نقش اتحادیه عمومی کارگران در تغییرات اجتماعی- سیاسی تونس

تارنمای داوطلب – چنان که از شواهد و قرائن پیداست در دهه اخیر، اتحادیه کارگری تونس نقش نسبتاً مهم و تاثیرگذاری در انقلاب و تحولات اجتماعی – سیاسی آن ایفا کرده اند. هرچند آغازکنندۀ اعتراضات اجتماعی، کارگران تونسی نبودند، ولی با آغاز شدن اعتراضات در شهر سیدی بوزید و گسترش آن به شهرهای اطراف، شعبه های محلی اتحادیۀ کارگری تونس هم به اعتراضات پیوستند و نقش تاثیدگذاری در پیروزی انقلاب و تثبیت آن داشته اند. اتحادیۀ کارگری تونس قدمتی نزدیک به هشتاد سال دارد، و در مبارزات ضداستعماری تونسی ها هم حضوری فعال داشته است. در این نوشتار به مطالعه موردی آن در تحولات اجتماعی – سیاسی یک دهه اخیر تونس می پردازیم.

در 17 دسامبر 2010 ، اتفاقی در تونس رخ داد که می خواست جهان عرب را دگرگون کند. مرد جوانی به نام محمد بوعزیزی با ریختن بنزین بروی خود در مقابل عمارت فرمانداری شهر سیدی بوزید خود را به آتش کشید. محمد بوعزیزی یک فروشنده خیابانی میوه بود که برای تأمین هزینه های زندگی خود تلاش می کرد و از تحریکات مکرر پلیس محلی و مطالبات بی وقفه آنها برای رشوه خشمگین بود.او پولی برای پرداخت رشوه خواسته شده که ظاهراً در ازای مجوز فروش خیابانی ازاو مطالبه می شد نداشت ، و بنابراین ترازوهای وی توقیف شد ، بدین ترتیب این کار پلیس مانع کسب درآمد وی شد. محمد بوعزیزی بعداً بر اثر جراحات در 4 ژانویه 2011 درگذشت. اعتراضات چند ساعت پس از شهادت وی آغاز شد و تا زمانیکه رئیس جمهور زین العابدین بن علی در 14 ژانویه برای تبعید به عربستان سعودی فرار این اعتراضات ادامه داشت. همچنین حزب سیاسی حاکم RCD و پلیس مخفی نیز از کارمنع شدند.

تا این لحظه از تاریخ ، تونس عملاً به عنوان یک دولت خودکامه اداره می شد که همه مخالفت ها و اعتراضات توسط دستگاه امنیتی گسترده سرکوب می شد. تماس های تلفنی به طور معمول کنترل می شد. علیرغم رتبه بالای منطقه ای تونس در گزارش توسعه سازمان ملل – شاخص توسعه انسانی ، این داده ها، نابرابری های شدید منطقه ای ، بیکاری مداوم و سرمایه داری را بخاطر فرصت های واقعی کمی که برای جمعیتی کاملاً جوان و تحصیل کرده وجود داشت نادیده می گرفت. بحران مالی جهانی سال 2008 ناشی از افزایش قیمت انرژی، باعث افزایش قیمت مواد غذایی اصلی از جمله گندم تا 50٪ شد. تونس نیاز به واردات بیشتر انرژی و حدود نیمی از گندم خود دارد ، بنابراین وقتی دولت تلاش کرد یارانه عمومی مواد غذایی اصلی و سوخت را کاهش دهد ، هزینه های آن به طور نامتناسبی باری بر دوش خانواده های کم درآمد بود.

هنگامی که اعتراضات شروع شد ، منافع مشترکی وجود داشت: مردم از فساد گسترده ناراحت بودند ، از کمبود فرصت ها خسته شده بودند ، برای آینده خود و آینده فرزندان خود نگران بودند و امیدی به داشتن دولت مسئول و دموکراتیک نداشتند.در این دوران “اتحادیه عمومی کار تونس” (Union Générale Tunisienne du Travail) علیرغم سرکوب گسترده فعالیت داشت . از نظر تاریخی توانسته بود درجه معقولی از استقلال از دولت بن علی و دستگاه های امنیتی آن را حفظ کند. در طول سالهای سرکوب ، این اتحادیه یک ائتلاف گسترده را تشکیل داد – خانه ای برای همه عناصر مختلف سیاسی که قبلا” در حال مبارزه با هم بودند. و علی رغم اظهار نظر برخی از رهبران ارشد ، UGTT درهای دفاتر منطقه ای و محلی خود را برای تأمین پناهگاه و کمک به تظاهرات مردمی در سراسر کشور باز کرد. نقش اصلی UGTT در زندگی سیاسی تونس به مبارزات استقلال از فرانسه بازمی گردد که بین سالهای 1952 تا 1956 صورت گرفت. فرهاد هاچد ، رهبر اتحادیه های کارگری طرفدار استقلال ، بنیانگذار UGTT ، که توسط یک گروه تروریستی مرتبط با فرانسه ترور شد ، تا امروز مورد احترام است.

محمد صلاح عمری در تحلیل خود از تاریخ UGTT تا سال 2013 ، “اتحادیه های کارگری و ساخت یک تشکل اعتراضی خاص تونس” ، به بررسی چگونگی تاریخ مقاومت در برابر مداخلات دولت و دفع حملات فیزیکی به اتحادیه ، حمایت در برابر بی عدالتی اجتماعی که با توانایی بسیج جمعیت از طریق اعتصابات عمومی ، شبکه اتحاد با سازمان های کارفرمایان ، قضات و وکلا همراه شده است می پردازند و همچنین به بررسی اینکه چگونه حمایت از حقوق زنان ، با شبکه ای از 150 دفتر و بیش از 680000عضو در سراسر کشور همراه گردیده ،و UGTT را به یک نیروی منحصر به فرد برای تغییرات اجتماعی تبدیل کرده است می پردازند.
به دنبال ترک کشور توسط رئیس جمهور بن علی ، تونس چندین تغییر پی در پی در دولت را تجربه کرد: از یک دولت موقت ، به یک دولت موقت انتصابی ، سپس به یک مجلس موسسان منتخب مسئول ایجاد قانون اساسی جدید تغییر یافت. بزرگترین حزب در مجلس موسسان، حزب اسلام گرای النهضه بود که منجر به نگرانی شدید در مورد به قهقهرا رفتن بیشتر اصلاحات قانون اساسی گردید . تا زمان تصویب قانون اساسی جدید در سال 2014 ، این کشور بحران های پی در پی را تجربه کرد ، از جمله: دو حمله تروریستی خشونت آمیز و یک حمله بزرگ به سفارت ایالات متحده آمریکا در تونس که صنعت توریسم این کشور را مورد هدف قرار داده و باعث شد این صنعت که از قبل دچار آسیب شده بود بیشتر آسیب ببیند. در این میان قتل چوکری بلاید و محمد براهیمی ، از فعالان حقوق بشر و درگیری در لیبی پس از سقوط معمر قذافی که منجر به پذیرفتن نزدیک به 1 میلیون پناهنده توسط تونس شد اوضاع را بحرانی تر نمود. در طول این مدت ، ساختمانهای UGTT و به ویژه دفتر مرکزی آن مکرر مورد هدف حمله بودند ، این حملات بطور قطع به یقین توسط همان نیروهایی که النهضه را به قدرت رسانده بودند صورت میگرفت.
در طول این مدت ، UGTT نه تنها با دولت ، بلکه همچنین با رهبران صنایع ، احزاب سیاسی و مردم کشور گفتگو می کرد. این اتحادیه چهار گروه گفتگوی ملی تونس را بین UGTT ، فدراسیون صنعت تونس ، لیگ حقوق بشر تونس و وکلای تونس ایجاد کرد که از طریق آن افکار عمومی در طول سالهای انتقال قدرت بسیج و پشتیبانی می شد. در روزهای آغازین سال 2011 ، در اوج اعتراضات ، ارتش از دستور رئیس جمهور بن علی برای مهار تظاهرکنندگان از طریق نیروی کشتار خودداری کرد. در عرض چند هفته ، حتی پلیس چنان احساس قدرت کرد که توانست به اعتراضات بپیوندد. ترس ملی از اعتراض، شکسته شده و این حق مدنی بطور کامل و بدون هیچ گونه قید و شرطی توسط هر تونسی پذیرفته شد.
هر حادثه خشونت باری که رخ می داد با برپایی تظاهرات روبرو می شد. مردم بارها و بارها به خیابانها آمدند تا آزادیهای جدید خود را جشن بگیرند و از مجلس موسسان خواستار پیشرفت در جهت اصلاحات دموکراتیک و افزایش حقوق برابری بودند. UGTT با فراهم آوردن فضای امن برای کنشگران با عقاید مختلف سیاسی ، به طور كامل اطمینان حاصل كرد كه نه تنها گروههای سیاسی و مدنی جدیدی می توانند از انقلاب سر برآوردند ، بلكه رهبرانی که قبلاً علی رغم دیدگاههای افراطی و متفاوت تجربه كار با هم را داشته اند نیز می توانند فعالیت کنند. ساختار سهل گرایانه UGTT به این معنی بود که حتی گروه هایی که در رده های رهبری اتحادیه نمایندگی ضعیفی داشتند – منظور من زنان است – می توانند از امکانات و ساختار سازمان برای معرفی خواسته های خود استفاده کرده و برای تغییر تلاش کنند.
به ویژه کارگران جوان ، ساختارهای منطقه ای UGTT را به کار گرفتند تا در یک فرآیند اقدام مردمی شرکت نموده و در مورد اقتصاد غیررسمی و تأثیر آن بر جمعیت چیزهایی بیاموزند. تحقیقات آنها توسط کریم ترابلسی در یک گزارش در سال 2014 با نام “وضعیت فعلی اقتصاد غیررسمی در تونس از دید ذینفعان : واقعیت ها و گزینه های دیگر” جمع آوری شده است. این کمپین آگاهی بخشی منجر به اتخاذ مواضع سیاسی UGTT نسبت به دولت تونس شد. در سال 2015 ، جایزه صلح نوبل به گفتگوی چهار جانبه ملی تونس اعطا شد.
منبع: درسنامه دوره آموزشی آنلاین: راه اندازی کمپین برای دستیابی به حقوق بنیادین کار برپایه حق آزادی انجمن ها و چانه زنی جمعی – تارنمای داوطلب – آبان ماه 1399