۲۰ تاکتیک برای کنشگری مدنی پایدار در شرایط محیطی پرمخاطره

تارنمای داوطلب: جنبش‌ها و جریان‌های مطالبه‌محور و اعتراضی تلاش می‌کنند تا یک پیام را به طور مؤثری منتقل کنند و از این طریق بر صاحبان قدرت سیاسی و سایر نیروها و بازیگران سیاسی – اجتماعی تأثیر بگذارند و تحولات مثبتی را به صورت پایدار و طولانی‌مدت ایجاد کنند. رسیدن به این هدف در شرایط محیطی پرمخاطره آسان نیست. منظور از شرایط پرمخاطره، وجود عوامل و شرایط محیطی است که کنشگری را با خطرپذیری مواجه می‌کند. سرکوب، تهدید و در مجموع سلطه نگرش امنیتی از سوی حاکمیت بر فضای فعالیت صنفی و مدنی از جمله شرایطی است که کنشگران را در وضعیت مخاطره‌آمیز قرار می‌دهد. با این حال علاوه بر پذیرش نقش‌هایی که یک کنشگر در چنین شرایطی باید بپذیرد؛ تاکتیک‌هایی وجود دارد که اگر از آنها پیروی کنیم، احتمال دستیابی به این اهداف و پایداری جنبش‌ها را بیشتر فراهم کرده‌ایم. این تاکتیک‌ها در قالب تاکتیک‌های ۲۰ گانه طراحی شده و ضمن آنکه به کنشگران مدنی و اجتماعی کمک می‌کند در ابعاد کلان به تغییرات اجتماعی پایدار دست پیدا کنند، به کنشگران صنفی کمک می‌کند با درک ظرفیت‌ها و توانمندی‌های یک جریان اعتراض‌آمیز صنفی، ضمن استفاده به موقع از این تاکتیک‌ها یا نمونه‌های مشابه، نسبت به دستیابی به تغییرات پایدار امیدوار باشند.

۲۰ تاکتیک برای کنشگری مدنی پایدار در شرایط محیطی پرمخاطره

۱-استراتژی چندجانبه

برای تداوم یک جنبش اعتراضی، داشتن استراتژی چندجانبه اهمیت بسیار زیادی دارد. در واقع مؤثرترین جنبش‌های اعتراضی دارای راهکارهایی برای انتشار پیام‌های چند وجهی خود هستند که گروه های مختلف مردم را از این طریق هدف قرار می‌دهد. این امر مهمی‌ست، چرا که تأثیرات و ایده های مختلفی را با خود به همراه می‌آورد و احتمال حفظ انرژی جنبش را در بلندمدت افزایش می‌دهد.

۲-هدف‌گذاری کوتاه‌مدت و بلندمدت

بسته به هدف جنبش، مشخص کردن اهداف کوتاه مدت و بلندمدت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این کار مستلزم داشتن چشم اندازی است که از موضوعاتی که که در اصل سبب ایجاد جنبش شده فراتر برود و درپی راه‌های عملی برای دگرگونی جامعه باشد. با تعیین اهداف کوتاه مدت و بلندمدت، جنبش ها ترغیب می‌شوند که برای اطمینان از پایداری هدف خود، به فکر و اقدام بپردازند.

ایجاد این اهداف باید به صورت مشارکتی و شفاف، با کسب نظر از اعضا انجام شود تا اعضا به آنها باور داشته باشند. تعیین اهداف واضح و شفاف به جنبش ها کمک می‌کند تا بتوانند میزان موفقیت و شکست اقدامات و کمپین ها را اندازه‌گیری کنند. بسیاری از جنبش ها در کوتاه مدت موفق هستند، اما بلافاصله پس از تحقق اهداف کوتاه مدت، علیرغم پتانسیل بالا برای ایجاد تغییر پایدار، از بین می‌روند. به همین ترتیب، عدم تحقق اهداف کوتاه مدت لزوماً تأثیر یک جنبش در بلند مدت را کاهش نمی‌دهد. به عنوان مثال ، در جریان اعتراضات دانشجویی شیلی، هدف کوتاه مدت افزایش حمایت دولت از دانشجویان از طریق بورس های تحصیلی، وعده‌های غذایی یارانه‌ای و حمل و نقل بود. با این حال، این جنبش در دستیابی به هدف بلندمدت خود یعنی اصلاح نظام سیاسی که همچنان بر اساس قانون اساسی نوشته شده در دوران دیکتاتوری پینوشه بود، موفقیت کمتری کسب کرد. با این همه، به پشتوانه موفقیت‌های کوتاه مدت بدست آمده، بسیاری از اعضای جنبش های دانشجویی توانستند حمایت عمومی کافی برای تشکیل احزاب سیاسی خود را کسب کنند و در انتخابات نامزد شوند. این احزاب حدود ۲۰ درصد کرسی های پارلمان را به دست آوردند و بنابراین ممکن است در آینده بتوانند به اهداف بلندمدت جنبش دست یابند و ایجاد تغییرات پایدار را تضمین کنند.

۳-کمپین‌ها و استراتژی‌های متنوع

روش های مختلفی برای انتشار پیام و نیل به هدف وجود دارد که کنشگران در جریان جنبش‌ها می‌توانند از آنها استفاده کنند. با این حال، هیچ روش واحدی همیشه موثر نیست زیرا زمینه های مبارزاتی مختلف به استراتژی‌های مختلفی نیاز دارند. مهم است که همه عوامل و بازیگرانی که در ایجاد تغییر نقش دارند را در نظر گرفت و کمپین‌هایی مناسبی برای هر یک، طراحی کرد. در مکزیک، جنبش رو به رشد ناپدیدشدگان، که در پاسخ به ناپدید شدن ده ها هزار نفر از مردم به وجود آمد، از مجموعه‌ای از استراتژی های مختلف برای برپایی کمپین استفاده می‌کند. این جنبش راهپیمایی های گسترده‌ای در مکان های مختلف، به ویژه در روزهای خاص مانند روز مادر برگزار می‌کند و همچنین با هدف جمع‌آوری اطلاعات در مورد افراد مفقود شده، کمپین‌های گسترده حمایتی و آگاهی بخشی برپا می‌کند. این جنبش توانست با همکاری رسانه ها، آگاهی از اوضاع را در مقیاس محلی و جهانی گسترش دهد و همچنین برای پیدا کردن افرد ناپدید شده گروه‌های جستجو تشکیل داد و حتی با کندن زمین تلاش کرد به گورهای دسته جمعی دسترسی پیدا کند. هرکدام از این راهبردها بخش معینی از جامعه را هدف قرار می‌دهند. به این امید که تجمیع همه اقدامات منجر به بهبود اوضاع و کشف حقیقت شود.

ضمن پرداختن به اقدامات اعتراضی، لازم است كه استراتژی هایی برای اثرگذاری با گروههایی که به صورت مسالمت‌جویانه در پی اصلاح امور در درون حاکمیت هستند نیز، تدوین شود. گروههای مصلح، به ویژه در محیط‌های بسیار سرکوبگر، فرصتی را برای شهروندان فراهم می‌کنند تا نارضایتی های خود را نزد افراد دلسوز که به اهرم های قدرت هم دسترسی دارند، ابراز کنند.

۴-پیوندهای استراتژیک

مشارکت با سازمان‌های باثبات که اهداف مشابهی دارند، یک راه مهم برای افزایش پشتیبانی عمومی و اعتبار یک جنبش است. همگرایی فقط درصورتی حاصل می‌شود که جنبشِ نیازمند به شرکای اجتماعی؛ اهداف کوتاه مدت و بلندمدت خود را بطور واضح تعریف کرده باشد و بداند که چگونه ایجاد مشارکت در دستیابی به این اهداف کمک می‌کند. به عنوان مثال، در جریان اعتراضات دانشجویی شیلی منطقی بود که برای دستیابی به اهداف کوتاه مدت که همانا بهبود دسترسی و برخورداری از پشتیبانی دولتی دانشگاه ها بود، جنبش های مختلف دانشجویی با یکدیگر مشارکت کنند. با این حال، دانشجویان به دنبال تغییر سیاسی بلندمدت نیز بودند و در نتیجه، با اتحادیه‌های کارگری بخش عمومی که منافع مشابهی داشتند نیز مشارکت کردند. این امر باعث افزایش مشارکت در راهپیمایی ها و کمپین ها شد.

۵- ساختارهای رهبری و مدیریتی غیر متمرکز

یک استراتژی مفید برای افزایش پایداری یک جنبش، تمرکززدایی از ساختارهای رهبری و مدیریت است تا اطمینان حاصل شود که همه صداها در جنبش شنیده می‌شوند و تصمیم‌گیری منحصر به گروه معدودی از افراد نیست و مسئولیت های مدیریتی جنبش بین تمامی اعضای آن تقسیم می شود تا خستگی و تحلیل نیروی اعتراضی کاهش یابد.

به علاوه، برای جنبش‌های بزرگتر، ایجاد دفاتر یا واحدهای مختلف در سطح شهرها و حوزه های قضایی متفاوت می‌تواند شمار اعضا را افزایش داده و معترضین بیشتری با اهداف مشابه را جذب کند. به عنوان مثال، قیام انقراض که در انگلستان پایه‌ریزی شد، به جنبشی جهانی تبدیل شده که به تغییرات آب و هوایی، نابودی تنوع زیستی و خطر فروپاشی اجتماعی و زیست محیطی معترض است. به منظور گسترش جنبش، گروه های محلی در شهرها و حوزه های قضایی مختلف تأسیس شده‌اند.

۶- نفوذ به قلب و ذهن افراد

زاویه‌ای که برای انتقال پیام به کار می‌رود، بر افرادی که با آن ارتباط برقرار کرده و در نتیجه آن دست به اقدام می‌زنند، تاثیرگذار است. از نظر تاريخي، جنبش‌هاي موفق پيام رساني خود را بر مواردي متمركز مي‌كنند كه افراد را به طور شخصی تحت تاثیر قرار دهد و آنها را ترغيب کند تا در مورد اهداف جنبش بيشتر بدانند. همچنین، پیامی با قابلیت جهانی شدن، مانند منع شکنجه، تغییر اقلیم، مسکن یا دسترسی به آب، برخورداری از حق تحصیل رایگان و حق برخورداری از سلامت و تامین اجتماعی، می‌تواند حمایت از یک جنبش را افزایش دهد و سبب شود که افراد با آن نزدیکی بیشتری داشته باشند.

۷- تکنیک‌های پیام‌رسانی و درگیرکردن احساسات

استفاده از ترفندهای پیام رسانی که شخصی بوده و احساسات مخاطبان را درگیر می‌کند، شیوه ای مؤثر و کارآمد محسوب می‌شود. یعنی به نحوی اطلاعات را بین افراد به اشتراک بگذارید که باعث شود افراد متوجه شوند احتمالاً آنها یا اشخاصی که آنها می‌شناسند، در آینده تحت تأثیر چنین مشکلی قرار خواهند گرفت، یا حس کنند چقدر خوش شانس بوده‌اند که تاکنون تحت تأثیر این مساله قرار نگرفته‌اند. رساندن چنین پیامی به افراد و آشنا کردن آنها با جنبشی که حاوی این پیام است باعث می‌شود، آنها موضوع را از نزدیک لمس کنند و نادیده گرفتن موضوع به بهانه اینکه به آنها و جهان انها ربطی ندارد برایشان سخت می‌شود. در مکزیک، موفق‌ترین و بزرگترین راهپیمایی‌های دسته جمعی جنبش ناپدید شدگان در روزهایی مثل روز مادر توسط مادرانی که فرزندانشان ناپدید شده‌اند برگزار شد .. مردم با مادرانی که فرزندان خود را از دست داده‌اند، همدردی می‌کنند. یا درد مادرانی که بی‌خبر از فرزندان خود هستند را درک می‌کنند. اگر این گونه راهپیمایی‌ها در روزهای خاصی که در آن روابط خانوادگی را جشن می‌گیرند برگزار شود، تاثیر دوچندان دارد. جنبش از طریق این مبارزات، توانست حامیان و منابع مختلفی جمع‌آوری کند. باید به محتوای پیام هایی که در جنبش ها به مردم داده می‌شود، توجه کرد و محتوای این پیام‌ها باید طوری باشند که عموم مردم با آن ارتباط برقرار کرده و آنرا جدی بگیرند.

۸-استفاده از پیام های امیدبخش

وقتی جنبشی از دل نارضایتی از یک وضعیت یا موقعیت زاده می‌شود، به آسانی می‌توان همه پیام ها را بر سرزنش و شرمسار کردن افراد مسئول متمرکز کرد. با این حال، این استراتژی همیشه موفق به جلب حمایت عمومی نمی‌شود و اغلب نمی‌تواند مسئولین را تا حدی تحت فشار قرار دهد که دست به عمل بزنند، زیرا ممکن است وقیح باشند و اصلا احساس شرمندگی نکنند، یا در لاک دفاعی فرو بروند و یا خود را در حلقه حامیان خود پنهان کنند .. در عوض، جنبش ها باید در پی بسیج امید باشند. زبان شناسان و روانشناسان دریافته‌اند که بهترین راه برای ترغیب افراد بی طرف به موافقت با یک هدف، برانگیختن احساسات مثبت در آنها است. این به معنای شیرین جلوه دادن موقعیت‌های تلخ نیست، بلکه باید ضمن یافتن کورسوی امید در یک موقعیت، به تلخی‌های آن نیز اذعان کنیم .. پیام رسانی مؤثر آن نوع از پیام‌رسانی است که افراد با آن ارتباط برقرار کنند. اگر جمعیت انبوه را به مردم نشان دهید، ممکن است بترسند. اگر به آنها در مورد تک تک افراد بگویید و نشان دهید که این افراد می‌توانند خود آنها باشند، احتمال این که همنوایی بیشتری نشان دهند زیادتر است. بنابراین به جای نشان دادن یک زندانی در زندان، یک کمپین می‌تواند یک زندانی سابق را نشان دهد که در حال ساختن دوباره زندگی‌اش است. به جای نشان دادن یک پناهنده در بدترین وضعیت در یک اردوگاه پناهندگی، یک کمپین می‌تواند پناهنده‌ای را که کار و پیشه‌ای راه اندازی کرده و از خانواده خود مراقبت می‌کند نشان دهد. پیام این است که انسان‌ها را نشان دهیم، نه فقط درد و رنج را. نشان دهیم اگر نیروی‌مان را بسیج کرده و دست به عمل بزنیم، چگونه اوضاع تغییر خواهد کرد و چه نوع زندگی‌هایی ممکن خواهد شد.

۹-همدل باشید

به عنوان یک فرد معترض، مهم است که نشان دهید اگرچه خود را کاملا ” وقف هدف تان کرده اید”، انسانیت خود را از دست نداده‌اید. درک این نکته مهم است که کمپین‌هایی که شما در آن نقشی دارید، ممکن است باعث ایجاد دردسر و مشکلاتی برای سایر افراد شود. برخی مشکلات بوجود آمده برای سایرین، عوارض طبیعی اعتراضات است که در این صورت باید از مردم درخواست کرد، تا با آنها کنار بیایند. با این حال، مهم است که کمپین ها باعث صدمه غیرضروری به سایر افراد نشود. برای جلوگیری از آسیب، باید با شرایطی که افراد غیردخیل در آن متحمل ضرر و آسیب می‌شوند، همدلی کنید و با آن شرایط سازگار شوید. به عنوان مثال، در طول انقلاب مخملی در ارمنستان، معترضین عبور و مرور اتومبیل‌ها را متوقف کردند. این کار آشکارا باعث دردسرها و مشکلاتی برای برخی افراد شد. بااین حال، اعضای جنبش در میان اتومبیل ها قدم می‌زدند تا دریابند که آیا کسانی از میان رانندگان در وضعیت اضطرار واقعی هستند یا نه. هنگامی که چنین افرادی شناسایی شدند، معترضین به آن ها کمک کردند تا از میان اتومبیل ها عبور کرده و به مکان مورد نظرشان هدایت شوند.

۱۰- مخاطبان خود را متحد کنید

مهم است که فعالیت جنبش را حول مسائل اصلی که افراد بسیاری را تحت تأثیر قرار می‌دهد، متمرکز کنید. این کار بهترین راه برای تضمین جلب حمایت گسترده از یک جنبش است. در برزیل در سال ۲۰۱۳، اعتراضات علیه افزایش بهای خدمات حمل و نقل عمومی در سائوپائولو و ریودوژانیرو آغاز شد. این اعتراضات توانست پشتیبانی گسترده‌ای به دست آورد. زیرا بسیاری از برزیلی ها هر روز از وسایل نقلیه عمومی استفاده می‌کنند. هنگامی که حمایت آنها حاصل شد، جنبش اهداف خود را گسترش داد تا موضوعاتی مانند فساد دولتی را هم در بر بگیرد. اعتراضات مشابهی مربوط به حمل و نقل در ارمنستان هم رخ داد. به دلیل تعداد زیاد حامیان، معترضین توانستند با کمک رانندگان داوطلب یک سیستم حمل و نقل موازی راه اندازی کنند. این موضوع به دولت نشان داد اگرچه بسیاری از مردم به وسایل نقلیه عمومی وابسته هستند ,، نمی‌توان آنها را به زور وادار به پرداخت نرخ بالاتری کرد. چرا که با هم متحد شده و سیستم جایگزین ایجاد می‌کنند. به دلیل همین اعتراضات دولت تصمیم گرفت که افزایش نرخی را که در نظر داشت به مردم تحمیل نکند.

۱۱- سخن‌گویان و چهره‌های اثرگذار پویا و فعال

افراد مشهور و شخصیت‌های معروف که دارای دنبال‌کنندگان زیادی هستند و از پشتیبانی عمومی برخوردارند، ببیشتر وقت‌ها در انتشار پیام مؤثرند. در صورت لزوم، مشارکت با این افراد در جهت کمک برای جلب حمایت از یک ایده یا جنبش مفید است، به ویژه در دنیایی که به طور فزاینده‌ای تحت تأثیر رسانه‌های اجتماعی بوده و به آن متکی است. رهبران اعتراضات در آرژانتین به منظور اطلاع رسانی و آگاهی بخشی درباره جنبش‌های اعتراضی، به طور فزاینده‌ای به افراد مشهور، که از سوی عموم به عنوان الگو تلقی می‌شوند، اتکا می‌کنند. انتخاب این که با کدام چهره مشهور مشارکت کنید، باید همرا ه با بررسی‌های دقیق و استراتژیک باشد. باید واضح و روشن باشد که فرد مورد نظر نسبت به اهداف جنبش آگاهی و علاقه دارد و فقط درگیر منافع شخصی خود نیست. به عنوان مثال، لئوناردو دی‌کاپریو (بازیگر هالیوودی) سخنگوی جنبش علیه تغییرات آب و هوایی شده است و سال‌هاست خود را وقف این هدف کرده است. به همین ترتیب، هنگامی که دولت انگلستان می‌خواست قانونی را برای مالیات بر پلاستیک‌های یک بار مصرف تصویب کند، روزنامه نگار محبوب طبیعت، دیوید آتتنبورو را برای همکاری برگزیدند و وی به ترغیب مردم در حمایت از قانون مزبور کمک کرد.

۱۲- پوشش رسانه‌ای

پوشش رسانه‌ای، عاملی کلیدی است که می‌تواند به موفقیت یا شکست یک جنبش کمک کند. پوشش خبری و گزارشی رسانه‌ها از اعتراضات، اغلب عاری از صداقت و همراهی است_تجربه این شیوه خبررسانی در رسانه‌های داخلی وابسته به حاکمیت و فارسی‌زبان خارج از ایران که اهداف دولت‌ها و سایر جریان‌های سیاسی را دنبال می‌کنند، برای مخاطب ایرانی آشناست_ و بدین ترتیب جلب حمایت مردمی نسبت به هدف اعتراضات را دشوارتر می‌کند. بنابراین داشتن روابط محکم با روزنامه نگاران و برقراری ارتباط با رسانه ها مهم است. صرف وقت با خبرنگاران و توضیح ماهیت و دلایل اهمیت جنبش و نیز حقوق معترضین اهمیت به سزایی دارد. پوشش رسانه‌ای بی‌طرف، برای مردمی که در خانه هایشان نشسته‌اند و به مردم سراسر جهان در مورد کمپین‌هایی که جنبش‌های اعتراضی برپا می‌کنند، اطلاع رسانی می‌کند. گزارش دهی مثبت در مورد اعتراضات باعث افزایش فشار داخلی و خارجی برای رسیدگی به خواسته‌های معترضان می‌شود.

۱۳- استفاده از پخش زنده (لایو استریم)

رسانه ها که مطالب را ضبط و ویرایش می‌کنند، اغلب اوقات خواسته یا ناخواسته وضعیتی را گزارش می‌دهند به نفع تمایلات سیاسی خاصی دست کاری می‌کنند. برای کم اثر کردن این نوع دست کاری، جنبش اِشغال در ایالات متحده با دو سیستم اشتراک‌گذاری ویدیو بنام های Ustream  وLivestream  وارد همکاری شد و از این دو به طور گسترده برای پخش محتوای ویدیویی زنده و عکس استفاده کرد. این سرویس‌ها به معترضین امکان می‌دهند که کانال‌های ویژه خود، مانند Globalrevolution.tv را ایجاد کنند، کانالی که با روایت‌های مغرضانه رسانه‌های سنتی مقابله می‌کرد. پخش زنده امکان پوشش موضوعاتی را که رسانه های جریان اصلی گزارش نمی‌دهند، فراهم می‌کند و چنین پوشش‌هایی را می‌توان در رسانه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام هم منتشر کرد.

۱۴- روابط دوجانبه سودمند ایجاد کنید

روزنامه‌نگاران همیشه در جستجوی یک داستان جدید یا روایت جدیدی از یک داستان هستند. اجازه دسترسی رسانه ها به فضاهایی که معمولا مانع حضورشان می‌شوند، ممکن است آن ها را به طرف شما جلب کند و می‌تواند نتایج مفیدی برای هر دو طرف به همراه داشته باشد. به عنوان مثال، در مکزیک اعضای خانواده ناپدیدشدگان غالباً به کوه می‌روند، تا مکان‌هایی را پیدا کنند که به قبر شبیه‌اند و این گورها را برای جستجوی بقایای انسانی می‌کاوند. این کار هم امری شخصی است و هم یک کار بسیارخطرناک. افراد زیادی هنگام انجام این کار مورد حمله قرار می‌گیرند، یا خودشان ناپدید می‌شوند. مردم با روزنامه نگاران ارتباط برقرار كردند و از آن ها خواستند كه در جست وجوی اين قبور با آنها همسفر شوند. این امر به روزنامه نگاران امکان می‌داد تا از زاویه تازه‌ای به ماجرا بنگرند و از سوی دیگر برای افرادی که در جست وجوی اعضای خانواده‌شان بودند، محافظت بیشتری فراهم می‌کرد. زیرا در صورت حضور روزنامه نگاران، احتمال حملات كمتر بود و غیبت آن ها در صورت ناپدیدشدن، توجه بیشتری جلب می‌کرد.

۱۵- نمایش چهره واقعی و انسانی

داشتن روابط خوب با رسانه ها بسیار مهم است زیرا این امر به معترضین اجازه می‌دهد تا بر نحوه پوشش خبری جنبش خود در اخبار تأثیر بگذارند. وقتی رسانه ها به نوعی با معترضین رابطه برقرار می‌کنند، احتمال بیشتری وجود دارد که آنها را برای مصاحبه دعوت کنند تا از زاویه دید خود ماجرا را بازگو کنند. معترضین همچنین احساس می‌کنند که می‌توانند بدون ترس از دستکاری در روایت ماجرا به این مراکز مراجعه کنند. شرکت در مصاحبه و مناظره‌های عمومی که توسط روزنامه‌نگاران برگزار می‌شود، به جنبش چهره‌ای انسانی می‌بخشد، زیرا مردم به جای دیدن جمعیتی معترض در اخبار، یک شخص را می‌بینند و می‌توانند با او راحت‌تر همدلی کنند.

۱۶- ایجاد حس تعلق به یک جامعه

اعتراضات لازم نیست حتما شکل کلیشه‌ای راهپیمایی داشته باشند. اعتراضات موفقیت آمیز می‌تواند در قالب اشغال مکان‌ها، تحصن و یا شکل‌های خلاقانه دیگری خود را نشان دهد. صرف نظر از شکل اعتراضات، ایجاد این احساس مهم است که افراد شرکت‌کننده در اعتراض، بخشی از یک جامعه هستند. این امر باعث می‌شود افراد بیشتری به جنبش بپیوندند و فضایی را ایجاد می‌کند كه افراد برای حضور طولانی تر در اعتراضات احساس امنیت كنند. در بعضی مواقع حضور بلند مدت در جنبش‌های همگانی ضروری است.

۱۷-هنر اعتراضی

فضاهای اعتراضی ذاتاً خلاقانه هستند. چرا که معترضین به دنبال ابراز نارضایتی و تصور جهانی بهترند. بنابراین استفاده از خلاقیت‌های هنری، غالباً یکی از ویژگی‌های این فضاهاست. در طول انقلاب مخملی ارمنستان در سال ۲۰۱۸، نوازندگان، معترضان و عابران را با کنسرت های بداهه سرگرم می‌کردند. یا همین چندی پیش در جریان اعتراضات صنفی معلمان در ایران، تعدادی از فعالان صنفی در شهرهای مختلف کشور و در جریان تجمعات اعتراضی با خواندن ترانه‌هایی در میان جمعیت تلاش کردند، توجه رسانه‌ها و مردم عادی را به حرکت خود جلب کنند. یا حمل کردن تابوتی با نماد شرکت هپکو(یکی از بزرگترین شرکت‌های تولید تجهیزات راهسازی) توسط کارگران این شرکت در اعتراض به خصوصی‌سازی… از هنرهای نمایشی می‌توان برای نگاه طنز به سیاستمداران، درگیر کردن مردم در جنبش و جلوگیری از خشونت پلیس که اغلب در پاسخ به روش های اعتراضی متعارف رخ می‌دهد، استفاده کرد. چنین روش های خلاقی می‌تواند تصویر یک جنبش را شکل دهد و روحیه شرکت کنندگان را تقویت کند . از نقاشی و عکاسی نیز می‌توان برای نشان دادن بی عدالتی‌هایی که افراد در جریان اعتراضات متحمل شده‌اند، استفاده کرد. عکس و نقاشی اغلب در نقش تصاویری فوری از اعتراضات عمل می‌کنند که می‌توانند پیام اعتراض را ماندگار کنند.

۱۸- فضاهای اعتراضی فراگیر

باید اذعان کرد که شرکت دراعتراضات اغلب کاری خسته‌کننده و وقت‌گیر است. بسیاری از افراد به دلیل مسئولیت‌های دیگری که دارند، از جمله نیاز به کار یا مراقبت از خانواده‌هایشان نمی‌توانند در حدی که دوست دارند، مشارکت کنند. معترضین باید تلاش کنند فضاهایی را ایجاد کنند که از این امر آگاهی داشته و فراگیر و در دسترس همگان باشند. اعتراضات ضد خشونت مسلحانه در سال ۲۰۱۸ در ایالات متحده شامل راهپیمایی در یک مدرسه بود که باعث شد تقریباً یک میلیون کودک مدرسه‌ای و دانشجویان دانشگاه ها، کلاس های خود را ترک کنند. استفاده از چنین تاکتیک‌هایی که گروه های سنی مختلف را قادر به مشارکت می‌کنند می‌تواند بسیار ارزشمند باشد، اما حضور بچه ها در خانه در ساعاتی که باید در مدرسه باشند می‌تواند برای والدین گرفتاری هایی از نظر مراقبت از بچه ها ایجاد کند. برای پاسخ به این مشکلات در ارمنستان، تمهیدات ویژه‌ای برای مراقبت از کودکان در بین همسایگان و در اماکن اعتراضی برقرار شد تا اطمینان حاصل شود که والدین می‌توانند در جلسات دسته جمعی و راهپیمایی ها شرکت کنند. جنبش‌های اعتراضی باید نسبت به نیازهای متغیر اعضای خود هشیار بوده و قابلیت انطباق با شرایط و نیازها را داشته باشند.

۱۹- هماهنگی استراتژیک با پلیس

خشونت مانع بسیار بزرگی برای رسیدن به اهداف جنبش است. پتانسیل خشونت چیزی است که باید از ابتدای جنبش به آن پرداخت. برخی از موفق‌ترین جنبش های اعتراضی با خنثی‌سازی خصومت قبل از شروع راهپیمایی‌های دسته جمعی، بطورکلی از خشونت اجتناب کردند. وقتی کسی برانگیخته نشود، احتمال واکنش خشن کمتر است و اگر رفتارتان با آنها دوستانه باشد، این احتمال بسیار کمتر خواهد شد. استفاده از روش‌های مسالمت‌جویانه در مواجهه با پلیس و تلاش برای برقراری ارتباط و گفتگو با پلیس از سوی کنشگران و رهبران یک جریان اعتراضی و توضیح دلایل برگزاری اعتراضات_اگرچه وقت‌گیر باشد و نیاز به تکرار چندباره داشته باشد_ در درازمدت بر تغییر رویکردهای امنیتی نسبت به خرابکارانه بودن خاستگاه اعتراضات تاثیر خواهد گذاشت.

۲۰- کمپین خود را گسترش دهید

اگر مکانی که در آن اعتراضات را برگزار می‌کنید، انتخابی استراتژیک باشد؛ می‌تواند به افزایش تعداد معترضان و رشد حمایت سایرین از کمپین منجر شود. به عنوان مثال، در جریان اعتراضات صنفی کارگران هفت‌تپه، بازار شوش به محلی برای برگزاری راهپیمایی‌های اعتراضی کارگران تبدیل شد. کارگران که نسبت به تاثیر عواقب خصوصی‌سازی بر کاهش درآمد و قدرت خرید خانواده‌های خود معترض بودند، در بازار شوش راهپیمایی می‌کردند تا بدین شکل بازاریان و کاسبان محلی را هم با یک حرکت صنفی مسالمت‌جویانه همراه و حمایت آنان را نیز کنند. به ادعای رهبران این اعتراضات صنفی، همین حرکت باعث افزایش آگاهی برخی از کاسبان و بازاریان نسبت به تداوم بحران معیشتی هزاران کارگر در یکی از قدیمی‌ترین کارخانه‌جات تولید شکر کشور شد.

جمع‌بندی

موارد مطرح شده در این توصیه‌نامه، از میان روایت‌ها و تجربیات زیسته کنشگران صنفی و اجتماعی به دست آمده، بنابراین به این راهکارهای پیشنهادی، می‌توان موارد دیگری نیز افزود. تجربه زیسته کنشگران صنفی و اجتماعی به آنها آموخته که در مواجهه با هر موقعیتی، باید به صورت هوشمندانه از استراتژی و تاکتیک مناسب همان موقعیت برای نیل به مقصود استفاده کنند. در واقع این محیط و شرایط پیرامونی است که می‌تواند راه و روش رسیدن به اهدافی را که از پیش بر روی آنها توافق کرده‌ایم، تعیین کند. کنشگران هوشمند بر حسب تجربه می‌دانند که استفاده از یک تاکتیک مشابه برای دو موقعیت متفاوت، نه تنها سودمند نیست؛ بلکه می‌تواند منجر به توقف این جریان اعتراضی و کاهش سطح مشارکت ذینفعان در درازمدت شود. بنابراین همواره با مشورت و همکاری با یکدیگر، به دنبال به روزرسانی ایده‌ها و تاکتیک‌هایی هستند که جنبش را به پیش برده و از توقف آن به هر نحوی جلوگیری کند.