داوطلب وب‌سایت داوطلب
“بخش دوم”
تارنمای داوطلب: در بخش قبل از سلسله بحث‌های مربوط به تاب‌آوری کنشگران و سازمانهای صنفی و مدنی در شرایط مخاطره‌آمیز، با تعاریف و عواملی که استفاده از تاکتیک‌های مرتبط با تاب‌آوری را برای کنشگران توجیه‌پذیر می‌کند و همچنین ارزیابی مشخصه‌هایی که نشان می‌دهد شرایط سخت را تاب می‌آوریم یا خیر! آشنا شدیم. در بخش دوم اما با اصول راهنمای تاب‌آوری و لزوم داشتن نقشه راهی برای تحقق آن آشنا خواهیم شد.
با در نظر گرفتن عوامل و مولفه‌هایی که ضرورت استفاده از تاکتیک‌های مرتبط با تاب‌آوری در شرایط مخاطره‌آمیز را توجیه‌پذیر می‌کند، اصول راهنمای تاب‌آوری حاکی از تفکر سیستمی، برنامه‌ریزی سناریو و مفاهیم مدیریتی است. این اصول که مسیر تاب‌آوری را شکل می‌دهند، عبارتند از:
– همیشه به کل سیستم نگاه کرده و تغییرات را پیش‌بینی کنید. یک سازمان با ارزیابی منظم محیط بیرونی و ظرفیت‌های عملیاتی درونی و ابداع چند راهبرد و شگرد برای اعمال در سناریوهای مختلف احتمالی، ویژگی‌های سازگارشونده خود را برای آماده شدن و یا واکنش داشتن به تغییرات یا تهدیدهای کنونی یا در حال وقوع فعال می‌کند.
– سازگاری را بپذیرید و یادگیری از طریق تکرار را تقویت کنید. یادگیری، حل خلاقانه مشکلات را برمی‌انگیزاند که این امر می‌تواند تأثیر مهمی بر توانایی یک سازمان در سازگار شدن با شرایط در حال تغییر داشته باشد. حتی زمانی که نتایج معکوس باشند، می‌توان از آموزه‌های به دست آمده از آن تجربه نیز بهره برد و در اندیشیدن برای راه حل‌های جدید استفاده کرد.
– پرهیز از آسیب رساندن را در اولویت قرار دهید. به طور سنتی، اصول پرهیز از آسیب‌رسانی برای مداخلات و ابتکارات در هر زمینه اعمال می‌شود. در تغییر واقعیتهای سیاسی امروزی بسیار مهم است که سازمانها یک فرآیند پرهیز از آسیب‌رسانی را به صورت داخلی در سطح سازمانی اعمال کنند تا از سلامت و ایمنی اعضای خود و دیگر افرادی که با سازمان مرتبط هستند، اطمینان حاصل کنند.
– قدرت ارتباط داشتن را مهار کنید. ما فقط به اندازه مجموع اجزای خود بزرگ هستیم. مهار ارتباط داشتن – هم به صورت افقی در میان سازمانها و شبکه‌های داخل بخش و هم به صورت عمودی با دیگر شرکا، ذینفعان و شهروندان- و حفظ یک محیط فراگیر در تحقق پتانسیل کامل تاب‌آوری جامعه مدنی بسیار مهم است.
اما رعایت این اصول نیازمند نقشه‌راهی از سوی کنشگران و سازمانهای صنفی و مدنی است.
لزوم تدوین نقشه راه برای تاب‌آوری در شرایط پرمخاطره
داشتن شناختی روشن نسبت به اکوسیستم کنونی فضای مدنی و همچنین سناریوهای جایگزین و تأثیرات احتمالی که برای کنشگران و سازمان دارند، تهیه نقشه راه تاب‌آوری را توجیه‌پذیر می‌کند.
نقشه راه تاب‌آوری از فرآیند سنتی برنامه‌ریزی متفاوت بوده و بر تلاش‌های یک سازمان برای شناسایی مناسب‌ترین اقدامات کوتاه‌مدت و معیارهایی که آن را برای تأثیرات کنونی و احتمالا مشخص شده در مرحله پیش از خطر آماده کند، تمرکز دارد. با پایان این فرآیند، سازمانها آماده خواهند بود تا نقشه راه را عملی کنند. این فرایند به شرح زیر است:
– ایده‌پردازی و اولویت‌بندی اقدامات سریع و مؤثر برای هر سناریو جهت بهبود تاب‌آوری سازمانی:
سازمانها و کنشگران به اکوسیستم کنونی و محتمل‌ترین سناریوها نگاه کرده و به اقدامات کوتاه‌مدت بالقوه‌ای خواهند اندیشید که می‌تواند به آمادگی و سازگاری آنها با تاثیرات احتمالی مخاطرات، کمک کند.
– تعیین فرآیند تصمیم‌گیری برای ایجاد هرگونه تغییر در برنامه‌های اقدام:
با توجه به ماهیت گهگاه غیرمنتظره و به سرعت در حال تغییر فضای مدنی، تهیه پروتکل جهت تصمیم‌گیری سریع برای بررسی و در صورت لزوم تغییر جریان پیش از آغاز اجرا بسیار مهم است. این کار به مدیریت سطح استرس و اضطراب که در شرایط مخاطره‌آمیز بیشتر بروز می‌کند، کمک خواهد کرد.
تهیه برنامه‌هایی برای اقدامات خرد:
برنامه‌ها باید شامل یک بازه زمانی (کوتاه مدت)، تعیین رهبر و مسئول برنامه، کانال‌هایی برای گزارش‌دهی و پیگیری موضوع و منابع موردنیاز باشند.
همه این اقدامات ترکیبی یک نقشه راه فراگیر را تشکیل می‌دهند. این فرآیند تسهیل شده و مشارکتی، بسته به تعداد الویت‌ها و پیچیدگی فضای مدنی می‌تواند از دو روز تا دو هفته متغیر باشد. ایده‌آل آن است که رهبران گروه یا تیمی از مربیان گروه، این مرحله را به صورت حضوری تسهیل کنند اما این امکان وجود دارد که از طریق پلتفرم مجازی نیز انجام شود.
سازمانها و کنشگران پس از کامل شدن نقشه راه، با همراهی و هدایتگری مستمر تیم مربیگری می‌توانند شروع به اجرای اقدامات کنند. همانطور که پیش از این نیز بیان شد، ماهیت تاب‌آوری، توانایی پیش‌بینی و سازگاری سریع با شرایط در حال تغییر است، به طریقی که سازمان را قادر به ادامه عملکرد خود- و حتی پیشرفت در ادامه مسیر کند. بنابراین فرآیند تاب‌آوری نیز به طور هدفمند شامل تکرار و سازگاری از طریق ارزیابی و پایش مداوم محرک‌های زمینه‌ای و درونی و ارزیابی میزان پیشرفت و دستاوردهای برنامه اقدام و یادگیری اینکه چه چیزی خوب کار می‌کند و چه چیزی به تغییر نیاز دارد، می‌شود.
گرچه یادگیری و آموختن تاکتیک‌های مرتبط با تاب‌آوری منحصر به شرایط ویژه‌ای نیست اما با در نظر گرفتن موقعیت کنونی و وضعیت مخاطره‌آمیز کنشگران و فعالان کارگری، صنفی و مدنی در ایران به نظر می‌رسد امروز بیش از هر زمان دیگری آشنایی با این تاکتیک‌ها برای عبور از بحران و مقاومت در برابر آسیب‌های وارده ضروری باشد. در چنین شرایطی، تاب‌آوری به معنای درک موقعیت و یک گام بلند به جلو خواهد بود.
