داوطلب وب‌سایت داوطلب
تارنمای داوطلب: مروری بر مهمترین اعتراضات کارگری برگزار شده در یک ماه اخیر نشان می‌دهد، درحالیکه دولت ابراهیم رئیسی مدعی است در بهمن ماه ۱۴۰۲ به پایین‌ترین میزان نرخ تورم در دو سال گذشته رسیده ، همچنان مهمترین مطالبه کارگران و بازنشستگان معترض در خیابان‌های ایران بهبود وضع معیشتی و افزایش دستمزد مطابق با تورم واقعی است. جمع‌آوری گزارش‌ها و خبرهای منتشر شده در خبرگزاری‌های رسمی و شبکه‌های اجتماعی از تجمعات و اعتصابات کارگران و مزدبگیران بیانگر آن است که در بهمن ماه ۱۴۰۲، بیش از ۱۵۰ تجمع و اعتصاب کارگری دست کم در ۳۰ شهر کشور به ثبت رسیده است. در این بین بازنشستگان مخابرات با بیش از ۶۰، بازنشستگان تامین اجتماعی، صندوق بازنشستگی کشوری و بازنشستگان صنایع فولاد با بیش از ۳۰، کارگران نفت،گاز و پتروشیمی با ۲۰ و پرستاران با برگزاری دست کم ۱۲ تجمع، بیشترین تعداد تجمعات کارگری را در یک ماه گذشته سامان داده‌اند. این اعتراضات عمدتا در محیط کار، مقابل ادارات و نهادهای دولتی و حاکمیتی بویژه «نهاد ریاست جمهوری» و «شورای نگهبان» برگزار شده است. در عین حال در سطح بازنشستگان اغلب اعتراضات به صورت همزمان و سراسری صورت گرفته و در ارتباط با گروههایی چون پرستاران در برخی بیمارستان‌ها و کارگران شرکت‌های نفت، گاز و پتروشیمی به صورت پراکنده در برخی پالایشگاهها و سکوهای نفتی در جریان بوده است.
با این توضیحات؛ مهمترین مطالبات مطرح شده از سوی مزدبگیران در اعتراضات برگزار شده در بهمن ماه عبارتند از؛
اعتراض به تعیین سقف حقوق( در خصوص کارگران مناطق نفتی)
اعتراض به تداوم فعالیت پیمانکاران
اعتراض به دستمزدها و مستمری‌های زیر خط فقر و فقدان خدمات درمانی و رفاهی
اعتراض به عدم اجرا و بازنگری طرح طبقه‌بندی مشاغل
اعتراض به تعلیق، تنبیه و اخراج فعالان کارگری از محیط‌های کار
اعتراض به افزایش حقوق ۲۰ درصدی کارکنان دولت
اعتراض به مطالبات عقب افتاده شامل دستمزد، بیمه و مزایا
این مطالبات در سطح بازنشستگان اغلب دولت و صندوق‌های بازنشستگی و در سطح شاغلان، مجتمع‌های صنعتی و تولیدی و واحدهای درمانی و خدماتی را مخاطب قرار داده است.
آنچه در بهمن ماه گذشت؛
تداوم اعتراض کارگران فولاد اهواز
دامنه‌دارترین اعتراضات کارگری که برای چندمین ماه متوالی در بهمن ماه هم در جریان بود را کارگران فولاد اهواز برگزار کرده‌اند. در ادامه اجرای نامناسب طرح طبقه‌بندی مشاغل در این کارخانه و تبعیض‌های حقوقی میان کارگران این واحد بزرگ صنعتی با سایر کارگران شاغل در صنایع فولادی کشور، کارگران گروه ملی فولاد اهواز دست کم در شش نوبت در یک ماه گذشته در محوطه شرکت، در مقابل استانداری خوزستان و یا به شکل راهپیمایی در خیابان‌های منتهی به شرکت تجمع اعتراضی برگزار کردند. بی‌توجهی کارفرما به مطالبات کارگران این شرکت و همچنین مقابله قهری و تنبیهی همچون بستن کارت ورود و تعلیق کارگران معترض از جمله دلایل گسترش و تداوم اعتصابات و اعتراضات کارگری در این مجتمع است. بر اساس گزارش‌ها بیش از ۳ هزار کارگر در گروه ملی فولاد اهواز مشغول به کار هستند، اما هنوز هیچ تشکل رسمی و یا مستقلی در این واحد صنعتی اعلام موجودیت نکرده است. خواست و اراده فعالان صنفی در گروه ملی فولاد، بر ایجاد تشکل مستقل کارگری است و به همین دلیل در چندین بازه زمانی با اقداماتی تلاش کرده‌اند، از برگزاری انتخابات تشکل‌های حاکمیتی چون «شورای اسلامی کار» نیز جلوگیری کنند. همچنین در سالهای گذشته طرح ایده‌ای موسوم به «اداره شورایی» به کمک کمیته‌های کارگری و تصمیم‌گیری از طریق برگزاری مجمع عمومی، از جمله راهکارهای برخی از فعالان صنفی برای ایجاد یک تشکل مستقل کارگری در گروه ملی فولاد بود که به دلایل مختلفی به نتیجه نرسیده است.
سکوهای نفتی همچنان در التهاب
تجمعات گروههایی مختلفی از مزدبگیران در سکوهای نفتی و پالایشگاههای نفت، گاز و پتروشیمی که به رویه‌ای متناوب و هفتگی در این مناطق تبدیل شده در بهمن ماه هم ادامه یافت. اعتراض این گروه از کارگران در یک سال گذشته پیرامون عدم اجرای ماده ۱۰ قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت به صورت پراکنده در جریان بوده، اما با اجرای نه چندان مناسب این قانون و تعیین سقف حقوق برای کارکنان نفت گسترده‌تر شد. معترضان که عمدتا کارکنان رسمی واحدهای نفتی هستند، خواستار حذف کامل سقف حقوق و پرداخت دستمزد و بر اساس قوانین استخدامی هستند.
علاوه بر کارگران رسمی نفت، کارگران ارکان ثالث پالایشگاههای نفت و گاز پارس جنوبی نیز در ادامه تجمعات هفتگی خود در بهمن ماه نیز در اعتراض به بی‌توجهی مسولان پالایشگاهها به مطالباتی چون بازنگری در طرح طبقه‌بندی مشاغل برگزار کرده‌اند. سازماندهی این اعتراضات را عمدتا انجمن صنفی پالایشگاههای گاز پارس جنوبی برعهده دارد و «شنبه» را به عنوان روز اعتراض کارگران این پالایشگاهها در نظر گرفته است. از جمله دلایل اعتراض این کارگران شیوه بازنگری طرح طبقه‌بندی مشاغل است که از سال ۹۹ در سطح وزارت نفت به صورت یکپارچه برای مجموعه پیمانکاری وزارت نفت اجرایی شده اما ارزیابی و کاربینی شغل در محل کار صورت نگرفته است.
اعتراضات کارگران و کارکنان نفت اما حضور جمعی از کارگران ارکان ثالث همراه با خانواده‌های خود در مقابل نهاد ریاست جمهوری و تجمع همزمان گروهی دیگر در سکوهای حفاری ابعاد گسترده‌تری به خود گرفت. این کارگران که سالهاست از همکاری با پیمانکاران پروژه‌های نفت، گاز و پتروشیمی متضرر شده‌اند اواخر بهمن ماه با حضور در برابر نهاد ریاست جمهوری خواستار حذف پیمانکاران از پروژه‌ها و کاهش تبعیض میان کارکنان وزارت نفت شدند. این درخواست درحالی مطرح می‌شود که با گذشت حدود دو سال از تصویب طرح ساماندهی کارکنان دولت در مجلس که با عنوان حذف پیمانکاران نیروی انسانی نیز مطرح می‌شود، همچنان این طرح با بهانه‌هایی چون عدم تامین بودجه لازم بین مجلس و شورای نگهبان سرگردان است و به نتیجه نرسیده است.
افزایش تعداد بازنشستگان معترض در خیابان‌ها
درحالیکه به آخرین ماه سال و موعد تعیین دستمزد سال آینده نزدیک می‌شویم، سیگنال‌هایی که دولت از پرداخت عیدی بازنشستگان به جامعه می‌فرستد نشان دهنده عمیق‌تر شدن شکاف میان مزد و معیشت است. آنها می‌گویند؛ وقتی سبد هزینه‌های زندگی در تهران و کلانشهر‌ها براساس آخرین داده‌های مرکز آمار ایران به ۲۸ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان رسیده و بیش از ۶۰ درصد بازنشستگان تامین اجتماعی کشور با حقوقی زیر ۹ یا حتی ۸ میلیون تومان زندگی می‌کنند؛ پرداخت عیدی ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومانی حتی مخارج دو تا سه روز یک خانوار کارگری را نیز تامین نمی‌کند.
با گسترده شدن بحران اقتصادی و شکاف روزافزون درآمد از معیشت همه روزه گروههای زیادی از مزدبگیران به صف معترضان به سیاست‌های حکومت می‌پیوندند. در این میان سهم بازنشستگان و مستمری‌بگیران در برگزاری اعتراضات از سایر گروهها بیشتر است. گستردگی اعتراضات در سطح مستمری‌بگیران اکنون تنها منحصر به بازنشستگان کارگری نیست و گروههای دیگر بازنشستگان نیز به صف معترضان پیوسته‌اند. از جمله مطالبات گروههای مختلف بازنشستگان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بازنشستگان مخابرات: عدم اجرای آیین نامه ۸۹، افزایش سهم بیمه تکمیلی از ۲۰ به ۵۰ درصدِ و عدم پرداختِ رفاهیات و سهم خواروبار
بازنشستگان کشوری: اعتراض به پایین بودن مستمری‌ها، عدم اجرای همسان‌سازی و کمبود مزایا و خدمات رفاهی و درمانی برای بازنشستگان
بازنشستگان تامین اجتماعی: عدم افزایش مستمری‌ها براساس خط فقر،عدم بهبود وضعیت بیمه پایه، عدم ارائه خدمات درمانی رایگان و باکیفیت و اصلاحات ضد تامین اجتماعی در برنامه هفتم توسعه
بازنشستگان فولاد: اعتراض به مستمری زیر خط فقر، عدم اجرای آیین نامه و قوانین خاص فولادی، انتقاد نسبت به عدم اجرای تعهدات درمانی مطابق با آیین‌نامه فولاد
تداوم اعتراضات مستمری بگیران در حالیست که دولت برای دومین بار، افزایش حقوق کارکنان دولت را نیز کمتر از نرخ تورم رسمی اعلام کرده است؛ تورم در دی ماه بیش از ۴۳ درصد است، اما افزایش حقوق کارکنان شاغل و بازنشسته در لایحه بودجه فقط ۲۰ درصد تصویب شده است. مسئله‌ای بر شدت و عمق اعتراضات مستمری‌بگیران خواهد افزود.
بلند شدن صدای اعتراض پرستاران در بیمارستان‌ها
در میان مزدبگیران معترض یک ماه گذشته، پرستاران از جمله گروههایی بودند که نسبت به ماههای گذشته اعتراضات بیشتری را برگزار کردند. پایین بودن مبلغ تعرفه‌های پرداختی برخلاف رویه قانونی و همچنین اضافه کاری‌های اجباری با حداقل دستمزد و پاداش از عمده‌ترین دلایل اعتراضات پرستاران بود. نکته قابل توجه در این اعتراضات، تجمع پرستاران برخی از بیمارستان‌ها در محیط بیمارستان و فضای داخلی آن بود که این امکان را فراهم می‌آورد تا مراجعین و همراهان بیماران نیز از مطالبات آنها آگاه شوند. گستردگی این اعتراضات در برخی شهرها از جمله در اهواز، قم، کرج، یزد، مشهد، بوشهر و شیراز بیش از سایر شهرها بود. پرستاران معترض می‌گویند؛ در اضافه کار پرستاری، یک پرستار کار دو پرستار را انجام می‌دهد اما به اندازه یک نفر حقوق می‌گیرد و افزایشی در میزان حقوق او رخ نمی‌دهد. این نوعی استثمار است و منجر به فرسودگی شغلی و ترک حرفه پرستاری از سوی بسیاری از اعضای کادر درمان خواهد شد. اعتراضات پرستاران در برخی بیمارستان‌ها در حالی ادامه دارد که هیات‌های تخلفات بیمارستان‌ها پس از برگزاری تجمعات پرستاران معترض را احضار و گاهی حکم تعلیق یا اخراج آنها را صادر می‌کنند.
جمع‌بندی
مجموع اعتراضات برگزار شده در بهمن ماه ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که بی‌تفاوتی دولت به مطالبات مزدبگیران، زمینه را برای اضافه شدن گروههای بیشتری به صف معترضان فراهم کرده است. گرچه حاکمیت در سطح کلان و سازمان‌ها و شرکت‌ها در سطح خرد تلاش می‌کنند با تجویز نسخه‌های تسکینی و یا برخوردهای قهری و سرکوبگرانه برای مدت کوتاهی برخی گروهها را از تداوم مطالبه‌گری باز دارند، اما گستردگی بحران‌های اقتصادی و انباشت مطالبات، گروههای مختلفی از مزدبگیران را به صورت موج‌های سینوسی به کف خیابان‌ها می‌کشاند. آنها از هر امکانی برای شنیده شدن صدای خود استفاده می‌کنند. از تشکیل گروههای مجازی و طرح مطالبات تا راه‌اندازی کارزار جمع‌آوری امضا و حضور در برابر نهادهای حاکمیتی.
با وجود اینکه همچنان بسیاری از این گروهها از فقدان سازماندهی تشکیلاتی رنج می‌برند اما استفاده کارگران از همه ظرفیت‌ها برای پیگیری مطالبات خود نشان می‌دهد که فضای مطالبه‌گری در میان مزدبگیران تا حدی از رادیکالیسم افراطی فاصله گرفته و در حال تمرین دوباره فعالیت جمعی از طریق به اشتراک‌گذاری مطالبات معیشتی است.
با این توضیحات، در جدول پیش رو، مهمترین اعتراضات کارگری و صنفی برگزار شده در بهمن ماه ۱۴۰۲ را مرور خواهیم کرد. با ذکر این نکته که ممکن است بدلیل محدودیت‌های ناشی از اطلاع‌رسانی، بسیاری از موارد در لیست اعتراضات کارگری برگزار شده قرار نگرفته باشند.
