داوطلب وب‌سایت داوطلب
تارنمای داوطلب: پوشش خبری اعتراضات و تجمعات کارگری دی ماه ۱۴۰۲ نشان می‌دهد در نخستین ماه فصل زمستان، دست کم ۱۲۳ اعتراض و اعتصاب صنفی و کارگری در سراسر کشور به ثبت رسیده است. اعتراضاتی که در حدود ۳۰ شهر کشور در جریان بوده و گروههایی چون بازنشستگان مخابرات با دست کم ۴۷ تجمع سراسری و بازنشستگان کشوری، تامین اجتماعی و بازنشستگان فولاد مجموعا با ۳۶ تجمع اعتراضی سهم بیشتری در برگزاری آنها دارند. این در حالیست که بی‌توجهی به مطالبات صنفی کارگران فولاد اهواز منجر به تداوم اعتراضات این گروه از کارگران و برگزاری اعتصابات و اعتراضات حدودا ۸ روزه در این کارخانه شد. اعتراضاتی که دامنه آن به خیابان‌های اهواز هم رسید. اطلاعات دریافتی همچنین نشان دهنده تجمعات گروههایی مختلفی از مزدبگیران در سکوهای نفتی و پالایشگاههای نفت، گاز و پتروشیمی است که به رویه‌ای متناوب و هفتگی در این مناطق تبدیل شده است.
محل برگزاری اعتراضات کارگری ، عمدتا در محوطه شرکت‌ها و مقابل دفاتر مرکزی آنها و یا در مقابل فرمانداری، استانداری، وزارت ارتباطات، صندوق بازنشستگی کشوری،صندوق بازنشستگی فولاد، صندوق بازنشستگی نفت و اداره‌های تامین اجتماعی است. در عین حال مروری بر اعتراضات کارگری برگزار شده در دی ماه ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که «اعتصاب» به عنوان یکی از ظرفیت‌های بالقوه کنش‌های اعتراضی به ابزاری برای پیشبرد برخی مطالبات کارگران تبدیل شده است.
همچنین از جمله مهمترین دلایل اعتراضات در میان کارگران و بازنشستگان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– مطالبات عقب افتاده شامل بیمه و مزایا
– اعتراض به تعیین سقف حقوق( در خصوص کارگان مناطق نفتی)
– اعتراض به تداوم فعالیت پیمانکاران
– اعتراض به دستمزدها و مستمری‌های زیر خط فقر و فقدان خدمات درمانی و رفاهی
– اعتراض به عدم اجرا و بازنگری طرح طبقه‌بندی مشاغل
– اعتراض به تعلیق، تنبیه و اخراج فعالان کارگری از محیط‌های کار
آنچه در دی ماه گذشت؛
گروههای معترض و مطالبات آنها
اعتراضات کارگری در دی ماه ۱۴۰۲ در میان دو گروه بازنشستگان و کارگران شاغل ادامه یافت و در برخی موارد سروصدای زیادی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به پا کرد. از جمله این اعتراضات می‌توان به اعتراضات کارگران ذوب‌آهن اصفهان، کارکنان سکوهای نفتی و پالایشگاهها، لنجداران و بازنشستگان از گروههای مختلف اشاره کرد که به طور خلاصه به روند شکل‌گیری این اعتراضات نگاهی خواهیم داشت.
اعتراض کارگران فولاد اهواز
اعتراضات کارگران گروه ملی فولاد اهواز از اواخر آذر ماه با توقف کار و اعتصاب دهها کارگر از بخش‌های مختلف این کارخانه بزرگ صنعتی آغاز شد و با وعده تحقق مطالبات پس از حدود 8 روز خاتمه یافت. این اعتراضات که با حمایت گروههای مختلفی از بازنشستگان و گروههای صنفی کارگری مواجه شد، یکی از بزرگترین اعتراضات کارگری برگزار شده در ماههای اخیر بود که از محوطه کارخانه خارج شد و به راهپیمایی خیابانی کارگران کشیده شد. کارگران در ابتدا به عدم اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل و ناکارآمدی مدیریتی اعتراض داشتند، اما در همان روزهای نخست اعتصاب، مدیرعامل از ورود 21 کارگر معترض جلوگیری کرد تا اعتراضات وارد فاز پیچیده‌تری شود. در روزهای بعد، کارگران معترض فشار بر مدیرعامل این شرکت را بیشتر کردند و حتی در یک مرحله با ورود به دفتر مدیرعامل، او را از شرکت بیرون کردند. رفته رفته اعتراضات کارگران با ورود شورای تامین استان و نهادهای نظارتی صورت دیگری به خود گرفت. مذاکرات میان نمایندگان کارگران و مسئولین استانی منوط به تحقق مطالبات کارگران شده بود و نمایندگان کارگری در این جلسات اذعان داشتند که تنها در صورتی دست از اعتصاب خواهند کشید که مطالبات محقق شود. در نهایت با واریز مبالغی تحت عنوان طبقه‌بندی مشاغل کارگران پس از ۸ روز اعتصاب را متوقف کردند و به کارفرما هشدار دادند که شکایت خود را از کارگران معترضی که ممنوع‌الوورد شده‌اند پس بگیرد چرا که در غیر اینصورت مجددا اعتراضات خود را از سر خواهند گرفت.
اعتراض کارگران نفت، گاز و پتروشیمی
اعتراض این گروه از کارگران در یک سال گذشته پیرامون عدم اجرای ماده ۱۰ قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت به صورت پراکنده در جریان بوده، اما با اجرای نه چندان مناسب این قانون و تعیین سقف حقوق برای کارکنان نفت وارد فاز تازه‌ای شد. معترضان که عمدتا کارکنان رسمی واحدهای نفتی هستند، خواستار حذف کامل سقف‌حقوق و پرداخت دستمزد و بر اساس قوانین استخدامی هستند. اعتراض آنها به تقسیم‌بندی صورت گرفته از سوی وزارت نفت برای پرداخت حقوق و دستمزد بر اساس سطوح مختلف شغلی است. معترضان می‌گویند، عواقب این تعیین سقف بیشتر متوجه کارکنان با درآمد متوسط یا پایین‌تر می‌شود که دلخوش به افزایش حقوق در سالهای پایانی خدمت خود هستند. تجمعات این گروه از کارگران اغلب در مقابل شرکت‌های نفتی و سکوها برگزار شده و همچنان نیز ادامه دارد.
علاوه بر کارگران رسمی نفت، کارگران ارکان ثالث پالایشگاههای نفت و گاز پارس جنوبی نیز در هفته‌های اخیر تجمعاتی را در اعتراض به بی‌توجهی مسولان پالایشگاهها به مطالباتی چون بازنگری در طرح طبقه‌بندی مشاغل برگزار کرده‌اند. سازماندهی این اعتراضات را عمدتا انجمن صنفی پالایشگاههای گاز پارس جنوبی برعهده دارد و «شنبه» را به عنوان روز اعتراض کارگران این پالایشگاهها در نظر گرفته است. از جمله دلایل اعتراض این کارگران شیوه بازنگری طرح طبقه‌بندی مشاغل است که از سال ۹۹ در سطح وزارت نفت به صورت یکپارچه برای مجموعه پیمانکاری وزارت نفت اجرایی شده اما ارزیابی و کاربینی شغل در محل کار صورت نگرفته است. نمایندگان کارگران می‌گویند؛در طرحِ اجرا شده شرح وظایف به صورت کلی و بدون جزئیات است که این سبب می‌شود برداشتهای مختلفی از آن صورت بگیرد و عملا شرح وظایفی که می‌تواند از بهره‌کشیِ نیروی کار جلوگیری کند، در این طرح ناکارآمد است. علاوه بر این کارگران معترض دو مطالبه مهم دیگر نیز دارند و آن اجرای بدون تبعیض طرح اقماری دو هفته کار و دو هفته استراحت برای تمام کارگران مجتمع گاز پارس جنوبی و بیمه تکمیلی برای رانندگان خوردوهای استیجاریست. اعتراضات این گروه از کارگران که با حمایت تشکل‌های صنفی صورت می‌گیرد در حالی ادامه دارد که در روزهای اولیه برگزاری این تجمعات، پیامک تهدیدآمیزی از سوی مرکز مبارزه با جرائم سازمان‌یافته برای کارگران این پالایشگاهها ارسال شد که به آنها هشدار می‌داد در تجمعات و اعتصاباتی که توسط معاندین سازماندهی می‌شود؛ شرکت نکنند. فعالان کارگری با انتشار این پیامک‌ها در فضای مجازی، بر صنفی بودن اعتراضات خود تاکید کردند.
اعتراضات کارگران و کارکنان نفت اما با طرح موضوع ادغام صندوق بازنشستگی نفت با صندوق بازنشستگی کشوری همچنان ادامه دارد. از حدود 6 ماه پیش و پس از مطرح شدن کلیات برنامه هفتم توسعه، حرف و حدیث‌ها پیرامون موضوع ادغام صندوق‌های بازنشستگی شروع شد.برخی گزارش‌ها بیانگر آن است که این تصمیم درپی توافق مجلس و دولت اتفاق افتاده است و در کارگروه مشترکی که برای هماهنگی و تصمیم‌گیری درخصوص همسان‌سازی حقوق بازنشستگان و شاغلان تشکیل شده، تصمیم به ادغام دو صندوق بازنشستگی در زمان اجرای برنامه هفتم توسعه گرفته شده است. از قضا صولت مرتضوی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی پیشنهاد ادغام این صندوق را در شورایعالی رفاه و تامین اجتماعی مطرح کرده است.از همان زمان کارزار اینترنتی با جمع‌آوری نزدیک به ۱۶ هزار امضا برای جلوگیری از ادغام یا اصلاح اساسنامه صندوق بازنشستگی نفت براه افتاد و جواد اوجی وزیر نفت با استناد به فتوای برخی مراجع در خصوص عدم دست درازی به صندوق نفت این تصمیم را «غیرقانونی» و «غیرشرعی» خواند.
اعتراضات بازنشستگان
با گسترده شدن بحران اقتصادی و شکاف روزافزون درآمد از معیشت همه روزه گروههای زیادی از مزدبگیران به صف معترضان به سیاست‌های حکومت می‌پیوندند. در این میان سهم بازنشستگان و مستمری‌بگیران در برگزاری اعتراضات از سایر گروهها بیشتر است. گستردگی اعتراضات در سطح مستمری‌بگیران اکنون تنها منحصر به بازنشستگان کارگری نیست و گروههای دیگر بازنشستگان نیز به صف معترضان پیوسته‌اند. از جمله مطالبات گروههای مختلف بازنشستگان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بازنشستگان مخابرات: عدم اجرای آیین نامه ۸۹، افزایش سهم بیمه تکمیلی از ۲۰ به ۵۰ درصدِ و عدم پرداختِ رفاهیات و سهم خواروبار
بازنشستگان کشوری: اعتراض به پایین بودن مستمری‌ها، عدم اجرای همسان‌سازی و کمبود مزایا و خدمات رفاهی و درمانی برای بازنشستگان
بازنشستگان تامین اجتماعی: عدم افزایش مستمری‌ها براساس خط فقر،عدم بهبود وضعیت بیمه پایه، عدم ارائه خدمات درمانی رایگان و باکیفیت و اصلاحات ضد تامین اجتماعی در برنامه هفتم توسعه
بازنشستگان فولاد: اعتراض به مستمری زیر خط فقر، عدم اجرای آیین نامه و قوانین خاص فولادی، انتقاد نسبت به عدم اجرای تعهدات درمانی مطابق با آیین‌نامه فولاد
جمع‌بندی
روند مطالبه‌گری کارگران و بازنشستگان در حالی با پراکندگی و گستردگی تجمعات اعتراضی در جریان است که همچنان در اغلب موارد پاسخ قانع‌کننده‌ای به مطالبات آنها داده نشده است. در عین حال بسیاری از این تجمعات بویژه در میان بازنشستگان به دلیل فقدان سازوکاری برای سازماندهی و ایجاد توازن قدرت در مذاکرات از اثربخشی لازم برخوردار نیستند و در خطر فرسایشی شدن قرار دارند. در میان شاغلان اما سیگنال‌هایی مبنی بر استفاده بیشتر از ابزار «اعتصاب» به عنوان اهرم فشاری برای تحقق مطالبات دیده می‌شود. گرچه استفاده از این ابزار در شرایطی که سازماندهی صنفی به شدت متزلزل است، به دستاوردهای کوتاه‌مدت منجر شده اما می‌توان خوشبین بود که تجمیع این امتیازات حداقلی و تداوم روند مطالبه‌گری با استفاده از همه ظرفیت‌ها به قدرتیابی کارگران در آینده نزدیک منتهی شود.
با این توضیحات، در جدول پیش رو، مهمترین اعتراضات کارگری و صنفی برگزار شده در دی ماه ۱۴۰۲ را مرور خواهیم کرد. با ذکر این نکته که ممکن است بدلیل محدودیت‌های ناشی از اطلاع‌رسانی، بسیاری از موارد در لیست اعتراضات کارگری برگزار شده قرار نگرفته باشند.
