داوطلب وب‌سایت داوطلب
تارنمای داوطلب: بررسی وضعیت اعتراضات کارگران و بازنشستگان به دشواری‌های معیشتی، تضییع حقوق و نقض قوانین کار در شهریور ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که با وجود فضای امنیتی حاکم بر شهرهای کوچک و بزرگ ایران در یک ماه گذشته و کاهش نسبی تعداد تجمعات کارگری، این اعتراضات کماکان در جریان بوده است. نزدیک شدن به سالگرد اعتراضات ضدحکومتی پاییز ۱ منجر به آن شد تا از ابتدای شهریور ۱۴۰۲، بسیاری از شهرهای ایران مملو از حضور گسترده نیروهای امنیتی و نظامی شود. امنیتی شدن فضای شهرهای کشور گرچه در دو هفته اول شهریورماه نتوانست از برگزاری اعتراضات کارگران و بازنشستگان جلوگیری کند، اما در هفته‌های بعد و با نزدیک شدن به سالروز کشته شدن مهساامینی در بازداشت پلیس امنیت اخلاقی _که نقطه آغاز اعتراضات مردمی سال گذشته در ایران بود_ تاثیر خود را بر گستردگی و پراکندگی اعتراضات کارگری گذاشت.
فراوانی و گستردگی اعتراضات
بررسی‌های “داوطلب” از پوشش خبری اعتراضات کارگری شهریور ۱۴۰۲ نشان می‌دهد دست کم ۹۳ تجمع و اعتصاب صنفی در ۳۰ شهر کشور برگزار شده است. در این میان گروههایی چون بازنشستگان مخابرات با دست کم ۳۶ تجمع، بازنشستگان کشوری با ۳۳ تجمع و بازنشستگان تامین اجتماعی با ۱۲ تجمع، بیشترین تعداد تجمعات صنفی را برگزار کرده‌اند. کرمانشاه با حداقل ۱۰ ، رشت با ۸ و سنندج با برگزاری ۶ تجمع، سه شهری هستند که بیشترین تجمع صنفی در آنها برگزار شده است. این تجمعات را عمدتا بازنشستگان سازماندهی کرده‌اند.
محل برگزاری اعتراضات کارگری در سطح شاغلان، عمدتا در محوطه شرکت‌ها و محیط‌های کار و در سطح بازنشستگان در مقابل وزارت ارتباطات، صندوق بازنشستگی کشوری،صندوق بازنشستگی فولاد و اداره‌های تامین اجتماعی بود.
مهمترین اعتصابات صنفی شهریور ماه را کارگران شرکت ماشین‌سازی اراک و کارکنان بیمارستان میلاد درراستای پیگیری مطالبات خود اعتصاب صنفی برگزار کرده‌اند.این اعتصابات، دست کم در یک مورد یعنی اعتصاب کارکنان بیمارستان میلاد نسبتا موفقیت‌آمیز بود. یکشنبه پنجم شهریور ماه، جمعی از پرستاران و کادر درمان بیمارستان میلاد تهران در اعتراض به عدم توجه به مطالبات صنفی خود در ساعاتی از صبح دست از کار کشیده و در محوطه بیمارستان تجمع صنفی برگزار کردند. معترضان خواستار افزایش ۵۰ درصدی دستمزد، پرداخت حق کرونا و پاداش معوق، برقراری امنیت شغلی و عقد قرارداد رسمی و رسیدگی به مطالبات خود بودند. در پی این اعتصاب و تجمع صنفی که با پشتیبانی مردم و مراجعان بیمارستان همراه شد، بخشی از مطالبات حقوقی کادر درمان این بیمارستان پرداخت شد.
همچنین در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان مهمترین دلایل اعتراضات کارگران شاغل و بازنشسته را در موارد زیر دسته‌بندی کرد:
مهمترین مطالبات کارگران شاغل:
– اجرا و بازنگری طرح طبقهبندی مشاغل
– ایجاد نهاد و تشکل کارگری در محیط کار
– پرداخت به موقع حقوق و دستمزد
– برخورداری مناسب از خدمات بیمه تکمیلی و خدمات رفاهی
– افزایش حقوق براساس تورم
– تبدیل وضعیت کارگران پیمانی
مهمترین مطالبات بازنشستگان:
بازنشستگان مخابرات: اجرای آیین نامه ۸۹، کاهش سهم بیمه تکمیلی از ۵۰ به ۲۰ درصدِ سابق و پرداختِ رفاهیات و سهم خواروبار
بازنشستگان کشوری: بهبود وضعیت معیشتی و اجرای کامل همسان‌سازی حقوق
بازنشستگان تامین اجتماعی: بهبود شرایط معیشتی، اجرای کامل همسان‌سازی، ارائه خدمات درمانی رایگان و پرداخت بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی
مطالبه مشترک همه گروههای بازنشستگان: کافی نبودن خدمات بیمه تکمیلی و خدمات رفاهی
واکنش حکومت به اعتراضات کارگران و بازنشستگان
واکنش حکومت و دستگاههای دولتی به اعتراضات کارگران شاغل و بازنشسته در یک ماه گذشته، واکنش همدلانه‌ای نبود. بررسی‌ها نشان می‌دهد جز در تعداد معدودی از موارد پاسخ روشنی به مطالبه‌گری کارگران و بازنشستگان داده نشده است. ترمیم نشدن دستمزد سالانه، عدم ترمیم مستمری بازنشستگان و ناکافی بودن خدمات رفاهی و بیمه‌ای، به نتیجه نرسیدن طرح ساماندهی کارکنان دولت در مجلس که بسیاری از کارگران شرکتی و پیمانی در انتظار آن هستند، از جمله اقداماتی است که می‌تواند تا حدی از شدت اعتراضات کارگری بکاهد، با این حال دولت به دلایلی چون کمبود منابع و کسری بودجه از اجرای آنها سر بازمی‌زند.
در عین حال حکومت در یک ماه گذشته تلاش کرده با اعمال فشارهای امنیتی و بازداشت تعدادی از فعالان صنفی و کارگری از شدت اعتراضات بکاهد.
مروری بر خبرهای منتشر شده در کانال تلگرامی اتحادیه آزاد کارگران نشان می‌دهد که افرادی چون مظفر صالح‌نیا از اعضای هیئت مدیره‌ی اتحادیه آزاد کارگران ایران، عبدالله عبدالملکی از معلمان بازنشسته قروه، خبات دهدار و رامیار دهدار دو فعال مدنی و کارگری شهر سنندج، محمود صفدری دبیر تشکل سازمان معلمان ایران شاخه خراسان شمالی، آرمان سهرابی معلم اهل دیواندره، عزیز مرزی فعال صنفی معلمان سقز، امین مینایی فعال صنفی معلمان سقز، مجید حمیدی فعال کارگری اهل سنندج، محمدصادق فهیمی از اعضای هیات مدیره کانون صنفی معلمان یزد و غلامرضا اصغری معلم بازنشسته و از فعالان صنفی فرهنگیان اردبیل از جمله بازداشت‌شدگان صنفی و کارگری در شهریور ماه بوده‌اند. برخی از آنها بعد از مدت کوتاهی آزاد شده‌اند و برخی دیگر کماکان در بازداشت به سر می‌برند.
در ادامه این اعمال فشارها همچنین “جعفر ابراهیمی” فعال صنفی معلمان و بازرس شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان، با وجود شرایط وخیم جسمانی از زندان اوین به زندان قزل حصار تبعید شد. افزایش فشار بر این فعال صنفی با صدور بیانیه‌ای از سوی آموزش بین‌الملل(EI) و برگزاری طوفان توئیتری با درخواست آزادی جعفر ابراهیمی از سوی شورای هماهنگی مواجه شد.
در عین حال، فشارهای امنیتی بر کارگران مطالبه‌گر در حالی ادامه دارد که در یک ماه اخیر خبر رسید که در پی درگیری میان دو فرد جویای کار و نیروی انتظامی در نزدیکی معدن سنگ تراورتن آقدره در نهم مرداد ماه، 32 نفر از افرادی که در درگیری حضور داشته‌اند با اتهاماتی چون ” “اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم علیه امنیت کشور”، “ممانعت از حق(فعالیت معدن)”، “اخلال در نظم و آسایش عمومی” مواجه شده‌اند. نکته قابل توجه اینکه به جز یک تن، همه متهمان، کارگران دو معدن طلا و سنگ آقدره هستند.
جمع‌بندی اعتراضات کارگری در شهریور ۱۴۰۲
مجموع اعتراضات برگزار شده در شهریور ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که بیشترین اعتراضات کارگری همچنان در سطح بازنشستگان کشوری، تامین اجتماعی، فولاد و مخابرات در جریان است و تعمیق بحران‌های اقتصادی و معیشتی، بازنشستگان را که بیش از ۱۰ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند به شدت تحت تاثیر قرار داده است. همچنان فقدان تشکل‌یابی مهمترین نقطه ضعف گروههایی است که مدتهاست در خیابان فریاد اعتراضشان را بلند می‌کنند و این مسئله منجر به فرسایشی شدن روند بسیاری از اعتراضات از جمله اعتراضات بازنشستگان تامین اجتماعی و مخابرات شده است. با اینکه نگه داشتن خیابان به عنوان بخشی از فرآیند مطالبه‌گری _با قید تامین منابع لازم همچون بسیج بدنه و سازماندهی ذینفعان_ از جمله ضرورت‌های یک حرکت صنفی موفق است، اما گویا بازنشستگان تنها به همین یک گزینه اکتفا کرده‌اند و اثری از سایر اقدامات برای پیشبرد مطالبات در تحرکات آنها دیده نمی‌شود. فقدان اثربخشی حضور خیابانی به ویژه در جدی گرفته نشدن حضور خیابانی بازنشستگان از سوی نیروهای امنیتی و انتظامی دیده می‌شود. دولت آنها را خطر محسوب نمی‌کند و خود را ملزم به پاسخگویی نمی‌بیند. این در حالیست که هدف و انگیزه اصلی اعتراضات خیابانی، تاثیرگذاری مستقیم و اعمال فشار بیشتر بر تصمیم‌گیران برای تغییر وضع موجود است. این مهم با تقویت دو بالِ ماندن در خیابان به عنوان یک استراتژی درازمدت و اقدامات راهبردی و نتایج فوری به عنوان یک استراتژی کوتاه‌مدت و انگیزاننده قابل انجام است.
روند کنونی همچنین نشان دهنده پیشروی حاکمیت برای اعمال فشار بر فعالان صنفی و کارگری و ایجاد محدودیت بیشتر برای فعالیت است. در چنین شرایطی که بی‌سابقه هم نیست، عموما دو نوع رویکرد بر جامعه صنفی و کارگری حاکم می‌شود:
– انفعال و عقب‌نشینی
– مقاومت و پیشروی
اتخاذ رویه “انفعال” و “عقب‌نشینی” به معنای پذیرش سرکوب و درخودماندگی هر چه بیشتر است و “مقاومت” و “پیشروی” به معنای پویایی و عملکرد بَرخود گروههای کارگری و صنفی است. برای تقویت روحیه مقاومت و پیشروی می‌توان مجددا بر مطالبات برآورده نشده صنفی و کارگری متمرکز شد و از ظرفیت بدنه برای افزایش مشارکت بهره برد. از یاد نبریم که پیوند مطالبات گروههای کارگری و صنفی با یکدیگر بر سر منافع مشترک، مهمترین سپر دفاعی برای دفع حملات سرکوبگرانه حکومت علیه گروههای مطالبه‌گر است.
در این جدول مهمترین اعتراضات کارگری و صنفی برگزار شده در شهریور ۱۴۰۲ را مرور خواهیم کرد. با این توضیح که ممکن است بدلیل محدودیت‌های ناشی از اطلاع‌رسانی فراگیر، بسیاری از موارد در لیست اعتراضات کارگری برگزار شده قرار نگرفته باشند.
