داوطلب وب‌سایت داوطلب
تارنمای داوطلب: «هر پسر و دختری بدون ترس از خشونت یا حمله حق تحصیل دارد. هر معلم، استاد و مدیر مدرسه باید بتواند در شرایط ایمنی، امنیت و عزت تدریس و تحقیق کند. هر مدرسه باید فضایی محافظت شده برای دانش آموزان باشد تا بتوانند براحتی تحصیل کنند و توانایی‌های یادگیری جمعی خود را حتی در زمان جنگ افزایش دهند. هر دانشگاهی باید مکانی امن برای دانشجویان و دانشگاهیان و پرورش تفکر انتقادی و مستقل باشد.» این چکیده‌ای از اعلامیه «مدارس ایمن» است که در سال ۲۰۱۵ و در قالب یک توافقنامه سیاسی میان کشورها در سازمان ملل تدوین شد. بنابر گزارش‌هایی که این ائتلاف جهانی منتشر کرده تنها در فاصله سالهای ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱، بیش از ۵۰۰۰ حمله به فضای آموزشی اعم از مدارس و دانشگاه ها گزارش شده که در نتیجه آن نزدیک به ۹۰۰۰ دانش آموز و معلم در بیش از ۸۵ کشور آسیب دیده‌اند. دو سوم حوادث مربوط به حملات به مدارس بود که در این میان مالی، کنگو و فلسطین بیشترین آسیب را دیدند. همچنین طبق گزارش ها، دختران و زنان به دلیل جنسیت شان در ۱۱ کشور هدف حملات علیه آموزش قرار گرفتند. در عین حال در اوکراین، بیش از ۲۴۰۰ مؤسسه آموزشی در اثر بمباران و گلوله باران این کشور اوکراین از زمان تهاجم روسیه در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ آسیب دیده یا ویران شده‌اند. مجموع این گزارش‌ها نشان‌دهنده مخاطراتی است که در جریان منازعات داخلی و بین‌المللی دامنگیر فضاهای آموزشی می‌شود.
عواقب سنگین برای دانش آموزان
در حالیکه مجامع جهانی بر اهمیت آموزش حتی در زمان جنگ تاکید می‌کنند، اوضاع برای دسترسی دانش‌آموزان به آموزش در برخی از نقاط جهان امن نیست. در چنین شرایطی، احتمال ترک تحصیل دانش‌آموزان بویژه در مناطق درگیری و بحران دو برابر بیشتر از سایر مکان‌ها است. حملات به آموزش به هر نحوی، نقش مهمی در ترک تحصیل دانش‌آموزان بویژه دانش‌آموزان دختر دارد. خانواده های آنها با الویت دادن به اقدامات احتیاطی، آنها را در خانه نگه می‌دارند. حتی زمان محدود دوری از تحصیل، زنان و دختران را در برابر ازدواج کودکان و سایر خطراتی که مانع بازگشت آنها می‌شود، آسیب پذیر می‌کند.
اعلامیه مدارس ایمن که از سوی مقامات بلندپایه سازمان ملل و دبیرکل آن مورد حمایت قرار گرفته است، شامل مجموعه‌ای از تعهدات را برای حفاظت از آموزش در برابر حمله و محدود کردن استفاده از مدارس و دانشگاه ها برای مقاصد نظامی، پیش روی دولت‌ها قرار می‌دهد. تا به امروز ۱۱۶ دولت در سراسر جهان به این توافقنامه سیاسی بین المللی پیوسته‌اند که البته نام جمهوری اسلامی ایران در این لیست دیده نمی‌شود.
این اعلامیه جامعه‌ای از ملت‌ها را ایجاد می‌کند که متعهد به احترام به ماهیت غیرنظامی مدارس و توسعه و به اشتراک گذاشتن نمونه‌هایی از شیوه‌های خوب برای حفاظت از مدارس و دانشگاه‌ها در جریان درگیری‌ها هستند. همچنین مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها را در مورد اقدامات مشخصی که نیروهای مسلح و بازیگران مسلح غیردولتی می‌توانند برای جلوگیری از استفاده نظامی از امکانات آموزشی، کاهش خطر حمله و کاهش تأثیر حملات و استفاده نظامی در صورت وقوع اتخاذ کنند، ارائه می‌دهد.
طبق این اعلامیه، کشورها متعهد می‌شوند شرایطی را ایجاد کنند تا روند جمع آوری داده‌ها در مورد حملات به فضاهای آموزشی تسهیل شود. با تأیید این اعلامیه، کشورها همچنین متعهد می‌شوند که دسترسی به آموزش ایمن را امکان‌پذیر کنند و سیستم های آموزشی را توسعه دهند که به کاهش تعارضات اجتماعی کمک کرده و احترام بین گروه های اجتماعی یا قومی را ترویج می‌کنند.
شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز چندین گام مهم برای محافظت از آموزش در برابر حمله برداشته است. از جمله قطعنامه ۲۶۰۱ (۲۰۲۱) شورا است که حملات به مدارس، تأسیسات آموزشی و غیرنظامیان مرتبط با آنها را محکوم می‌کند و از کشورهای عضو می‌خواهد اقداماتی را برای پیشگیری و رسیدگی به حملات، از جمله با چارچوب‌های قانونی داخلی، ایجاد کنند.
همچنین در اجلاس «تحول آموزش» که در سپتامبر ۲۰۲۲ برگزار شد، حمایت بیشتر از مدارس و دانشگاه‌ها در جریان درگیری‌ها، مورد بحث و تبادل نظر شرکت‌کنندگان قرار گرفت و نمایندگان دولت‌ها متعهد شدند که شرایط لازم را برای پایان دادن به حملات به آموزش و استفاده نظامی از مدارس و دانشگاه‌ها، تایید و اجرای اعلامیه مدارس ایمن و اولویت‌بندی و تأمین مالی برنامه‌ها برای حفاظت از مدارس و دانشگاه‌ها در جریان درگیری‌ها اعمال کنند.
مبنای این اعلامیه بر این محور اساسی استوار است که برای دگرگونی آموزش، باید از آموزش و پرورش محافظت کنیم و به جامعه بین المللی یادآوری می‌کند که مدارس و دانشگاه‌های ایمن در قلب سیستم‌های آموزشی فراگیر و عادلانه قرار دارند. حفاظت از حقوق انسانی و مدنی ذینفعان آموزش برای اجرای این اعلامیه در الویت است.
ذینفعان آموزش چه کسانی هستند؟
ذینفع در آموزش هر کسی است که به نوعی با سیستم آموزشی در ارتباط است و یا تحت تأثیر آن قرار دارد. بنابراین هر کسی که در موفقیت و رفاه یک مدرسه یا سیستم آموزشی ‘نفع’ یا منافعی دارد، ذینفع نظام آموزشی محسوب می‌شود. ذینفعان آموزش هم شامل کسانی می شوند که مستقیماً درگیر هستند (مانند والدین، معلمان و دانش‌آموزان) و هم کسانی که به طور غیرمستقیم (مانند مقامات دولتی و حاکمیتی) از موفقیت یا شکست یک سیستم آموزشی تأثیر می‌گیرند. با این تعریف شاید بتوان همه اعضای یک جامعه را در زمره ذینفعان آموزش قرار داد.
چرا ذینفعان در آموزش مهم هستند؟
ذینفعان در آموزش مهم هستند، زیرا تلاش گروهی شانس موفقیت در رسیدن به اهداف آموزشی را افزایش می‌دهد. همه ذینفعان نقش مهمی را به عنوان بخشی از یک تیم ایفا می‌کنند که برای موفقیت اهداف آموزشی تلاش می‌کنند.
هر یک از ذینفعان در آموزش نقش منحصر به فردی دارند و می‌توانند به افزایش ضریب موفقیت اهداف آموزشی کمک کنند. مشارکت ذینفعان در آموزش نقش مهمی ایفا می‌کند. هنگامی که چندین ذینفع درگیر هستند، تلاش تیمی شانس موفقیت در رسیدن به این اهداف را افزایش می‌دهد. بنابراین، تلاش گروهی از سوی ذینفعان در دستیابی به اهداف آموزشی موثر است.
دانش آموزان به عنوان سهامداران در آموزش
دانش آموزان ذینفعان اصلی آموزش هستند. هدف اصلی از ایجاد مدرسه، ایجاد شرایطی امن و مناسب برای یادگیری دانش آموزان است. بنابراین دانش آموزان مستقیماً تحت تأثیر سیستم آموزشی قرار می‌گیرند و بزرگترین ذینفعان در آموزش هستند. دانش آموزان برای کسب دانش و مهارت برای موفقیت در زندگی نیاز به آموزش خوب و باکیفیت دارند. این آموزش‌ها باید در چارچوب یک نظام آموزشی دسترس‌پذیر، غیرتبعیض‌آمیز و عادلانه به دانش‌آموزان ارائه شود.
این روزها که انتشار خبر مسمومیت دانش‌آموزان در فضاهای آموزشی سروصدای زیادی برپا کرده و برخی بر شبه تروریستی بودن این حملات تاکید می‌کنند، مروری بر دستورالعمل‌های مطرح شده در اعلامیه مدارس ایمن و پافشاری فعالان و تشکل‌های صنفی ایجاد شرایطی امن برای آموزش دانش‌آموزان ضروری است.
