داوطلب وب‌سایت داوطلب
به گزارش داوطلب؛ این روزها خبر اعتصاب و اعتراض کارگران نفت در همراهی با اعتراضات سراسری مردم به خبر اول بسیاری از رسانه‌ها تبدیل شده است. انتشار تصاویر و ویدئوهایی از تجمعات گسترده‌ای که کارگران در فضای پالایشگاهها و جاده‌های منتهی به این مراکز برگزار کرده‌اند، نشان‌دهنده حضور گسترده کارگرانی است که در واکنش به کشته شدن مهسا(ژینا)امینی و در پی آن گسترش تظاهرات مردمی ضدحکومتی، با معترضان ابراز همبستگی می‌کنند. اما کدام گروه از کارگران در این اعتراضات مشارکت دارند؟ نحوه برگزاری اعتراضات چگونه بود و با چه واکنش‌هایی همراه شد؟ ماهیت اعتراضات چیست و با چه هدفی دنبال می‌شود؟
گروههای برگزار کننده اعتراضات
کارگران پیمانی و پروژه‌ای صنایع نفت و گاز و پتروشیمی در برخی مناطق پالایشگاهی از جمله در هنگام، بوشهر، کنگان و پالایشگاه آبادان از برگزارکنندگان تجمعات اعتراضی در روزهای گذشته بودند.
این تجمعات از روز ۱۸ مهرماه ۱۴۰۱ برگزار شد و شورای سازماندهی اعتراضات کارگران پیمانی نفت که متشکل از تعدادی از فعالان کارگری است و به صورت مجازی اداره می‌شود؛ در بیانیه‌ای برگزاری این تجمعات را به فراخوان های قبلی برای اعتصاب در جهت حمایت از اعتراضات گسترده مردم منتسب کرد و از همه کارگران صنعت نفت اعم از قراردادی و رسمی و سایر بخش‌ها خواست تا به این اعتراضات بپیوندند و خود را برای اعتصابات سراسری و کمرشکن آماده کنند.
این تجمعات در روزهای هجدهم و نوزدهم مهرماه به شکل گسترده‌ای در برخی پالایشگاهها با سردادن شعارهای ضدحکومتی برگزار شد. تظاهرکنندگان را کارگران پروژه‌ای تشکیل می‌دادند که در بخش‌های مرتبط با ساخت،تجهیز و نگهداری صنایع نفت و گاز و پتروشیمی تحت نظر شرکت‌های پیمانکاری فعالیت می‌کنند. فقدان امنیت شغلی در نتیجه قراردادهای موقت یا سفید امضاء، دستمزدهای پایین، عدم دسترسی به امکانات شغلی و رفاهی مناسب و عواقب سوء مقررات‌زدایی در روابط کار و محدودیتهای امنیتی برای ایجاد و راه‌اندازی تشکل‌های صنفی مستقل، سالهاست این مناطق در زمره یکی از بحرانی‌ترین کانون‌های اعتراضات کارگری قرار داده است. برگزاری دو کمپین ۹۹ و ۱۴۰۰ با عنوان ۲۰-۱۰ و با مطالبه افزایش دستمزد و حذف پیمانکاران از پروژه‌های در حال ساخت و راه‌اندازی؛ از جمله اقدامات این کارگران در سالهای اخیر و در اعتراض به تداوم وضعیت نامناسب شغلی است که با اعتصاب‌های گسترده در همان سالها مواجه شده بود. گرچه در نتیجه همان اعتصاب‌ها، بخشی از کارگران توانستند تحت مفاد تاکید شده در کمپین مشغول به کار شوند، اما به دلیل کمبود فعالیت تشکیلاتی و عدم امکان فعالیت سازمان‌دهندگان صنفی، امکان تعمیم گسترده پیدا نکرد و اعتصابات صنفی حتی در ماههای اخیر نیز در برخی کارگاهها به صورت مقطعی در جریان بوده است.
نحوه برگزاری اعتراضات
بر اساس گزارش‌های منتشر شده، اعتراضات اخیر در برخی از پالایشگاهها پیش از شروع کار و در ساعات ابتدایی صبح انجام شد و در برخی دیگر در میانه روز و با توقف کار برگزار شد. کارگران به صورت دسته دسته از پالایشگاه خارج و در محوطه یا جاده‌های منتهی به آن تجمعات اعتراضی برپا کردند. این اعتراضات در عین حال با سردادن شعارهایی در حمایت از اعتراضات مردمی و در راستای مخالفت با سازوکارهای حاکم همراه بود. در پی گسترش این اعتراضات برخی از مدیران پروژه‌های مشابه(بر اساس اعلام شورای هماهنگی، پتروشیمی صدرا) از کارگران خواستند که به محل کار نیایند و پروژه را تعطیل اعلام کردند.
واکنش‌ها به اعتراضات کارگران نفت
با وجود اعلام حمایت‌های گسترده از اعتراضات کارگران پیمانی نفت از سوی مردم معترض، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی حامی اعتراضات اخیر؛ نیروهای حاکمیتی و امنیتی با این اعتراضات برخورد قهری داشتند. از جمله در پالایشگاه آبادان، نیروهای حراست در جریان اعتراضات مداخله کردند و تلاش کردند از شکل‌گیری آن جلوگیری کنند. همچنین در جریان تداوم اعتراضات در پارس جنوبی و پالایشگاه آبادان، بیش از ۱۰ کارگر توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند. هنوز از وضعیت این کارگران اطلاعی در دست نیست.
ماهیت اعتراضات و هدف از برگزاری آن
شورای هماهنگی اعتراضات کارگران پیمانی نفت با بازنشر متنی مشابه ترانه اعتراضی «برای…» که این روزها به یکی از نمادهای هنری اعتراضات در ایران تبدیل شده؛ به جوهر و هدف اعتراضات کارگران نفت اشاره کرده است. در این متن آمده است: «برای اتوبوسهای اسقاطی، برای زندگی حیوانی، برای خوابگاه ساسی، برای غذاهای آلوده، برای شرجی ها، برای ساعتی که اعلام میکنن اضافه کاری، برای صبح قبل بوق سگ برای چکی که هرگز پاس نشد، برای بیمه ای که واریز نشد، برای ساعتی، که لرزشت از لرزش اتوبوس ببشتر بود، “برای نیروهای پروژه” برای اینها اعتراضمان را نشان می‌دهیم.»
این شورا در عین حال از کارگران نفت خواسته تا آزادی فوری و بدون قیدو شرط بازداشت شدگان اخیر و همه زندانیان سیاسی، جمع شدن نیروی های سرکوب از خیابان و پایان یافتن سرکوبها و محاکمه آمرین و عاملین قتل مهسا امینی و همه کسانی که در این مدت بدست نیروهای سرکوب حکومت به قتل رسیده اند به اعتراضات خود ادامه دهند. در عین حال از همه کارگران در مراکز مختلف کارگری درخواست کرده که با اعلام «اعتصابات حمایتی» پشتیبان کارگران نفت باشند.
به این ترتیب و با در نظر گرفتن پیش‌زمینه‌های صنفی اعتراض در بین کارگران پیمانی نفت، می‌توان ماهیت و سمت و سوی اعتراضات را صنفی-سیاسی دانست و آنها را در رده‌بندی انواع اعتصابات در زمره اعتصاباتی با ایده نافرمانی مدنی قرار داد. این شکل از اعتصاب در صورت عبور از مرحله بسیج نیروها و سپس سازماندهی موفق، این امکان را خواهد داشت تا در صورت ائتلاف با سایر گروههای اجتماعی و سیاسی و پیوند خوردن با اعتصابات عمومی؛ شرایط عقب‌نشینی دولت‌ها را از مواضع خود فراهم کند. تلاش سازمان‌یافته‌ای که البته نیاز به ابزارها و پیش‌زمینه‌هایی دارد. از جمله این پیش‌زمینه‌ها عبارتست از ؛
– وجود اتحادیه، تشکل یا انجمنی برای بسیج و سازماندهی کارگران در امور صنفی و مدنی( انجمن‌ها و گروههای مجازی در صورت عضوپذیری و دارا بودن سازوکار اجرایی نیز شامل چنین تشکل‌هایی می‌شوند)
– آشنایی با ریسک‌ها و مخاطرات ناشی از توقف کار در مناطق استراتژیک
– آگاهی از ظرفیت‌های موجود (ذینفعان و ذینفوذان)برای سازماندهی اعتراضات جمعی
– برنامه‌ریزی منسجم و دراز مدت برای سازماندهی اعتراضات و ایجاد پیش‌زمینه‌های لازم برای برگزاری موفق آن
– ائتلاف با گروههای سیاسی و اجتماعی بر سر اهداف مشترک
– و…
با در نظر گرفتن این پیش‌زمینه‌ها و با تاکید بر این نکته که فضای فعالیت تشکیلاتی و سازماندهی شده در طول چهار دهه گذشته امکان به نتیجه رسیدن فعالیت‌های جمعی سازمان‌یافته را _بویژه در صنایعی چون “نفت” که به لحاظ تاریخی نقشی اثرگذار در اعتصابات عمومی قبل از انقلاب ۵۷ بازی کرده‌اند_ به حداقل رسانده ، باید گفت که کنش‌های جمعی شکل گرفته توسط حلقه‌های پراکنده‌ای از کارگران در صورتی در تحولات اجتماعی اثرگذار خواهند بود که پس از جلب حمایت مطلوب از میان بدنه و سازماندهی هدفمند ، توانایی ائتلاف و ایجاد پیوند میان مطالبات خود و سایر گروههای اجتماعی را بدست آورند.
