنی در کانال‌های تلگرامی منتسب به این کارگران از ضرورت توجه بیشتر به مطالبات صنفی این گروه سخن بگویند.

یکی از کارگران در پیامی در اینباره نوشته بود: « سانحه بامداد اول مرداد، به علت دزدی های مکرر و عدم پیگیری‌های لازم توسط مسئولین مربوطه اداره کل لرستان به وجود اومده. چه بسا تو همین ماه گذشته چندین مورد دزدی پیج و پابند خطوط توسط مامورین دلسوز به موقع گزارش شده که باعث عدم سانحه شده. ایستگاه قارون سالهاست که جولانگاه دزدان آهن شده بطوری که تیرهای اداره ارتباط رو جارو کردن و بردن و آب هم از آب تکون نخورده . فقط یک درصد احتمال بدید که بجای قطار باری، مسافری باشه اونهم با اینهمه دره خطرناک که در این ناحیه هست چه فاجعه‌ای میتونست به بار بیاد. آقایان به اصطلاح مسئول،  عدم رسیدگی به نیروهای خط از جمله تجمیع نیروها و دلسرد شدن اینهمه نیروی دلسوز باعث تشدید این سانحه ها خواهد شد.»

اعتراضات کارگران خط و ابنیه فنی راه‌آهن در حالی به صورت پراکنده ادامه دارد که به دلیل ساختار نظارتی و کنترلی حاکم بر فضای کار در صنایعی چون راه آهن، کارگران از امکان راه‌اندازی هر نوع تشکل کارگری مستقل محرومند و تنها می‌توانند در برخی از مناطق در قالب شوراهای اسلامی کار مطالبات خود را پیگیری کنند. این در حالیست که بسیاری از کارگران امور نگهداری، نسبت به عملکرد شوراهای اسلامی کار در برخی از شهرها معترضند و آنها را نماینده مدیران می‌دانند. در چنین شرایطی عمده هماهنگی‌ها پیرامون پیگیری مطالبات صنفی کارگران از طریق شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها صورت می‌گیرد. از جمله شورای هماهنگی کارگران و کارکنان خط و ابنیه فنی راه‌آهن که وظیفه اطلاع‌رسانی تجمعات و اعتصابات صنفی را بر عهده دارد از جمله این شبکه‌هاست که به صورت مجازی فعالیت می‌کند و نزدیک به ۱۹۰۰ نفر مخاطب دارد. این کانال که توسط نیروهای باسابقه خطوط و ابنیه فنی راه‌آهن اداره می‌شود، علاوه بر اطلاع‌رسانی در خصوص تجمعات و سازماندهی اعتراضات، با انتشار پیام‌های کارگران خطوط و ابنیه راه‌آهن در سراسر کشور، تصویری نسبتا روشن از مشکلات و چالش‌های فراروی کارگران پیمانی و دارای قرارداد موقت راه‌آهن ارائه می‌دهد.