داوطلب وب‌سایت داوطلب
تارنمای داوطلب: پوشش خبری اعتراضات کارگری آذر ماه ۱۴۰۲ نشان‌دهنده برگزاری دست کم ۱۶۰ اعتراض و اعتصاب کارگری در سراسر کشور است. از جمع این تعداد اعتراض با اعتراضات دو ماه پیش از آن می‌توان نتیجه گرفت که دست کم ۴۶۰ اعتراض کارگری در سه ماهه پاییز برگزار شده است. اعتراضاتی که در حدود ۳۰ شهر کشور در جریان بوده و گروههایی چون بازنشستگان مخابرات با دست کم ۶۹ تجمع سراسری و بازنشستگان کشوری و تامین اجتماعی مجموعا با ۳۹ تجمع اعتراضی سهم بیشتری در برگزاری آنها دارند. این در حالیست که عدم رسیدگی به مطالبات حقوقی کارگران شاغل منجر به شکل‌گیری چند مورد اعتصاب کارگری از جمله در شرکت‌های بزرگی چون ذوب‌آهن اصفهان و پالایشگاه آبادان شده است.
اطلاعات دریافتی نشان می‌دهد که اعتراضات کارگری در شهرهای اهواز، کرمانشاه و اصفهان با گستردگی بیشتری نسبت به شهرهای مختلف برگزار شده است. این تجمعات را عمدتا بازنشستگان کارگری و کارکنان سکوهای نفتی برگزار کرده‌اند.
محل برگزاری اعتراضات کارگری ، عمدتا در محوطه شرکت‌ها و مقابل دفاتر مرکزی آنها و یا در مقابل فرمانداری، استانداری، دانشگاههای علوم پزشکی، وزارت ارتباطات، صندوق بازنشستگی کشوری،صندوق بازنشستگی فولاد، صندوق بازنشستگی نفت و اداره‌های تامین اجتماعی صورت گرفته است.
همچنین از جمله مهمترین دلایل اعتراضات در میان کارگران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– معوقات مزدی
– مطالبات عقب افتاده شامل بیمه و مزایا
– عدم اجرای آئین‌نامه‌های لازم الاجرا و قوانین جاری
– اعتراض به تعیین سقف حقوق
– اعتراض به تداوم فعالیت پیمانکاران
– اعتراض به دستمزدهای پایین
– اعتراض به عدم اجرا و بازنگری طرح طبقه‌بندی مشاغل
– اعتراض به عدم موافقت با ایجاد و راه‌اندازی نهاد و تشکل کارگری در محیط کار
– اعتراض به تعلیق، تنبیه و اخراج فعالان کارگری از محیط‌های کار
آنچه در آذرماه گذشت؛
گروههای معترض و مطالبات آنها
اعتراضات کارگری در آذر ماه ۱۴۰۲ در میان دو گروه بازنشستگان و کارگران شاغل ادامه یافت و در برخی موارد سروصدای زیادی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به پا کرد. از جمله این اعتراضات می‌توان به اعتراضات کارگران ذوب‌آهن اصفهان، کارکنان سکوهای نفتی و پالایشگاهها، لنجداران و بازنشستگان از گروههای مختلف اشاره کرد که به طور خلاصه به روند شکل‌گیری این اعتراضات نگاهی خواهیم داشت.
اعتراض کارگران ذوب آهن:
گزارش‌های منتشر شده نشان می‌دهد که یکی از مهمترین اعتراضات کارگری آذر ماه را کارگران ذوب آهن اصفهان برگزار کرده‌اند. این کارخانه، نخستین و بزرگترین کارخانه مادرتخصصی در ایران در زمینه تولید فولاد ساختمانی و ریل در ایران است و از جمله شرکت‌هایی است که به صورت شبه دولتی یا اصطلاحا خصولتی اداره می‌شود و فضای کار و فعالیت کارگران در آن به شدت کنترل شده و امنیتی است. به عبارتی هرگونه کنشگری صنفی در این شرکت همچون صنایع مادر تخصصی دیگر در ایران(مانند خودروسازی‌ها، نفت و غیره) تحت نظارت و کنترل حاکمیت محدود و مهار می‌شود. به گزارش منابع مستقل کارگری روز یازدهم آذرماه صدها نفر از کارگران بخش‌های مختلف کارخانه ذوب‌آهن اصفهان مطابق فراخوان از پیش اعلام شده دست به اعتصاب زدند.
کارگران معترض پس از راهپیمائی در محوطه‌ی کارخانه، مقابل ساختمان مدیریت تجمع کردند. کارگران ذوب‌آهن اصفهان ضمن اعتراض به اوضاع نامناسب معیشتی و سطح نازل دستمزدها، خواستار اجرای صحیح طرح طبقه‌بندی مشاغل، همسان‌سازی حقوق با دیگر شرکت‌های فولادی، افزایش دستمزد و دیگر آیتم‌های مزدی شدند. تجمع و اعتصاب آنها برای سه روز متوالی ادامه داشت و شمار زیادی از کارگران شیفت صبح، شب و عصرکار باوجود کارشکنی و ممانعت‌های حراست و مدیریت شرکت، با حضور در محوطه‌ی کارخانه در این اعتراض حضور داشتند. بر اساس اعلام کارگران، مدیریت و حراست شرکت با همراهی نهادهای امنیتی تلاش کردند تا با ارسال پیامک‌های تهدید‌آمیز، احضار کارگران، تعطیل کردن برخی بخش‌ها و اضافه‌کار و اقداماتی از این دست مانع از تداوم اعتراض این کارگران شوند، اما کارگران همچنان پیگیر خواسته‌های خود بودند. اعتراضات کارگران ذوب آهن منجر به آن شد تا در دومین روز اعتصاب و برگزاری تجمع اعتراضی، نیروهای نظامی یگان ویژه وارد محوطه کارخانه شوند تا از گسترش اعتراضات جلوگیری کنند. در سومین روز از این اعتراضات در حالیکه کارگران ذوب آهن در دسته های چند صدنفری در حال حرکت به سمت محل تجمع همیشگی بودند و شعار می‌دادند “باتوم و گارد ویژه دیگر اثر ندارد” ، در میان راه با ماموران گارد ویژه و حراست مواجه شده و عده ای از آنان بازداشت شدند. برخی از کانال‌های تلگرامی کارگران به نقل از مدیریت ذوب آهن اعلام کردند که «بازداشت افراد توسط نهادهای امنیتی صورت گرفته و خارج از اراده مدیریت بوده است» کارگران تهدید شده بودند که اخبار مربوط به اعتراضات را به بیرون کارخانه نبرند. در این میان تعدادی از کارگرانی(حدود ۲۰۰ نفر) که در روزهای بعد از تجمعات قصد ورود به کارخانه را داشتند با از ورود به کارخانه منع شدند. در مذاکراتی که کمی بعدتر میان نمایندگان کارگران و مدیریت کارخانه انجام شد، کارگران خواستار تحقق هر چه زودتر مطالبات خود شدند.
اعتراض کارگران سکوهای نفتی:
اعتراض این گروه از کارگران در یک سال گذشته پیرامون عدم اجرای ماده ۱۰ قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت به صورت پراکنده در جریان بوده، اما با اجرای نه چندان مناسب این قانون و تعیین سقف حقوق برای کارکنان نفت وارد فاز تازه‌ای شد. معترضان که عمدتا کارکنان رسمی واحدهای نفتی هستند، خواستار حذف کامل سقف‌حقوق و پرداخت دستمزد و بر اساس قوانین استخدامی هستند. اعتراض آنها به تقسیم‌بندی صورت گرفته از سوی وزارت نفت برای پرداخت حقوق و دستمزد بر اساس سطوح مختلف شغلی است. معترضان می‌گویند، عواقب این تعیین سقف بیشتر متوجه کارکنان با درآمد متوسط یا پایین‌تر می‌شود که دلخوش به افزایش حقوق در سالهای پایانی خدمت خود هستند. تجمعات این گروه از کارگران اغلب در مقابل شرکت‌های نفتی و سکوها برگزار شده و همچنان نیز ادامه دارد.
علاوه بر کارگران رسمی نفت، کارگران ارکان ثالث نفت که به تبعیض‌های شغلی در میان کارکنان این وزارتخانه معترضند نیز از جمله مهمترین گروههای کارگری بودند که با برگزاری اعتراضات و اعتصابات کارگری به نقض حقوق خود اعتراض کردند. از جمله این کارگران، کارکنان ارکان ثالث پالایشگاه نفت آبادان بودند که در طول پاییز 1402 در چندین نوبت با اعتصاب و برپایی تجمع خواهان پایان بی‌عدالتی علیه کارگران شدند. آنها نسبت به عدم پرداخت معوقات حقوق و عدم تبدیل وضعیت قراردادهای شغلی و همچنین اعمال تبعیض مسئولان میان کارکنان خودی و غیرخودی معترض بودند. معترضان خواهان تبدیل وضعیت قراردادهای کاری، اصلاح طرح طبقه‌بندی مشاغل، صدور نفت کارت و بن کارت، دریافت تسهیلات کم بهره همانند کارگران رسمی و قراردادی و همکاری در ایجاد تعاونی مسکن هستند. خواسته‌هایی که همچنان به آنها رسیدگی نشده است.
اعتراضات کارگران و کارکنان نفت اما با طرح موضوع ادغام صندوق بازنشستگی نفت با صندوق بازنشستگی کشوری وارد فاز تازه‌تری هم شد. کارشناسان انرژی معتقد هستند صندوق تخصصی بازنشستگی نفت ایران، یک صندوق تخصصی در حوزه سرمایه‌گذاری صنعت نفت‌و‌گاز است که در صورت ادغام با صندوق‌های بازنشستگی دولتی دیگر کاملاً شاهد از بین رفتن و نابودی این صندوق مهم تخصصی و سرمایه‌گذار کلیدی در حوزه نفت و گاز خواهیم بود. برخی از این طرح به نام “کبریتی در انبار باروت” نام می‌برند که آتش آن نه تنها دولت که کشور را تهدید می‌کند.
اعتراضات لنجداران
نارضایتی گروهی از لنجداران هرمزگانی نسبت به تصویب لایحه ساماندهی و نظارت بر تجارت مرزی ملوانی منجر به شکل‌گیری اعتراضات و اعتصاباتی سه هفته‌ای در برخی شهرهای این استان همچون گناوه، بندرریگ و عسلویه در آذرماه ۱۴۰۲ شد. کالای همراه ملوان (ته لنجی) به عنوان نوعی واردات کالا است که از دیرباز در اقتصاد مناطق مرزی نقش داشته و مردم این مناطق برای گذران زندگی به درآمد حاصل از فروش این محصولات وابسته‌اند. دولت و برخی اقتصاددانان اما این شیوه واردات و امرارمعاش را نوعی “قاچاق” کالا و تهدیدی برای تولید داخلی می‌دانند. به همین دلیل این نوع واردات کالا با مصوبه‌های گوناگون هر بار به نوعی تغییر می‌کند و زندگی و معیشت بیش از ۹۰ درصد مردم این مناطق را در وضعیت مخاطره‌آمیزی قرار می‌دهد.
از جمله این مصوبات ، مصوبه مجلس در خصوص ساماندهی کالاهای ته لنجی بود که شهریور ماه ۱۴۰۲ تصویب شد. لايحه دو فوريتي ساماندهي و نظارت بر تجارت مرزي (کولبري و ملواني) و ايجاد اشتغال پايدار مرزنشينان که جهت بررسي به کميسيون اقتصادي به عنوان کميسيون اصلي ارجاع شده بود، در جلسه مورخ ۱۴۰۲.۰۳.۲۸ با اصلاح در متن به شرح زير به تصويب رسيد.
کاهش تعداد اقلام وارداتی به ۵۹ کالا، ثبت ۶۰ تن وزن برای تریخص کالا و کاهش سفرهای دریایی شناورها از جمله مفاد این مصوبه بود که منجر به اعتراضات گسترده بازاریان و لنجداران شد. معترضان می‌گفتند که برای سال‌ها مردم مرزنشین با استفاده از سهمیه مرزنشینی امرار معاش می‌کردند اما حالا با ورود لنج به بندر کالای همراه ملوان مصادره می‌شود.
بازاریان گناوه در اعتراض به مصوبه «ساماندهی و نظارت بر تجارت مرزی» که واردات کالاهای ته‌لنجی را محدود می‌کند، مغازه‌های خود را بستند و اعتصاب کردند. سه هفته اعتصاب بازارایان گناوه در پرفروش‌ترین فصل سال، با همراهی مردم این شهر و برگزاری تجمعات اعتراضی همراه بود و اعتراض اهالی بندر ریگ و شهر عسلویه را نیز در پی داشت. لنجداران بندر ریگ در تجمع اعتراضی روبروی بخشداری با پهن‌کردن سفره خالی به بدتر شدن وضعیت معیشت کشتی‌بانان در پی مصوبه ممنوعیت ترخیص کالاهای ته‌لنجی اعتراض کردند. لنجداران و بازاریان گناوه دو مطالبه اساسی دارند:
– اصلاح فهرست کالاهای مجاز وارداتی
– لغو ۶۰ تن وزن برای ترخیص کالاهای همراه ملوان
پس از این اعتراضات، دولت دستورالعمل جدیدی را برای ساماندهی لنجداران در دستور کار قرار داد. بر اساس این دستورالعمل جدید وزن ترخیص کالاهای وارداتی ته‌لنجی به ۷۵ تن و اقلام آن به ۸۰ نوع کالا افزایش یافت.
اعتراضات بازنشستگان
با گسترده شدن بحران اقتصادی و شکاف روزافزون درآمد از معیشت همه روزه گروههای زیادی از مزدبگیران به صف معترضان به سیاست‌های حکومت می‌پیوندند. در این میان سهم بازنشستگان و مستمری‌بگیران در برگزاری اعتراضات از سایر گروهها بیشتر است. گستردگی اعتراضات در سطح مستمری‌بگیران اکنون تنها منحصر به بازنشستگان کارگری نیست و گروههای دیگر بازنشستگان نیز به صف معترضان پیوسته‌اند. از جمله مطالبات گروههای مختلف بازنشستگان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بازنشستگان مخابرات: عدم اجرای آیین نامه ۸۹، افزایش سهم بیمه تکمیلی از ۲۰ به ۵۰ درصدِ و عدم پرداختِ رفاهیات و سهم خواروبار
بازنشستگان کشوری: اعتراض به پایین بودن مستمری‌ها، عدم اجرای همسان‌سازی و کمبود مزایا و خدمات رفاهی و درمانی برای بازنشستگان
بازنشستگان تامین اجتماعی: عدم افزایش مستمری‌ها براساس خط فقر،عدم بهبود وضعیت بیمه پایه، عدم ارائه خدمات درمانی رایگان و باکیفیت و اصلاحات ضد تامین اجتماعی در برنامه هفتم توسعه
بازنشستگان فولاد: اعتراض به مستمری زیر خط فقر، عدم اجرای آیین نامه و قوانین خاص فولادی، انتقاد نسبت به عدم اجرای تعهدات درمانی مطابق با آیین‌نامه فولاد
روند مطالبه‌گری کارگران و بازنشستگان در حالی با پراکندگی و گستردگی بیشتری در جریان است که همچنان در اغلب موارد پاسخ قانع‌کننده‌ای به مطالبات آنها داده نشده است و در برخی موارد با اعتراضات آنها از سوی کارفرمایان و دستگاههای نظارتی برخورد شده است. از جمله برخوردهای صورت گرفته با کارگران و بازنشستگان معترض در یک ماه گذشته می‌توان به این موارد اشاره کرد:
– بازداشت تعدادی از کارگران معترض کارخانه ذوب آهن اصفهان و ضبط کارت‌های ورودی کارگران گرداننده اعتراضات
– بازداشت ۴ فعال صنفی بازنشستگان کشوری در ممسنی فارس به نام‌های “علی احمدی”،”جان محمد احمدی”،”شکرالله احمدی” و “روح‌الله گره‌گشا” در جریان تجمعات صنفی و آزادی آنها با قرار وثیقه ۵۰۰ میلیونی
– حکومت علاوه بر بی‌توجهی به مطالبات معیشتی و حقوقی کارگران و سرکوب اعتراضات آنها با تصویب طرح‌هایی چون افزایش سن بازنشستگی در قالب – برنامه هفتم توسعه در مقابل آنها صف‌آرایی کرده است.طرحی که به باور کارشناسان به افزایش نارضایتی در بین گروههای مختلف شغلی که اکنون به سختی امرار معاش می‌کنند منجر خواهد شد.
– در همین راستا در آذرماه ۱۴۰۲ بیانیه‌هایی از سوی گروهها و برخی تشکل‌های کارگری وابسته به تشکل شبه حاکمیتی”خانه کارگر”با درخواست لغو مصوبه – افزایش سن بازنشستگی منتشر شد و کارزارهایی براه افتاد که از جمله مهمترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– بیانیه ۱۲۷ انجمن صنفی کارگران ساختمانی1 سراسر کشور به مصوبه افزایش سن بازنشستگی
– نامه‌ی اتحادیه شبه حاکمیتی پیشکسوتان جامعه کارگری 2خطاب به شورای نگهبان با درخواست لغو مصوبه افزایش سن بازنشستگی
– امضای طومار 3اعتراض به مصوبه افزایش سن بازنشستگی در صد بنگاه و واحد تولیدی در تهران توسط تشکل شبه‌حاکمیتی شورای اسلامی کار
این گروهها تاکید کرده‌اند که هر نوع تغییر در قوانین کار و تامین اجتماعی باید با مشارکت و نظر تشکل‌های کارگری صورت پذیرد.
جمع‌بندی
بررسی روند اعتراضات کارگری در سه ماهه پاییز ۱۴۰۲ و جمع‌بندی موارد ثبت شده نشان دهنده برگزاری بیش از ۴۶۰ اعتراض کارگری و پیوستن تعداد بیشتری از گروههای صنفی و کارگری به صف معترضان است. افزایش بحران اقتصادی و تورم بالای ۴۰ درصدی، عقب‌افتادگی دستمزد از هزینه‌های جاری خانوارهای کارگری و معوقات حقوقی چند ماهه و گاه چند ساله در کنار تصویب طرح‌های ضدکارگری چون “افزایش سن بازنشستگی” از دلایل گسترش اعتراضات و تجمعات گروههای مختلف است. مروری بر شعارهایی که کارگران درجریان تجمعات سر می‌دهند همچون “عدالتی ندیدیم، ما دیگه رای نمیدیم” و یا “نه دولت، نه مجلس، نیستن به فکر ملت” نشان دهنده ناامیدی کارگران از اصلاح وضعیت موجود است. با این حال این ناامیدی نه تنها منجر به توقف اعتراضات نشده که به تلاش بیشتر برای فشار بر دولت و پاسخگو کردن آن و همچنین بسیج نیروهای اجتماعی منجر شده است. گرچه همچنان حلقه مفقوده پیگیری مطالبات، فقدان سازماندهی و سازمان‌یافتگی است اما شاید بتوان پیوستن گروههای مختلف به یکدیگر را مقدمه‌ای برای نیل به این مقصود دانست.
با این توضیحات، در جدول پیش رو، مهمترین اعتراضات کارگری و صنفی برگزار شده در آذر ماه ۱۴۰۲ را مرور خواهیم کرد. با ذکر این نکته که ممکن است بدلیل محدودیت‌های ناشی از اطلاع‌رسانی، بسیاری از موارد در لیست اعتراضات کارگری برگزار شده قرار نگرفته باشند.
1 https://www.ilna.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%DB%8C-9/1422555-%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D8%B5%D9%86%D9%81%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%B3%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%B4%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D9%82%D8%A8%D9%88%D9%84-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%85
2 https://www.ilna.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%DB%8C-9/1428884-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B6-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%B6-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D9%84%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%87%D9%81%D8%AA%D9%85-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87
3 https://www.ilna.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%DB%8C-9/1423303-%D8%A7%D9%85%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D8%B7%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B6%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B5%D8%AF-%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF-%D8%A8%DB%8C%D8%B4-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%DB%8C-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%85%D8%B6%D8%A7-%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D8%A8-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86
