داوطلب وب‌سایت داوطلب
تارنمای داوطلب: گزارش سالانه سازمان گزارشگران بدون مرز در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که از هر ده کشور در هفت کشور، وضعیت برای روزنامه نگاران «بد» و از هر ده کشور تنها در سه کشور اوضاع «رضایت بخش» است. در گزارشی که سوم می ۲۰۲۳ و بر اساس شاخص جهانی آزادی مطبوعات منتشر شده، از انتشار وسیع «اخبار جعلی و نادرست» به عنوان بزرگترین تهدید علیه روزنامه‌نگاری مستند و حقیقت‌گرا نام برده شده است.
بر اساس شاخص جهانی آزادی مطبوعات در سال ۲۰۲۳ – که وضعیت روزنامه نگاری را در ۱۸۰ کشور و منطقه ارزیابی می‌کند و در روز جهانی آزادی مطبوعات (۳ می) منتشر شده است – وضعیت در ۳۱ کشور “بسیار جدی” و در ۴۲ کشور “سخت” است. همچنین در ۵۵ کشور “مشکل” و در ۵۲ کشور “خوب” یا “رضایت بخش” است. به عبارت دیگر، از هر ده کشور هفت کشور، وضعیت بدی دارند و از هر ده کشور تنها در سه کشور اوضاع رضایت بخش است.
صدرنشینی نروژ و صعود ۴ پله‌ای ایرلند
بر اساس این گزارش نروژ برای هفتمین سال متوالی در رتبه اول قرار دارد. اما برخلاف همیشه یک کشور غیراسکاندیناوی در رتبه دوم یعنی ایرلند با ۴ پله صعود در رتبه دوم و بالاتر از دانمارک قرار گرفته است.
در انتهای این گزارش نیز تغییراتی نسبت به سالهای گذشته به وجود آمده است. به نحوی که ۴ رده آخر تنها توسط کشورهای آسیایی اشغال شده است: ایران با بازداشت دهها روزنامه‌نگار در جریان اعتراضات مردمی پاییز ۱۴۰۱، در رده ۱۷۷ قرار دارد، ویتنام که سرکوب روزنامه‌نگاران را سالهاست با قدرت در دستور کار قرار داده در رده ۱۷۸ است، چین به عنوان بزرگترین زندان روزنامه‌نگاران جهان در رتبه ۱۷۹ قرار داد و رده آخر نیز بدون شرح در اختیار کره شمالی است.
مروری بر وضعیت کشورها در قاره‌های مختلف
ایالات متحده با قرار گرفتن در رتبه چهل و پنجم از رنکینگ جهانی وضعیت روزنامه‌نگاران، سه پله در جدول سقوط کرده است. نتایج پرسشنامه نشان می‌دهد که علیرغم تلاش های دولت بایدن، اوضاع برای فعالیت روزنامه‌نگاران در این کشور مساعد نیست. قتل دو روزنامه‌نگار (جف آلمان از ریویو ژورنال در سپتامبر ۲۰۲۲ و دیلن لیون از اسپکتروم نیوز ۱۳ در فوریه ۲۰۲۳) تأثیر منفی بر رتبه‌بندی این کشور گذاشته است. برزیل با ۱۸ پله صعود در رده ۹۲ رنکینگ جهانی قرار گرفت و می‌توان گفت که پیروزی لولا داسیلوا در انتخابات ریاست جمهوری در این صعود ۱۸ پله‌ای بی‌تاثیر نبود. در برخی از نقاط آسیا نیز تغییرات در دولت‌ها محیط را برای فعالیت رسانه‌ها مساعد کرده است. از جمله در استرالیا که با ۱۲ پله صعود در رتبه ۲۷ قرار گرفته و مالزی که با ۴۰ پله صعود در رتبه ۷۳ ایستاده است.
وضعیت در سه کشور دیگر اما، از وضعیت «دارای مشکل» به «بسیار بد» تبدیل شده است. از جمله در تاجیکستان با رتبه ۱۵۳، هند با رتبه ۱۶۱ و ترکیه با رتبه ۱۶۵. بر اساس این گزارش در هند، انحصار رسانه‌ها توسط الیگارش های نزدیک به نخست وزیر مودی، پلورالیسم را به خطر انداخته است و دولت اردوغان در ترکیه آزار و اذیت روزنامه نگاران را در آستانه انتخابات ۱۴ مه افزایش داد. در ایران نیز سرکوب شدید اعتراضات ناشی از مرگ مهسا امینی در بازداشت پلیس امنیت اخلاقی، امتیازات مرتبط با «حمایت‌های اجتماعی» و «نظام قضایی» کشور را که از جمله شاخص‌های تحلیل محیط مناسب برای فعالیت روزنامه‌نگاران است را به شدت کاهش داد.
برخی از بزرگترین سقوط‌های رنکینگ شاخص آزادی مطبوعات در سال ۲۰۲۳ مربوط به آفریقاست. سنگال که تا همین اواخر یک مدل منطقه‌ای در زمینه آزادی مطبوعات قلمداد می‌شد با سقوط ۳۱ پله‌ای در رده ۱۰۴ ایستاد. دلیل این سقوط به اتهامات جنایی علیه دو روزنامه نگار، Pape Alé Niang و Pape Ndiaye، و کاهش شدید امنیت برای پرسنل رسانه‌ها برمی‌گردد. علاوه بر سنگان، تونس نیز با قرار گرفتن در رتبه ۱۲۱ در نتیجه اقتدارگرایی فزاینده رئیس جمهور قیس سعید و ناتوانی دولت او در تحمل انتقاد از سوی رسانه‌ها، ۲۷ پله سقوط کرده است. در آمریکای لاتین، پرو با ۳۳ پله سقوط در رتبه ۱۱۰ قرار گرفته است چرا که روزنامه‌نگاران آن بهای گزاف بی‌ثباتی سیاسی مداوم را می‌پردازند و به دلیل نزدیکی به سیاستمداران برجسته مورد آزار، حمله و لکه‌دار شدن قرار می‌گیرند.
اروپا، به‌ویژه اتحادیه اروپا، منطقه‌ای از جهان است که کار روزنامه‌نگاران در آن راحت‌تر است، اما حتی در آن‌جا هم اوضاع چندان مطابق میل پیش نرفته است. آلمان با پنج پله سقوط در رده بیست و یکم قرار گرفته و رکورد تازه‌ای در زمینه خشونت علیه خبرنگاران و بازداشت آنها به ثبت رسانده است. لهستان اما با ۹ پله صعود در رده پنجاه و هفتم قرار گرفته و از نظر آزادی مطبوعات نسبتا وضعیت آرامی را در اختیار داشته است. این در حالیست که یونان با قرار گرفتن در رتبه ۱۰۷به عنوان کشوری که روزنامه‌نگاران توسط سرویس‌های اطلاعاتی و جاسوس‌افزارهای قدرتمند کنترل می‌شوند، همچنان پایین‌ترین رتبه را در اتحادیه اروپا دارد. امتیاز منطقه‌ای اروپا و آسیای مرکزی نیز به شدت تحت تأثیر نتایج ضعیف آسیای مرکزی است. چندین کشور آن – قرقیزستان (نزول ۵۰ پله‌ای با رتبه ۱۲۲)، قزاقستان (افت ۱۲ پله‌ای با رتبه ۱۳۴) و ازبکستان با رتبه ۱۳۷ – به دلیل افزایش تعداد حملات علیه رسانه‌ها در جدول سقوط کرده‌اند. همچنین در ترکمنستان پس از انتخاب سردار بردی محمداف، پسر رئیس جمهور مستعفی، به عنوان رئیس جمهور در مارس ۲۰۲۲، سانسور و نظارت مجدداً تشدید شد و این کشور را در رده ۱۷۶ جهان قرار داد.
در قاره آمریکا دیگر هیچ کشوری به رنگ سبز در نقشه آزادی مطبوعات وجود ندارد. کاستاریکا با افت ۱۵ پله‌ای در رتبه ۲۳ قرار گرفته است. مکزیک (رتبه ۱۲۸) امسال یک رتبه دیگر سقوط کرده و اکنون بیشترین خبرنگار ناپدید شده جهان (۲۸ خبرنگار در ۲۰ سال گذشته) را در اختیار دارد. کوبا با قرار گرفتن در رتبه ۱۷۵ همچون سالهای قبل همچنان پایین‌ترین رتبه منطقه را دارد، در حالی که سانسور دوباره تشدید شده است و مطبوعات همچنان در انحصار دولت هستند.
بر اساس این گزارش، آسیا و اقیانوسیه همچنان از بدترین رژیم‌های جهان برای فعالیت خبرنگاران برخوردارند. میانمار با قرار گرفتن در رتبه ۱۷۳ دومین زندان بزرگ روزنامه نگاران از زمان کودتای نظامی در فوریه ۲۰۲۱، و در افغانستان که رتبه ۱۵۲ را در اختیار دارد،محیط برای فعالیت خبرنگاران همچنان بدتر می‌شود و زنان روزنامه نگار به معنای واقعی کلمه از زندگی عمومی حذف شده‌اند.
جمع‌بندی گزارش وضعیت روزنامه‌نگاران در جهان
قرار گرفتن خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) در رتبه آخر منطقه‌ای، همچنان نشان می‌دهد که خطرناک‌ترین مکان برای فعالیت روزنامه‌نگاران این مناطق هستند. به نحوی که بیش از نیمی از کشورهای آن بر اساس شاخص‌ها در زمره کشورهایی با وضعیت «بسیار بد» طبقه‌بندی شده‌اند. امتیاز بسیار پایین برخی از کشورها، از جمله سوریه (رتبه ۱۷۵)، یمن (رتبه ۱۶۸) و عراق (رتبه ۱۶۷)، به ویژه به دلیل تعداد زیادی از خبرنگاران مفقود یا گروگان گرفته شده است. اگرچه فلسطین با قرار گرفتن در رتبه ۱۵۶، ۱۴ پله صعود کرده، اما شاخص امنیتی آن پس از کشته شدن دو روزنامه نگار دیگر در سال ۲۰۲۲ بسیار پایین آمده است. این در حالیست که عربستان سعودی همچنان در پایین ترین سطح این شاخص قرار دارد.
