مروری بر مهمترین اعتراضات کارگری در آذرماه ۱۴۰۱: التهاب در میادین نفتی و اعتصاب ۱۰ روزه رانندگان جاده‌ای

تارنمای داوطلب: از روزهای اولیه شروع اعتراضات سراسری در ایران، حرف و حدیث‌های زیادی پیرامون چرایی عدم پیوستن کارگران و گروههای صنفی به اعتراضات مردمی مطرح شد. در غیاب شرکت فعالانه و میدانی برخی گروههای صنفی همچون معلمان و پرستاران که در سالهای اخیر موج‌های نوینی از اعتراضات صنفی را سازماندهی کردند؛ کارگران صنایع مادر از جمله نفت و خودروسازی‌ها به تدریج تنور اعتراضات و اعتصابات را با تمرکز بر پیگیری مطالبات صنفی و حقوقی گرم کردند. پس از اعتصابات پراکنده کارگران پیمانی پالایشگاههای نفت در دو ماهه اول پاییز، موج اعتراضات کارگری در آذر ماه ۱۴۰۱ گسترده‌تر شد. مروری بر مهمترین خبرهای منتشر شده در یک ماهه گذشته نشان می‌دهد که بیشترین اعتراضات صنفی در واحدهای زیر برگزار شده است:

– خودروسازی‌ها و شرکت‌های زیرمجموعه آنها(تامین قطعات)
– ذوب آهن و فولاد
– رانندگان خطوط حمل و نقل جاده‌ای و ریلی(مترو)
– کارگران عملیاتی و رسمی پالایشگاههای نفت، گاز، پتروشیمی
– پرستاران و پرسنل اورژانس

مهمترین مطالباتی که به برگزاری اعتراضات کارگری در آذر ماه ۱۴۰۱ منجر شد را می‌توان در سه بخش طبقه‌بندی کرد:

−پایین بودن دستمزد و معوقات مزدی و بیمه‌ای
عدم اجرای قوانینی چون ماده ۱۰ قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت، تعرفه‌گذاری پرستاران و طرح طبقه‌بندی مشاغل

نکته قابل توجه اینکه بسیاری از این مطالبات با وجود اینکه مدتهاست توسط کارگران پیگیری می‌شوند؛ اما پاسخ قانع کننده‌ای از سوی مسئولین و مدیران دریافت نکرده‌اند. این در حالیست که به دلیل فقدان تشکل‌های صنفی مستقل، قدرت جمعی کارگران برای اصلاح وضع موجود، تنها در برگزاری مستمر تجمعات اعتراضی و صنفی و همچنین توقف کار برای ساعات یا روزهایی قابل محک زدن است.

گستردگی و پراکندگی اعتراضات

تهران و بوشهر همچون دو ماه ابتدایی پاییز، مهمترین کانون‌های اعتراضات کارگری هستند. خودروسازی‌ها و شرکت‌های مربوط به تامین قطعات خودرو از جمله کروز در کنار پتروشیمی‌ها و کارکنان رسمی و عملیاتی نفت بیشترین خبرهای اعتراضات کارگری را به خود اختصاص دادند. در کنار این دو، اعتراضات کارگری نیز به دنبال محقق نشدن وعده‌ها در ماههای گذشته گسترده تر شد. در میان گروههای صنفی نیز گرچه خبرهایی مبنی بر تحریم روز پرستار از سوی پرستاران شنیده شد، اما گستردگی و وسعت اعتراضات پرستاری در یک ماه گذشته به برگزاری تجمعات پراکنده‌ای محدود شد و در برخی موارد نیز با برخوردهایی مواجه شد.

اما شاید بتوان گفت که در یک ماه گذشته، یکی گسترده‌ترین اعتراضات کارگری را کامیونداران سامان دادند. از همان روزهای ابتدایی آذر ماه، کانال‌های مجازی مرتبط با کامیونداران و رانندگان خطوط حمل و نقل جاده‌ای با اعلام فراخوان اعتصاب ۱۰ روزه از رانندگان کامیون‌ها در سراسر کشور خواستند تا با عدم بارگیری در پایانه‌ها و عدم جابه‌جایی بار به شرایط نامناسب کار اعتراض کنند. اعتراض آنها به قیمت بالای سوخت و عرضه آن به صورت آزاد با نرخ‌های بسیار بالا، پایین بودن کرایه‌های حمل بار و فرسودگی ناوگان حمل و نقل بود. با این حال برخی کانال‌ها تلاش می‌کردند پیوندی بین این اعتصابات با اعتراضات سراسری برقرار کنند.

تلاش کارگران برای ایجاد پیوند میان مطالبات صنفی و مدنی

یکی از هوشمندانه‌ترین روش‌های پیگیری مطالبات صنفی و کارگری توسط مزدبگیران زمانی سازماندهی می‌شود که جامعه درگیر تلاش برای تغییر ساختارهای سیاسی است. در چنین شرایطی، کارگران به دنبال امتیاز گرفتن از کارفرمایان و دولت برای عمل به تعهدات و مطالبات بر زمین مانده هستند. این مسئله را به ویژه می‌توان در میان کارگران کارخانه‌ها و شرکت‌های مادر در صنایع بزرگی چون خودروسازی ، فولاد یا نفت دید. صنایعی که حتی در صورت خصوصی‌سازی به دلیل روند رانتیر حاکم بر سازوکار خصوصی‌سازی و گرایش آن به مافیاپروری در ایران؛ به نوعی در نسبت و ارتباط با ساختار حاکمیتند.

از این نظر می‌توان بین اعتراضات صنفی و کارگری در حال حاضر با اعتراضات مردمی پیوندی ایجاد کرد.

کارگران و کامیون‌داران و برخی مشاغل دیگر از جمله واحدهای صنعتی، در حرکت‌های اخیر جمعی خود، هوشمندانه با اعتصاب عمومی برای تحول همراه شدند؛ اعضای حرکت‌های جمعی صنفی اخیر در طول مدت کوتاهی دریافتند که با حفظ هویت صنفی می‌توانند برای همراهی با موج تحول‌خواهی اخیر، هزینه‌ رفتارهای پرسشگرانه را نیز پایین بیاورند. هرچند نمی‌توان درباره انگیزه‌های فردی شرکت‌کنندگان بدون پرسش‌های دقیق از آنان حکم داد ولی می‌دانیم که موقعیت عمومی جامعه، همیشه بر انگیزه‌های فردی و جمعی تاثیر می‌گذارد پس می‌توان گفت که دست‌کم درصدی از شرکت‌کنندگان در اعتصابات اخیر به انگیزه همراهی با جو عمومی تحول‌خواهی در جامعه دست به اعلام جمعی مطالبات صنفی زدند.

همچنین می‌دانیم که بخشی از تحول‌خواهی اخیر نیز می‌تواند به دلیل قطع امید از پاسخ‌ گرفتن مطالبات اقتصادی در شرایط کنونی جامعه تشدید شده باشد و در ضمن، نارضایتی‌های گسترده اقتصادی که دست کم از سه سال پیش شدت گرفته و سرکوب شده‌اند، در فضای تحول‌خواهی گسترده امروز از سوی قدرت‌مداران و تصمیم‌گیرندگان در بخشی از مدیریت بحران کنونی به سرعت جدی گرفته می‌شوند و وعده گرفتن از مسئولان، ساده‌تر شده است.

می‌بینیم که در شرایط ضروری کنونی، اعتمادسازی میان چند نفر اولیه برای ساخت یک گروه صنفی کوچک، مبنای حرکت‌های بزرگی شده است؛ گروه‌هایی که تلاش می‌کنند تا حد امکان ناشناس باقی بمانند.

فعالان صنفی و کارگری در شرایط کنونی باید استراتژی‌هایی را پیش ببرند که تفکر باور به رفتار جمعی صنفی را بدنه نیز تزریق کنند، با چند همکار همدل بنشینند و نقاط ضعف و قدرت دیگر گروه‌ها را تحلیل کنند، درس بگیرند و به سرعت در تکثیر نقش‌های رهبری و تقسیم کار بر بیایند که یک قدم از سرکوب جلو باشند. در شرایط ویژه، پیدا کردن افراد همدل ساده نیست ولی آمادگی و آموزش معمولا با سرعت بیشتری انجام می‌شود.

پس اگر تنها چند گروه صنفی بتوانند سازمان‌یابی خود را حفظ کنند و در صدد رفع برخی از ایرادهای اولیه بر بیایند، می‌توان انتظار داشت که اعتصابات و موج مطالبه‌گری صنفی وارد مرحله جدیدی شود.

با این توضیحات، در جدول پیش رو برخی از مهمترین اعتراضات کارگری برگزار شده در آذر ماه ۱۴۰۱ که در کانال‎‌ها و سایت‌های خبری بازتاب داده شده جمع‌آوری شده است. داوطلب تلاش کرده ضمن انتشار خبر کنش اعتراضی، علل و زمینه‌های برگزاری این اعتراضات را شناسایی و در خصوص آخرین وضعیت این کنش‌های اعتراضی نیز اطلاعات قابل دسترس را ارائه کند.