داوطلب وب‌سایت داوطلب
به گزارش تارنمای داوطلب؛ از روزهایی که تلاش برای احیای انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران به بن‌بست خورد و انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران با حمایت اعضای انجمن مادر و جمعی از روزنامه‌نگاران تاسیس شد، پنج سال می‌گذرد. سالهایی که گاه با انتقاد تند برخی از اهالی رسانه نسبت به عملکرد محافظه‌کارانه انجمن تازه تاسیس همراه شد و گاه با ردصلاحیت اعضای همین انجمن از سوی نهادهای غیرمرتبط!
گرچه در گزارشی که اخیرا انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران در جریان برگزاری مجمع عمومی سالانه خود ارائه کرده؛ تا حدودی می‌توان با مجموعه فعالیت‌ها و روندهای طی شده توسط این انجمن و گردانندگان آن آشنا شد، اما همچنان رویکردها و استراتژی‌های فراروی فعالیت انجمن صنفی روزنامه‌نگاران مبهم است.
ارائه اطلاعات آماری در خصوص تعداد اعضاء، روند اطلاع‌رسانی و تعامل با ذینفعان و اقدامات و برنامه‌ریزی‌های انجام شده برای عمل به تعهدات سازمانی؛ از جمله مواردی است که در گزارش اخیر به آنها اشاره شده است. تارنمای داوطلب در مطلب پیش رو به بخشی از گزارش منتشر شده توسط انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران می‌پردازد و در انتها پیشنهاداتی در خصوص ضرورت تدوین استراتژی موثر برای عملکرد مطلوب یک نهاد صنفی ارائه خواهد داد.
****
مروری بر سیر تاریخی فعالیت انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران، بخشی از گزارش عملکردی بود که روز چهارشنبه دوم شهریورماه سال جاری در نشست مجمع عمومی سالانه انجمن قرائت شد. انجمنی که در شهریور ماه ۱۳۹۵ در وزارت کار و رفاه اجتماعی پس از ممانعت از احیای مجدد انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران و با حمایت اعضای همان تشکل مادر ثبت شد و در بیانیه ای از «ایجاد یک نهاد صنفی و حمایتی مستقل درحوزه مطبوعات و رسانه‌های استان تهران» و تلاش برای حفظ «حقوق و منافع مشروع و قانونی و بهبود وضع اقتصادی روزنامه‌نگاران شاغل» خبر داد. با این حال از همان ابتدا حاشیه‌های درونی و بیرونی زیادی پیرامون فعالیت این انجمن و چگونگی شکل‌گیری آن وجود داشت. از جمله حواشی بیرونی پیرامون فعالیت انجمن می‌توان به سنگ‌اندازی نهادهای اطلاعاتی و امنیتی و رسانه‌های وابسته به آنها در روند تاسیس انجمن اشاره کرد که این انجمن را غیرقانونی و نزدیک به جریان‌های سیاسی منتقد سیاست‌های حکومت می‌دانستند. در کنار این مورد یک چالش درونی نیز گریبان‌گیر انجمن تازه تاسیس شده بود. گروهی از روزنامه‌نگاران که همچنان به دنبال احیای فعالیت صنفی انجمن روزنامه‌نگاران ایران بودند، شکل‌گیری انجمن تهران را نوعی عقب‌نشینی در قبال سیاست‌های کنترلی و مداخله‌گرانه حاکمیت در مقابل خواست و اراده جامعه روزنامه‌نگاران می‌دانستند و بر تلاش برای ازسرگیری فعالیت انجمن مادر اصرار می‌ورزیدند. کمی بعد هم جمعی از روزنامه‌نگاران با انتشار متنی، انجمن تازه تاسیس را به عدم شفافیت در فعالیت‌ها و ناکارآمد بودن در نمایندگی مطالبات صنفی روزنامه‌نگاران متهم کردند. به هر روی، عدم توافق میان اعضای صنف بر سر میزان نمایندگی و کارکرد واقعی انجمن از یک سو و فشارهای نهادهای امنیتی برای کنترل فعالیت‌ها و رویکرد محافظه‌کارانه انجمن برای حفظ بقاء خود باعث شد تا این نهاد صنفی با فرازوفرودهای زیادی در طول دوره کوتاه فعالیت خود مواجه شود. با این حال بر اساس گزارش اخیر انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران این انجمن در حال حاضر ۴۰۸ عضو دارد که از این تعداد، ۱۹۷ روزنامه نگار زن و ۲۱۱ روزنامه نگار مرد عضو انجمن هستند که اسامی آنها در سایت انجمن در دسترس عموم است.
اختلالات پیش آمده در جریان فعالیت انجمن در طول دو ساله گذشته از موارد دیگری بود که در این گزارش به آن اشاره شده است. از جمله شیوع کووید ۱۹ ، ماجرای ردصلاحیت اعضای هیات مدیره پس از برگزاری انتخابات مجمع عمومی سال ۱۴۰۰ و رد درخواست تبدیل شدن انجمن از استانی به انجمن سراسری…
در این گزارش عنوان شد که «بعد از انتخابات خرداد ۱۴۰۰ و حواشی پیرامون آن یعنی رای دیوان عدالت و اقدامات وزارت کار برای به نتیجه نرسیدن ماجرای تبدیل شدن انجمن تهران به انجمن سراسری؛ فعالیت خود را برای چند ماه متوقف کرد و اکنون تنها چندماه از شروع مجدد فعالیت آن می‌گذرد. در این گزارش آمده است که در جریان مجمع عمومی سال گذشته «مراحل قانونی تبدیل انجمن تهران به سراسری طی و تایید شد ولی در میانه راه دولت جدید اجرای مصوبه مزبور را متوقف کرد و انجمن به همان وضعیت قبل یعنی در محدوده استان تهران برگشت داده شد… که این ماجرا آسیب هایی به فعالیت های انجمن وارد کرد.»
بلا اثر کردن نهادهای صنفی و مدنی در دوره جدید
یکی از نکاتی که در گزارش اخیر انجمن صنفی به آن اشاره شده، کاهش میزان اثربخشی نهادهای صنفی و مدنی در دولت جدید است. در بخشی از این گزارش آمده است: «فعالیت مطبوعاتی بدون نهادهای قدرتمند صنفی بسیار دشوار است…اما در دوره جدید متاسفانه دستگاه های اجرایی، می‌خواهند نهادهای صنفی را در عمل دور بزنند. نه تنها دور بزنند بلکه فعالیت هایشان در مواردی مانع و محدودکننده خدمات رسانی انجمن است. به طوری که برای برخی موارد بارها و بارها پیگیری شد، نامه نگاری صورت گرفت و تماس های فراوان برقرار شد اما همچنان به نتیجه نرسیده است. »
در نظر گرفتن سهم ۱۰ درصدی از طرح ترافیک خبرنگاری و پرپیچ و خم بودن اخذ سهمیه اینترنت خبرنگاری از جمله مواردی است که به عنوان عدم همکاری دولت با درخواست‌های انجمن صنفی به آنها اشاره شده است.
در این گزارش همچنین اشاره شده که درخواست تخلیه ساختمان از سوی شهرداری به انجمن صنفی اعلام شده که بر اساس این گزارش، خلاف مفاد قرارداد فی‌مابین آنهاست.
مروری بر اقدامات و برنامه‌ریزی‌های انجام شده از سوی انجمن، بخش‌های دیگری از این گزارش را تشکیل می‌داد. این اقدامات را می‌توان در چند محور طبقه‌بندی کرد:
اقدامات پژوهشی : مراسم رونمایی از سند ملی رسانه و درخواست نقد و بررسی آن
تحلیل و ارزیابی فعالیت انجمن در شبکه‌های اجتماعی: برگزاری دو نشست کلاب هاوسی (با عنوان انجمن صنفی روزنامه نگاران به چه دردی می خورد؟) در این نشست‌ها، زوایای مختلف فعالیت انجمن، انتقادات پیرامون آن و چرایی پیوستن به آن تحلیل شد
اقدامات تشویقی: معرفی گزارش های تاثیرگذار ( در مرداد ۱۴۰۱، ۶۵۰ اثر برای شرکت در فراخوان انجمن به دبیرخانه آن فرستاده شد)
اقدامات حقوقی: پیگیری پرونده قضائی روزنامه نگاران از طریق مکاتبه با دفاتر ریاست قوه قضائیه ( نامه نگاری برای اعاده دادرسی، ایجاد تسهیلات و آزادی یا مرخصی روزنامه‌نگاران ) که بر اساس این گزارش در چند مورد به موفقیت رسیده است.
خدمات حمایتی برای روزنامه‌نگاران : ارتباط با صندوق اعتباری هنر برای پیگیری بیمه خبرنگاران، تفاهم با هتل های ایرانگردی و جهانگردی، امضای تفاهم نامه با انجمن عکاسان مطبوعاتی در زمینه های آموزشی، علمی، حقوقی، فرهنگی، رفاهی و …،
ضرورت تدوین استراتژی برای کارآمدی نهاد صنفی
مروری بر گزارش منتشر شده از سوی انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران، اقدامات انجام شده در ماههای اخیر و سطح مشارکت اعضا در انتخابات مجمع عمومی شهریور ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که این انجمن یک گام به پیش در جهت ارتباط و تعامل بیشتر با اعضاء و بدنه صنفی روزنامه‌نگاران برداشته است، با این حال همچنان تا رسیدن به نقطه‌ای که بتواند ادعای نمایندگی طیف‌های مختلفی از میان بدنه را داشته باشد و بر این مبنا درخواست تبدیل شدن به انجمن سراسری را با تکیه بر حمایت ذینفعان محقق کند؛ فاصله زیادی دارد. هنوز از رویکردها و برنامه‌های هیات مدیره جدید انجمن، اطلاعاتی منتشر نشده و همچنان اهداف، ماموریت‌ها و چشم‌انداز فعالیت انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران برای به نتیجه رساندن مطالبات صنفی روزنامه‌نگاران مبهم است. این در حالیست که چنانکه اشاره شد این انجمن همچنان با دو چالش اساسی در روند فعالیت خود مواجه است. از جمله؛
1- چالش افزایش محدودیت‌ها و فشارها بر فعالیت آزادانه انجمن صنفی از سوی نهادهای امنیتی و حاکمیتی
2- چالش کمبود یا عدم وجود مکانیسم پاسخگویی نسبت به اعضاء و ارتباط غیرارگانیک با بدنه
فقدان استراتژی برای گذر و یا به حداقل رساندن هر یک از دو چالش فوق‌الذکر، می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور موجودیت انجمن را با تهدید جدی مواجه کند.
بنابراین از جمله مواردی که به نظر می‌رسد هیات مدیره جدید انجمن می‌توانند در ترسیم نقشه راه فعالیت خود مدنظر داشته باشند؛ ضرورت تدوین استراتژی مبتنی بر ظرفیت‌سازی است. برنامه‌ای که با تقویت زیرساخت‌های انجمن، ارتقاء سطح دانش و مهارت اعضا و تاکید بر ترویج شیوه‌های اداره مطلوب(همچون شفافیت و پاسخگویی) به سمت تحقق چشم‌انداز این نهاد صنفی حرکت کند. در این زمینه ضروری است که نحوه عملکرد سیستم، ساختارها، ارزش‌های مشترک، مهارت‌های اعضاء و اهداف و چشم‌انداز یک نهاد صنفی با مشارکت اعضا و در جهت نیازسنجی‌های صورت گرفته تبیین شود. چرا که در نتیجه هماهنگی این عناصر است که یک نهاد صنفی امکان موفقیت خود را بالاتر می‌برد.
برای این منظور پیشنهاد می‌شود موارد زیر در تدوین استراتژی مدنظر گردانندگان این نهاد صنفی قرار گیرد:
دفاع از حق آزادی تاسیس و فعالیت آزاد انجمنی: انجمن باید در هر شرایطی حق آزادی تاسیس و فعالیت انجمن‌ها را مبنای فعالیت خود قرار دهد برای توسعه و بسط آن استراتژی مشخصی داشته باشد. برای این منظور تاکید بر کنوانسیون‌ها و مقاوله‌نامه‌هایی که این حق را ترویج می‌کنند، همچون مقاوله‌نامه ۸۷ و ۹۸ ضروری است.
نمایندگی جمعی: نقش یک نهاد صنفی کارگری، تقویت سازماندهی جمعی و نمایندگی ذینفعان در محیط کار است. به همین دلیل، کار کردن تحت هر شرایطی با وجود مداخله یک نهاد صنفی برای اصلاح و بهبود شرایط کار، پذیرفتنی نیست. یک نهاد صنفی کارآمد می‌تواند با مداخله و لابی‌گری موثر از تضییع حقوق روزنامه‌نگاران به عنوان نیروی کار جلوگیری کند.
دفاع از منافع همه روزنامه‌نگاران: یکی از وظایف و ماموریت‌های یک نهاد صنفی، حمایت از حقوق همه روزنامه‌نگاران اعم از عضو و غیرعضو است و نباید دفاع از حقوق روزنامه‌نگاران را به عضویت آنها در نهاد صنفی متبوع خود منوط کرد. چه آنکه با پرهیز از ایجاد شکاف در میان بدنه و دفاع بی قید و شرط از حقوق قانونی و مشروع نیروی کار می‌توان زمینه جلب مشارکت و اتحاد صنفی را فراهم کرد.
افزایش قدرت از طریق احترام به تنوع و تکثر اعضاء: تنوع اعضای یک نهاد صنفی یکی از نقاط قوت آن است. بنابراین نباید صرفا از نظراتی استقبال کرد که موافق برنامه‌ها و اهداف از پیش تبیین شده توسط یک نهاد صنفی باشند. بلکه می‌توان از انتقادات سازنده و تنوع دیدگاهها و سلایق در جهت پیشبرد امور صنفی بهره برد و با اتحاد بیشتر به اهرم فشاری در جهت سیاست‌های نقض کننده حق آزادی انجمنی تبدیل شد.
افزایش پاسخگویی و شفافیت نسبت به عملکرد: سال گذشته، انتشار گزارشی از سوی یکی از بازرسان انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران نسبت به عملکرد این نهاد صنفی، منجر به بروز حرف و حدیث‌ها و تردیدهایی در خصوص چگونگی عملکرد آن شد. نقدهایی که زوایای مختلف فعالیت انجمن از ارتباطات، چگونگی فعالیت و عملکردهای مالی آن را در برمی‌گرفت. انجمن به این نقدها توجهی نکرد و پاسخ صریح، مستند و شفافی به آنها نداد. این در حالیست که یکی از مهمترین کارویژه‌های یک نهاد صنفی، پاسخگویی آن نسبت به ذینفعان است. انتشار گزارش‌های مالی به صورت عمومی، نحوه تعامل با نهادهای ذینفوذ، نیازسنجی در خصوص مهمترین مشکلات و چالش‌های فراروی فعالیت حرفه‌ای اعضا، تببین یک یا چند مورد مشخص جهت پیگیری، نظرسنجی و درخواست مشارکت از ذینفعان در ارتباط با مسائل و چالش‌های فراروی فعالیت، ارائه گزارش‌های دوره‌ای و گرفتن بازخورد از نحوه عملکرد نهاد صنفی در خصوص مسائل موردنظر؛ از جمله اقدامات موثری است که یک نهاد صنفی می‌تواند در جهت افزایش شفافیت و پاسخگویی انجام دهد.
چرخش قدرت در نهاد صنفی: تمرین دموکراسی و رعایت نکاتی که مشارکت جمعی را در یک فرآیند سازمانی تسهیل می‌کند، از موارد بااهمیت در جریان فعالیت یک نهاد صنفی است. انتظار می‌رود که با تنظیم سازوکاری در کلیه فرآیندهای تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی از مشارکت اعضاء استفاده شود تا به این شکل از متمرکز شدن قدرت تصمیم‌گیری در دست گروهی خاص و قیم‌مآبانه شدن فرآیند مدیریتی جلوگیری شود.
نیازسنجی ادواری از اعضاء: تنها در مواردی که اعضا به این نتیجه برسند که وجود انجمن صنفی، فایده و سودمندی برای آنها ندارد زبان به انتقاد می‌گشایند و از عضویت و مشارکت در فعالیت‌های یک نهاد صنفی خودداری می‌کنند. بنابراین از جمله موارد مهم در ارتقاء سطح نمایندگی انجمن، شناسایی دقیق نیازها و مطالبات اعضاست. این مهم است که انجمن بداند مهمترین نیازهای اعضای صنفی که آن را نمایندگی می‌کند چیست و چگونه باید به این نیازها پاسخ داد.
افزایش مشارکت اعضاء از طریق اقدامات حمایتی و تشویقی: پیگیری حقوق صنفی اعضاء و حمایت همه‌جانبه از آنان در برابر هرگونه تهدیدی زمینه افزایش مشارکت را فراهم می‌کند. با این حال باید در موارد متعددی خواستار افزایش مشارکت آنها در فرآِیندهای تصمیم‌گیری شد. از جمله راههای تحقق چنین هدفی برگزاری جلسات نقد و بررسی فعالیت انجمن به صورت دوره‌ای و شناسایی نقاط ضعف و قوت آن و دیگری انجام اقدامات تشویقی همچون ارائه خدمات مرتبط به شغل و حرفه روزنامه‌نگاری است که می‌تواند به افزایش انگیزه روزنامه‌نگاران برای مشارکت در امور صنفی نقش موثری داشته باشد.
موارد فوق که در جهت بهبود عملکرد انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران پیشنهاد شده، نکات محوری ماموریت‌ها و وظایفی است که هر نهاد صنفی برای افزایش قدرت نمایندگی خود به آنها نیازمند است. با کمی تدقیق و متمرکز شدن بر حوزه فعالیت و نیازهای پیرامون یک صنف و برنامه‌ریزی هدفمند برای پیگیری و به نتیجه رساندن مطالبات ذینفعان می‌توان در طول یک بازه زمانی مشخص و تعریف شده بر محدودیت‌ها و فشارهایی که ناقض آزادی فعالیت یک نهاد صنفی است غلبه کرد و بر بحران‌های درونی نیز فائق آمد.
