داوطلب وب‌سایت داوطلب
تارنمای داوطلب: اعتراضات کارگران و مزدبگیران به دشواری‌های معیشتی، تضییع حقوق و نقض قوانین کار کماکان در جریان است. بی‌توجهی به مطالبات کارگران در بخش‌های مختلف و در دستور کار قرار گرفتن برخی رویه‌های ناقض حقوق کار در قالب تدوین برنامه‌های توسعه در کنار ایجاد محدودیت برای فعالیت تشکیلاتی کارگران، اعتراضات میدانی را به ابزاری در دسترس اما با دشواری‌های بسیار، برای گروههای مختلف مزدبگیران تبدیل کرده است. در همین حال مروری بر مجموع اعتراضات کارگری برگزار شده در مرداد ماه 1402، نشان‌دهنده روند صعودی برگزاری تجمعات و اعتصابات کارگری در دومین ماه از تابستان داغ ایران است.
فراوانی و گستردگی اعتراضات
جدول اعتراضات “داوطلب” نشان می‌دهد دست کم ۱۲۱ تجمع و اعتصاب صنفی در ۳۱ شهر کشور برگزار شده است. در این میان گروههایی چون بازنشستگان مخابرات با دست کم ۵۲ تجمع، بازنشستگان کشوری با ۳۰ تجمع و بازنشستگان تامین اجتماعی با ۱۹ تجمع، بیشترین تعداد تجمعات صنفی را برگزار کرده‌اند. کرمانشاه با حداقل ۱۳ ، اهواز با ۱۱ و رشت با برگزاری ۸ تجمع، سه شهری هستند که بیشترین تجمع صنفی در آنها برگزار شده است.
کارگران پیمانکاری معدن چادرملوی یزد، کارگران نساجی بروجرد و کارگران پیمانکاری ابنیه فنی در کرمان نیز در یک ماه گذشته درراستای پیگیری مطالبات خود اعتصاب صنفی برگزار کرده‌اند.این اعتصابات، دست کم در دو مورد موفقیت‌آمیز بود. کارگران پیمانکاری معدن چادرملو که به عدم افزایش حقوق و کافی نبودن خدمات بیمه‌ای و رفاهی معترض بودند در نتیجه این اعتصاب به توافقاتی با کارفرما برای بهبود وضعیت دستمزد و تسهیلات رفاهی دست یافتند. در عین حال کارگران نساجی بروجرد نیز که در اعتراض به تعدیل و ممنوع‌الورودی ۲۵ کارگر باسابقه و عدم پرداخت مطالبات معوقه معترض بودند در نتیجه اعتصاب صنفی خود توانستند در جلسه‌ای با بین نمایندگان کارگران و کارفرما برگزار شد وعده پرداخت مطالبات و رسیدگی به مشکلات کارگران تعدیلی را بگیرند. در نتیجه این جلسه یک ماه حقوق کارگران پرداخت شد و کارگران تعدیلی نیز با عقد قرار داد (سه ماهه) موقتا تا مشخص شدن وضعیت شغلی‌شان به کارخانه بازگشتند.
همچنین در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان مهمترین دلایل اعتراضات کارگران شاغل و بازنشسته را در موارد زیر دسته‌بندی کرد:
کارگران شاغل:
– اعتراض به عدم اجرا و بازنگری طرح طبقهبندی مشاغل
– اعتراض به عدم پرداخت به موقع حقوق و دستمزد
– اعتراض به کافی نبودن خدمات بیمه تکمیلی و خدمات رفاهی
– اعتراض به عدم افزایش حقوق براساس تورم
– اعتراض به حذف سنوات ارفاقی کارگران مشاغل سخت و زیان‌آور در قانون برنامه هفتم توسعه
– اعتراض به تبعیض در خصوص پرداخت حقوق و مزایا میان کارگران برخی حوزه‌ها همچون نفت، گاز و پتروشیمی
– اعتراض به اخراج کارگران و نمایندگان آنها به دلیل مطالبه‌گری
– عدم تبدیل وضعیت کارگران پیمانی
– عدم اجرای صحیح قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری
بازنشستگان:
بازنشستگان مخابرات: عدم اجرای آیین نامه ۸۹، کاهش سهم بیمه تکمیلی از ۵۰ به ۲۰ درصدِ سابق و پرداختِ رفاهیات و سهم خواروبار
بازنشستگان کشوری: اعتراض به وضعیت بد معیشتی و عدم تحقق خواسته‌هایشان از جمله اجرای کامل همسان‌سازی
بازنشستگان تامین اجتماعی: بهبود شرایط معیشتی، اجرای کامل همسان‌سازی، ارائه خدمات درمانی رایگان و پرداخت بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی
مطالبه مشترک: کافی نبودن خدمات بیمه تکمیلی و خدمات رفاهی
جمع‌بندی اعتراضات مرداد ۱۴۰۲
مجموع اعتراضات برگزار شده در مرداد ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که گرچه همچنان بازنشستگان و مستمری‌بگیران صدرنشین برگزاری بیشترین اعتراضات میدانی هستند اما کارگران شاغل نیز با وجود تهدید امنیت شغلی دست از مطالبه‌گری برنمی‌دارند. تاخیر در پرداخت مطالبات مزدی و بیمه‌ای، عدم تبدیل وضعیت نیروهای پیمانی با وجود سالها سابقه کار و همچنین تهدید امنیت شغلی کارگران معترض و نمایندگان آنها، مهمترین دلایلی است که زمینه اعتراضات را فراهم می‌کند. در عین حال کارگران برخی از واحدها در مقابل عدم اجرای قانون و یا تغییرات ضدکارگری در قوانین جاری کشور نیز ساکت نمی‌نشینند. اعتراضات پرستاران به عدم اجرای صحیح “قانون تعرفه‌گذاری پرستاری” و یا اعتراضات راهبران مترو به “حذف سنوات ارفاقی از مشاغل سخت و زیان‌آور در جریان تصویب برنامه هفتم توسعه” از جمله اعتراضاتی است که مزدبگیران نسبت به رویه‌های جاری دارند.
گرچه کارگران دست از مطالبه‌گری برنمی‌دارند اما همچنان فقدان “تشکل‌یابی” نقطه ضعف جدی اعتراضات صنفی و کارگری است. محدودیت‌های فراروی تشکل‌یابی از چالش‌های درونی و بیرونی ناشی از تهدیدهای امنیتی مانع از آن شده تا اعتراضات در بازه‌های زمانی مشخصی به نتیجه مطلوب برسند. از دست ندادن خیابان و حضور در اعتراضات میدانی برای نشان دادن شدت و گستره مطالبه‌گری، با وجود چنین شرایطی گرچه اقدامی ارزشمند و اثرگذار _دست کم در سطح اجتماعی_ است و نشان‌دهنده آگاهی کارگران از بیان و پیگیری مطالبات در سطح عمومی است، اما در اغلب موارد به دلیل “فقدان سازماندهی” تهدیدی برای تصمیم‌گیری‌ها در سطوح بالاتر محسوب نمی‌شود و گاه روند فرسایشی به خود می‌گیرد. در چنین وضعیتی، افزایش آگاهی کارگران و به طور کلی مزدبگیران از اهمیت سازماندهی به صورت سازمانی و یا به صورت مجازی و کانالیزه کردن مطالبات برای نتیجه‌گیری مطلوب، یکی از مهمترین نکاتی است که باید موردتوجه فعالان کارگری قرار گیرد.
