داوطلب وب‌سایت داوطلب
تارنمای داوطلب: بسیاری از اعتراضات مدنی و یا کارگری که در ماه‌های گذشته شاهد آن بودیم، توسط شرایط خاصی تسریع شده‌اند: لحظاتی که نارضایتی‌ها و سرخوردگی‌های فروخفته به ناگهان برانگیخته شده است. شناخته‌شده‌ترین مورد در سطح اجتماعی، مرگ مشکوک مهسا امینی در بازداشت پلیس امنیت اخلاقی است که زمینه یک اعتراض بزرگ اجتماعی یعنی جنبش «زن، زندگی، آزادی» را فراهم کرد، اما نمونه‌های بسیار بیشتری وجود دارد که به مثابه جرقه‌ای منجر به شعله‌ور شدن آتش اعتراضات شده است. گرچه چنین جرقه‌هایی باعث افزایش حمایت‌های اجتماعی از دسته‌ها و گروههای مختلف می‌شود، اما گاهی ممکن است معترضان در صورت برخوردار نبودن از سازماندهی مطلوب، با تکرار اشتباهات قبلی موفق به بیان دقیق و روشن خواسته‌های خود نشوند.
در چنین شرایطی، معترضان اغلب از سوی سرکوبگران به‌عنوان اخلالگر، تروریست و نیروی مزاحم معرفی می‌شوند. در حالی که مشارکت در اعتراضات اجتماعی و یا صنفی و کارگری در سراسر جهان، شکلی از حیات مدنی و حقوق شهروندی اعضای یک جامعه را به تصویر می‌کشد، به نحوی که بسیاری از حقوق اجتماعی و سیاسی از جمله حق رای و یا حق ایجاد تشکل‌ها و انجمن‌های صنفی و مدنی در نتیجه آگاهی و مشارکت مردم از حضور در اعتراضات به عنوان اقدامی مستقیم در جهت تحقق مطالبات مدنی و یا ایجاد تغییرات قانونی و سیاسی به دست آمده است.
معترضان در طول این اقدامات مستقیم برای تعیین سرنوشت حیات سیاسی و اجتماعی خود، موفقیت‌ها و شکست‌های زیادی را تجربه کرده‌اند و از این تجارب در جهت بهبود روند مبارزات مدنی، صنفی و سیاسی در سطح کلان بهره برده‌اند.
در نظر داشته باشیم که اعتراض باید همیشه به‌عنوان یک راه مشروع برای تغییر سیاست و تأثیرگذاری در نظر گرفته شود و بنابراین باید حرفه‌ای دنبال شود تا بیشتر منعکس‌کننده خواسته‌ها و نیازهای گروههای اجتماعی باشد. برای این منظور در گزارش پیش رو، به ۱۰ اولویتی که به گفته فعالان اجتماعی می‌تواند بر تاثیرگذاری یک اعتراض صنفی یا مدنی بیافزاید، پرداخته‌ایم.
۱- گفتگو باید اولویت اول شما باشد.
کنشگران موفق بر تسهیل و تقویت مکانیسم‌های گفت‌وگو میان سازمان‌های مدنی و نیروهای اجتماعی–سیاسی تمرکز می‌کنند. استراتژی‌های خصمانه و خشونت‌آمیز اغلب در ایجاد تغییرات پایدار و ملموس اثر معکوس نشان می‌دهند. در عوض، معترضان باید با روش‌های مسالمت‌آمیز، هم صاحبان قدرت و هم شهروندان متقاعد نشده را جذب کنند. کانال‌های گفتگو به ندرت بسته می‌شود و همواره راهکاری برای کاهش هزینه‌های سنگین ناشی از سرکوب معترضان وجود دارد که می‌تواند از طریق جذب نیروهای سیاسی (گروه‌ها، تشکل‌ها و احزاب) دنبال شود؛ چرا که گروههای رقیب یا مخالف ساختار قدرت معمولا توانایی نفوذ در ساختار قدرت و تغییر شرایط را نیز دارند.
هنگامی که اعتراضات در شیلی در اکتبر ۲۰۱۹ به دلیل افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل عمومی آغاز شد، از هم گسیختگی زیادی میان معترضان دیده می‌شد. معترضان به خیابان‌ها ریخته بودند و دولت به طرز وحشیانه‌ای پاسخ می‌داد. به تدریج، گروههای مهم جامعه مدنی و احزاب سیاسی وارد عمل شدند و به زودی به اجماع بر سر مجموعه‌ای از خواسته‌ها دست یافتند تا از طریق روند همه‌پرسی پیگیری شوند. از طریق همه‌پرسی، همه شیلیایی‌ها توانستند حمایت خود را از تغییرات مشخص اندازه‌گیری کنند، زیرا قانون اساسی توسط اکثریت قاطع رای‌دهندگان حمایت می‌شد.
راه دستیابی به تغییر پایدار همیشه برای معترضان طولانی است، اما از طریق مکانیسم‌های گفتگو، می‌توانید کانال‌هایی را برای ابراز نارضایتی به صاحبان قدرت نهادینه کنید و احتمال موفقیت را افزایش دهید.
۲- آن چه را که می خواهید به وضوح بیان کنید.
کنشگران آگاه و با تجربه برای سامان دادن به یک اعتراض قدرتمند به وضوح در مورد دلیل اعتراض خود و تغییراتی که می‌خواهند اتفاق بیافتد، صحبت می کنند. وقتی صحبت از ارتباط به میان می‌آید، درس‌های روشنی از اعتراضات #MyDressMyChoice در کنیا می‌توان گرفت. در سال ۲۰۱۴، زنی در کنیا توسط مردان در یک ایستگاه اتوبوس در ملاء عام برهنه شد و به خاطر پوشیدن دامن کوتاه مورد تمسخر قرار گرفت. مردان ادعا کردند که او آنها را وسوسه کرده است. هزاران زن کنیایی از این اقدام و آزار دائمی زنان در حین حمل و نقل خشمگین شدند. این اتفاق باعث تظاهرات #MyDressMyChoice شد که در آن زنان کنیایی به خیابان ها آمدند و خواستار حذف هر گونه خشونت علیه زنان شدند و به ویژه خواستار پیگرد قانونی مردانی شدند که زن را برهنه کرده بودند.
این اعتراضات توجه سازمان‌های مدافع حقوق زنان، قوه قضاییه، معاون رئیس جمهور و شخص رئیس جمهور را به خود جلب کرد. این مردان دستگیر و تحت پیگرد قانونی قرار گرفتند و اکنون در کنیا برهنه کردن یک زن غیرقانونی است. اگرچه راه درازی برای محافظت از زنان در مکان های عمومی در کنیا پیش روست، اما اعتراضات #MyDressMyChoice نشان داد که متجاوز تحت پیگرد قانونی قرار خواهد گرفت. دلیل اصلی موفقیت این تظاهرات این بود که زنان کنیایی در خواسته‌های خود بسیار واضح بودند.
۳- به نگرانی‌ها، دغدغه ها و مقاصد همه گوش کنید.
کنشگران کارکشته، گوش شنوا دارند. آنها می‌دانند که برای ایجاد تغییر به یک ائتلاف گسترده از افراد مختلف برای حمایت از اعتراض خود نیاز دارند. اغلب اعتراضات زمانی رخ می‌دهد که سیاست‌های دولت با نیازهای شهروندان ناسازگار باشد. ناسازگاری میان نیاز شهروندان و اندازه خدمات دولت می‌تواند به درخواست‌های فوری برای تغییر منجر شود. با این حال، بسیار مهم است که جنبش‌های اعتراضی اشتباهات مشابه دولت ها را مرتکب نشوند. شنوا بودن یک جنبش شامل اطمینان از شنیده شدن طیف وسیعی از صداهاست. نه فقط گوش دادن به نگرانی‌ها و راه‌حل‌های اولین افرادی که به اعتراض می‌پیوندند! همین طور، یک جنبش با شنیدن فعالانه صدای حاشیه‌نشینان و محرومان، صدای آنان را تقویت می‌کند.
اعتراض تنها زمانی می‌تواند باعث تغییر سیاست‌ها شود که به خوبی برنامه‌ریزی شده باشد، متمرکز باشد و مطالبات مرتبط با آن به روشنی بیان شده باشد. معترضان باید بتوانند با بیان نارضایتی خود، خواسته‌های جمعی خود را به صورت سازنده به عنوان «یک صدا» مطرح کنند. رهبران فعال با وارد کردن همه معترضان به گفت‌وگوی گسترده معمولا مطالبات مشترکی را برای برآوردن نیازهایشان می‌یابند. به این ترتیب، اعتراض می‌تواند منعکس‌کننده احساس عموم مردم نسبت به یک سیاست معین باشد.
۴- از ابزار های دیجیتالی برای افزایش مشارکت بهره ببرید.
کنشگران جدی نقش حیاتی تسهیل رسانه‌های اجتماعی در مشارکت اعتراضی دیجیتال را تشخیص می‌دهند. از بهار عربی تا جنبش #MeTooو یا حتی جنبش مردمی زن، زندگی، آزادی؛ پلتفرم‌های سنتی و دیجیتال به خاطر توانایی انتشار اخبار، ایجاد بازنمایی‌های بصری رویدادها و گسترش پتانسیل مشارکت، سهم ارزشمندی در گذر از موانع فیزیکی داشته‌اند.
در طول بحران همه‌گیری کووید ۱۹، تجمع چندین نفر، به دلیل به خاطر انداختن سلامتی افراد و جامعه ممکن نبود. با این حال، جنبش‌هایی مانند #BlackLivesMatter توانستند دیده شوند و پشتیبانی جهانی به دست آورند. استفاده از هشتگ‌ها، گزارش‌های جذاب، پخش زنده و ارتباط فوری می‌تواند تعامل بین‌المللی را فعال کند، احتمال سرکوب و دستکاری داستان‌ها را کاهش بدهد.
اثربخشی مشارکت دیجیتال فقط به اقدامات فردی محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند به جذب توجه بازیگران بین‌المللی نیز کمک کند. بکارگیری ابزارهای دیجیتال می‌تواند دولت‌ها را تحت فشار قرار دهد تا با موضوعاتی که معترضان را به خیابان‌ها می‌کشاند، تعامل داشته باشند، و بارها نشان داده که مشارکت‌های حضوری و مجازی در کنار هم می‌تواند به تغییر در سیاست‌ها کمک کند.
۵- از رسانه‌ها و شبکه های اجتماعی استفاده کنید.
کارزارها و جنبش‌های مدرن برای اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی بیشتر درباره دلایل اعتراضات از رسانه‌ها و شبکه های اجتماعی استفاده می‌کنند. شبکه های اجتماعی تغییر کرده‌اند و به طور مداوم زندگی ما را تغییر می‌دهند. ایجاد یک کمپین، یک گروه جدید، یا حتی پیشنهاد یک عکس مشترک به جای عکس خودتان در حساب کاربری در راستای اهداف یک کمپین (مثلا آزادی معلمان زندانی)، همگی موجب آگاهی‌رسانی می‌شود و مقدمات جذب مشارکت را فراهم می‌کند. این کمپینها می‌توانند با قدرت تکثیر تصاعدی، مکانیسمی فراگیر، شفاف و کارآمد برای ایجاد انگیزه همسو با خواسته‌های تغییرمحور شما فراهم کنند.
۶- کار گروههای فراگیر ایجاد کنید.
کنشگران آشنا با ابزارهای تغییر، چارچوب‌هایی برای معترضان مختلف ایجاد می‌کنند که با یکدیگر برای نزدیک شدن به مشکلات و ایجاد راه‌حل‌های فراگیر همکاری کنند. جنبش‌های اعتراضی اغلب از سوی دولت‌ها با بهانه‌هایی چون «مطالباتشان نامشخص است» یا «اغتشاشگر هستند» نادیده گرفته می‌شوند؛ همانطور که در اعتراضات جنبش «زن،زندگی، آزادی» نیز اتفاق افتاد. تشکیل «گروههای کاری» راهی برای اطمینان از همراهی جنبش‌های اعتراضی است. این گروه‌ها نگرانی‌های معترضان را جمع‌آوری می‌کنند، به تجزیه و تحلیل آنها می پردازند و سپس خواسته‌ها و راه‌حل‌هایی را ارائه می‌کنند که نشان‌دهنده خواسته معترضان است. پردازش خواسته‌ها و یک‌صدا کردن معترضان، با حرفه‌ای کردن جنبش اعتراضی و مشارکت جامعه‌شناسان، حقوقدانان و اقتصاددانان امکان‌پذیر می‌شود. این امر جنبش‌های اعتراضی را قادر می‌سازد تا نظرات مختلفی را جلب کنند که احتمال موفقیت جنبش را بیشتر کند.
کار این گروه‌ها نه تنها بهانه‌های استاندارد دولت‌ها برای اجتناب از تغییر را بی‌اثر می‌کند، بلکه آنها را قادر می‌سازد که تصویری از جدیت یک جنبش اعتراضی را به مردم در اقصی نقاط جهان نشان دهند؛ عنصری که برای تضمین حمایت و پشتیبانی از مبارزه ضروری است.
۷- ارتباط رسانه‌ای خود را حرفه‌ای کنید.
کنشگران موثر، برای انتقال اعتراض در سطح محلی، ملی و بین المللی رویکرد خود را حرفه‌ای می‌کنند. گزارش‌های خبری همزمان، رویدادها را با سرعت رعد و برق به خط مقدم می‌آورد، اما به همان سرعت آنها را جایگزین می‌کند. در پاییز ۱۴۰۱، جهان شاهد اعتراضات مردمی و ضد حکومتی در ده‌ها شهر ایران بود. زیرا خود معترضان ویدیوهایی از تظاهرات خیابانی و سرکوب‌های پس از آن ارائه کردند. با این حال، عکسها و مستندات ویدیویی پس از مدتی از صحنه جهانی رسانه‌ها ناپدید شدند.
معترضان می‌توانند از طریق مستندسازی دقیق اعتراضات، درگیری‌ها و موارد نقض حقوق بشر – با بهره‌گیری از قدرت رسانه ایی و شبکه های اجتماعی برای ادامه اطلاع‌رسانی به مخاطبان جهانی، خشم عمومی را برانگیزند، حمایت کنند و در نهایت تغییراتی خرد یا کلان در سیاست ایجاد کنند که صدای آنها نادیده گرفته نشود.
برای جلب توجه رسانه‌ها و غلبه بر چرخه ۲۴ ساعته اخبار، معترضان باید رویکردی حرفه‌ای برای مستندسازی اعتراضات ایجاد کنند تا صدای خود را در سطح محلی، ملی و بین المللی حفظ کنند. گزارش‌ها باید صادقانه و بی‌طرفانه باشد و از تکنیک‌های سازمان‌های حقوق بشری برای حفظ توجه عموم استفاده کند.
۸- با کنشگران صنفی – مدنی در سراسر جهان ارتباط برقرار کنید، دانش و تجربیاتتان را با آنها به اشتراک بگذارید.
کنشگران در جستجوی تغییر با فعالان اجتماعی در کشورهای دیگر که برای تغییر نیز تلاش می کنند، تعامل دارند. منابع تکنولوژیک امروزی نشان می‌دهند که فضاهای مجازی چقدر برای اتصال و کار کردن با یکدیگر موثرند؛ چیزی که پلتفرم‌هایی چون Common Futures Conversations ارائه می‌کنند و در آن نمونه‌ای از تعامل با شبکه‌های بین‌المللی متشکل از فعالان اجتماعی را به نمایش می‌گذارند که می‌توانند از جنبش‌های شما حمایت کنند و فضایی برای به اشتراک گذاشتن دانش و تجربیاتتان در اختیار شما قرار دهند.
هرچند بسیار مهم است که با سازمان‌هایی در کشور خود مرتبط شوید که برای اهداف مشابهی تلاش می‌کنند، اما ارزش ارتباط با سایر فعالان اجتماعی را نیز دست کم نگیرید.
شبکه‌سازی، پشتیبانی و مهارت‌های گسترش‌یافته ناشی از تعامل با دیگران می‌تواند به جنبش‌های اعتراضی کمک کند تا خود را در موقعیتی قرار دهند که مقامات مجبور شوند وارد مرحله گفت‌وگو شوند و به خواسته‌های فعالان پاسخ دهند.
۹- اقدام شهروندان باید از جوامع محلی و مدارس شروع شود.
تغییر از جوامع محلی و مدرسه‌ها شروع می‌شود. شما باید اطمینان حاصل کنید که جوانان و نوجوانان با شرکت در بحث‌های مربوط به اقدامات شهروندی، در مورد اعتراضات، تغییر سیاست و مشارکت سیاسی آموزش می‌بینند. شهروندان باید از سنین پایین یاد بگیرند که صدایشان مهم است و چگونه می‌توانند با درک رویکرد انتقادی بر سیاست‌ها تأثیر بگذارند. با این حال، مسئله این است که مدارس در بسیاری از نقاط جهان، به اندازه کافی به کودکان در مورد نحوه کارکرد سیاست آموزش نمی‌بینند و بدون مجهز شدن به ابزاری برای تغییر در جامعه رها می‌شوند. با این حال، از آنجایی که مشارکت جزء جدانشدنی دموکراسی است، پیدا کردن شیوه‌هایی خلاقانه و جایگزین برای آموزش مشارکت مدنی و سیاسی در سطح جوامع محلی برای ایجاد شهروندان مسئول و متعهد ضروری است.
۱۰- همه مکانیسم‌های اعتراض غیرخشونت‌آمیز را فعال کنید.
کنشگران جستجوگر تغییر پایدار در مورد همه رویکردهای غیر خشونت آمیز که می‌تواند موثر باشد، تحقیق می‌کنند و از اعتراضات موفق و ناموفق قبلی درس می‌گیرند. راه‌های زیادی وجود دارد که رویکردهای اعتراضی غیرخشونت آمیز بر جامعه و سطوح قدرت تأثیر بگذارد. کنش‌های خشونت‌پرهیز پیامی حیاتی به مقامات دولتی و شهروندان می‌رسانند که جان مردم اهمیت دارد. به این ترتیب، استفاده از درس‌هایی از رویکردهای غیرخشونت‌آمیز قبلی به محافظت از زندگی هر فرد کمک می‌کند و تاکتیک‌های استراتژیک را در مسیر تغییر مد نظر فعالان اجتماعی قابل اجرا می‌کند.
در جریان تظاهرات مربوط به جنبش «زن، زندگی، آزادی» و یا اعتراضات مردمی در سالهای ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸، بسیاری از مردم جان خود را از دست دادند، چرا که به خشونت پلیس اعتراض کرده بودند. بسیاری از معترضان اما اشتباهات گذشته را تکرار کردند زیرا خواسته‌های مختلفی داشتند و در خواسته‌ها، ظرفیت‌ها و اقدامات انجام شده، هماهنگی وجود نداشت.
فعالان مدنی می‌توانند با درس گرفتن از جنبش‌های اعتراضی گذشته، از سردرگمی نیروهای مختلف جویای تغییر جلوگیری کنند. آنان به هشیاری مجهز می‌شوند که به افراد به عنوان بزرگترین دارایی یک اجتماع، همزمان به مثابه دلیل تمام رفتارهای تغییرمحور و پتانسیل تغییر می‌نگرند. آنان اندازه تخریب اجتماعی یک فرد کشته شده یا آسیب‌دیده در اعتراضات را فراتر از یک فرد می‌بینند پس حفظ نیروی اجتماعی از هر گروه و طیفی بزرگترین اولویت آن‌هاست.
