یک و نیم میلیارد کودک در جهان، فاقد «حمایت اجتماعی» هستند: چگونه به لغو کار کودک کمک کنیم؟!

به گزارش تارنمای داوطلب؛ روز جهانی مبارزه با کار کودکان؛ توسط سازمان بین المللی کار (ILO) در سال ۲۰۰۲ راه اندازی شد. هدف از نامگذاری این روز، تمرکز بر گستره جهانی کار کودک و اقدامات و تلاش های لازم برای توقف آن است. هر سال در ۱۲ ژوئن، دولت ها، سازمان های کارفرمایی و کارگری، جامعه مدنی و همچنین میلیون ها نفر از کنشگران مدافع حقوق کودک در سراسر جهان گرد هم می‌آیند تا وضعیت اسفناک کودکان کار و آنچه که می‌توان برای لغو کار کودک و مقابله با موج فقر در بسیاری از کشورها که منجر به افزایش کار کودک شده؛ برجسته شود.

سازمان بین‌المللی کار، هر سال یک شعار یا موضوع را به عنوان ماموریت دولت‌ها و سایر ارگان‌ها، نهادها و کنشگران مرتبط با موضوع کار کودکان در نظر می‌گیرد. شعار سال ۲۰۲۲ این سازمان؛ «حمایت اجتماعی جهانی برای پایان دادن به کار کودکان» است.

تدوین سیاست‌هایی برای ایجاد حداقل‌های حمایت اجتماعی که از کودکان در برابر فقر و کار اجباری محافظت کند، هدف موضوع امسال است.

ILO در گزارش‌های خود مدعی است که در حالی که در دو دهه گذشته پیشرفت قابل توجهی در کاهش کار کودکان در جهان حاصل شده اما در طول زمان این پیشرفت‌ها، سیر نزولی در پیش گرفته و حتی در دوره ۲۰۱۶-۲۰۲۰ متوقف شده است. به نحوی که امروزه، ۱۶۰ میلیون کودک هنوز درگیر کار هستند و برخی از آنها در سن ۵ سالگی قرار دارند.

ILO بر اساس چنین داده‌هایی، تدوین و اجرای سیاست‌های دولتی مرتبط با افزایش حمایت اجتماعی برای مبارزه با فقر، آسیب‌پذیری و جلوگیری از کار کودکان را ضروری می‌داند. حمایت اجتماعی هم جزیی از حقوق بشر است و هم می‌تواند به عنوان یک ابزار سیاسی قوی برای جلوگیری از توسل خانواده ها به کار کودک در مواقع بحران مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، تا سال ۲۰۲۰ و قبل از وقوع بحران کووید-۱۹، تنها ۴۶.۹ درصد از جمعیت جهان عملاً تحت پوشش حداقل یکی از مزایای حمایت اجتماعی قرار داشتند، در حالی که ۵۳.۱ درصد باقیمانده (حدود۴.۱ میلیارد نفر) به طور کامل از این مزایا بی‌بهره مانده‌اند. پوشش کودکان در این زمینه حتی کمتر از سایرین است و نزدیک به سه چهارم کودکان( معادل ۱.۵ میلیارد کودک) فاقد حمایت اجتماعی هستند.

ILO معتقد است، پیشرفت قابل توجه در جهت پایان دادن به کار کودکان مستلزم افزایش سرمایه گذاری در سیستم های حمایت اجتماعی جهانی، به عنوان بخشی از یک رویکرد یکپارچه و جامع برای مقابله با این مشکل است.

اقدام همه جا برای لغو کار کودک

گرچه تدوین شعار سال و انتخاب موضوع، ماموریت دولت‌ها را برای لغو کار کودک و بودجه‌ریزی در زمینه کاهش فقر و استثمار کودکان مشخص می‌کند اما لغو کار کودک تنها با اقدامی همه‌جانبه میسر خواهد شد. هیچ کودکی نباید کار کند. هر کودکی حق برخورداری از آموزش خوب، حق بازی و حق لذت بردن از دوران کودکی خود را دارد. کار کودکان به این معنی است که فقر همچنان وجود دارد و ریشه کردن کار کودکان به معنای قرار گرفتن در مسیر توسعه و ایجاد فرصت‌های بهتر برای همه است.

دولت‌ها، مشاغل و شهروندان  هریک باید بخشی از مسئولیت تلاش برای لغو کار کودک را به دوش بکشند. ما در این نوشتار تلاش می‌کنیم به طور خلاصه به نقش دولت‌ها، شرکت‌ها و شهروندان در لغو کار کودک بپردازیم.

دولت‌ها و لغو کار کودک

معاهدات و کنوانسیون‌های بین‌المللی زیادی در مورد منع کار کودکان وجود دارد. کنوانسیون‌های سازمان بین‌المللی کار که توسط اکثریت کشورهای جهان به تصویب رسیده است. مهمترین کنوانسیون‌ها محسوب می‌شوند. به طور خلاصه، این کنوانسیون‌ها کار کودکان زیر ۱۴ سال و کارهای خطرناک برای کودکان زیر ۱۸ سال را ممنوع اعلام کرده است.

با تصویب این کنوانسیون‌ها، دولت‌ها مسئولیت حمایت از کودکان در سایر نقاط جهان را نیز به رسمیت می‌شناسند. به خصوص آنجا که شرکت‌ها فراملیتی در مناطق پرخطر فعالیت می‌کنند. بنابراین از دولت‌ها انتظار می‌رود که قوانین و مقررات موثری را برای انجام این تعهدات هم در سطح ملی، هم در سطح منطقه‌ای و هم در سطح جهانی اتخاذ کنند.

در عین حال از سازمان‌های دولتی انتظار می‌رود که الگوها و یا مدل‌هایی برای توقف کار کودک ارائه کنند. در حال حاضر کشورهایی وجود دارند که خود را متعهد به سیاست‌گذاری با هدف حذف کار کودکان و سایر موارد نقض حقوق کار کرده‌اند.

کنوانسیون های بین المللی که کشورها را متعهد به توقف کار کودک می‌کنند، عبارتند از؛

اعلامیه جهانی حقوق بشر (UDHR) که به اتفاق آرا توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۸ تصویب شد.

کنوانسیون بین‌المللی حقوق کودک (ICRC)حقوق کودکان را در خصوص بهره‌کشی اقتصادی و انجام کارهایی که برای سلامتی و رشد آنها خطرناک یا مضر است یا در آموزش آنها اختلال ایجاد می‌کند به رسمیت شناخته است. همچنین دولت‌ها را ملزم می‌کند که حداقل سن را برای اشتغال تعیین کنند و ساعات و شرایط مناسبی برای اشتغال در نظر بگیرند

در عین حال مشهورترین موافقت نامه‌های بین المللی در مورد مبارزه با کار کودکان، کنوانسیون های سازمان بین المللی کار (ILO) در مورد حداقل سن برای پذیرش در استخدام (۱۳۸ ) و در مورد ممنوعیت و اقدام فوری برای حذف بدترین اشکال کار کودکان است(ماده ۱۸۲)

علاوه بر این موارد؛ اصول راهنمای سازمان ملل برای تجارت و حقوق بشر حاوی مهمترین دستورالعمل های بین المللی در مورد نقشی است که انتظار می‌رود کسب و کارها در حذف کار کودکان ایفا کنند. آنها همچنین تعهدات دولت ها را برای اطمینان از پایبندی مشاغل به این دستورالعمل ها مشخص و تدوین کرده‌اند. بر اساس این دستورالعمل، کسب و کارها و دولت ها باید در زمینه گام‌های برداشته شده در جهت حذف کار کودک، اطمینان حاصل کنند.

مسولیت شرکت‌ها

شرکت ها موظفند کار کودکان را متوقف کنند. از مواردی که به طور مستقیم و آگاهانه از کودک به عنوان نیروی کار در خطوط تامین، توزیع و نگهداری و غیره سوءاستفاده می‌شود که بگذریم؛ گاهی اوقات شرکت ها بدون اینکه خود بدانند به طور غیرمستقیم درگیر کار کودکان می‌شوند. خطر استفاده از نیروی کار کودک، عمدتا با تأمین کنندگان مستقیم خُرد است. به نحوی که ردپایی از کار کودک در طول زنجیره تولید، تامین و یا توزیع کالا و خدمات مشاهده می‌شود. در همین رابطه دستورالعمل‌های OECD برای شرکت‌های چندملیتی و اصول راهنمای سازمان ملل در مورد تجارت و حقوق بشر از جمله دستورالعمل‌های مورد توافق بین‌المللی است برای کمک به کسب‌وکارها برای حذف کار کودکان هستند.

بر این اساس، شرکت ها باید در کل زنجیره تامین خود دقت لازم را انجام دهند. عناصر اصلی این بررسی شامل شناسایی، پیشگیری و ترمیم نقض حقوق بشر در کل زنجیره تامین و گزارش فعالانه در مورد این موارد است. به عنوان مثال، یک تلفن همراه نه تنها باید در کارخانه “بدون کار کودک” تولید شود، بلکه فلز مورد استفاده برای تولید قطعات نیز باید بدون کار کودکان استخراج و فرآوری شده باشد.

بنابراین یک توصیه ساده برای شرکت ها این است که؛ ابتدا بررسی کنید که چگونه شرکت شما ممکن است در کار کودکان دخالت داشته باشد، سپس اقدامات لازم را انجام دهید. آیا مطمئن هستید که تامین کنندگان شما درگیر کار کودکان نیستند؟ آیا رویه های درستی را در اختیار دارید؟ آیا مکانیزم نظارتی موثری دارید؟ آیا سیستمی برای نظارت و رسیدگی به مشکلات وجود دارد؟

مهم است که به تامین کنندگان این احساس را ندهیم که “باید” خطرات و مشکلات را پنهان کنند، بلکه با درک بهتر مسائل و نحوه برخورد موثر با آنها از سوی گروههای حامی حقوق بشر وحامی کودکان، “حمایت” خواهند شد.

در نتیجه پاسخ به این سؤالات، مشاغل باید اقداماتی برای جلوگیری از کار کودکان انجام دهند.

مصرف آگاهانه شهروندان

گرچه دولت و شرکت‌ها بخشی از فرآیند مهم لغو کار کودک را تشکیل می‌دهند اما، شهروندان نیز برای پیشبرد این پروژه وظایفی بر عهده دارند. فرض کنید می‌خواهید مطمئن شوید که محصولاتی که خریداری می‌کنید بدون کار کودکان هستند، اما چگونه این کار را انجام می‌دهید؟ به عنوان یک مصرف کننده و یک شهروند، شما صدای قدرتمندی دارید!

شرکت ها باید بتوانند نشان دهند محصولاتشان از کجا آمده و در موارد سوء استفاده از جمله کار کودکان باید مجبور به پاسخگویی باشند. دولت می‌تواند از طریق سیاست ها و مقررات به تغییر کمک کند و شهروندان نیز می‌توانند با جیتجو و آگاهی از زنجیره تامین و توزیع محصولات و خدمات، شرکت‌ها را مجبور به پاسخگویی کنند.

در همین زمینه برخی وبسایت‌ها که به رصدکردن زنجیره تامین و توزیع شرکت‌ها مشغولند، کار را برای خرید آگاهانه شهروندان راحت کرده‌اند. آنها بررسی می‌کنند که آیا کسب و کارها و تامین کنندگان آنها به توافقات خود در مورد شرایط کاری و پایداری پایبند هستند یا خیر و به آنها کمک می‌کنند تا در این زمینه پیشرفت کنند.