داوطلب وبسایت داوطلب
تارنمای داوطلب: در شرایط انسداد سازماندهی و فعالیت تشکیلاتی آزادانه، راهاندازی کارزار و جمعآوری امضا در سالهای اخیر به یکی از مهمترین بخشهای کنشگری جامعه صنفی و کارگری ایران تبدیل شده است. بررسیهای «داوطلب» نشان میدهد در ششماههی گذشته، همزمان با تشدید فشارهای معیشتی، تعمیق شکاف مزد و تورم، و تداوم بلاتکلیفی در سیاستهای استخدامی و رفاهی، موج تازهای از کارزارهای صنفی و کارگری در فضای عمومی کشور شکل گرفته است. این کارزارها که بخش مهمی از آنها در پلتفرم «کارزار» و بخشی دیگر در قالب نامههای سرگشاده به مقامات منتشر شدهاند، بازتابی از انباشت نارضایتی ساختاری در میان معلمان، پرستاران، کارمندان، کارگران نفت، کارکنان دولت و بازنشستگان هستند.
بررسی تعدادی از کارزارها1 در این بازه نشان میدهد که مطالبات، از اعتراض به سطوح نازل دستمزد و مستمری تا فساد نهادی، تبعیض در استخدام، سرکوب مطالبهگری صنفی، بیعدالتی در پرداختها و تضییع حقوق مالکانه صندوقهای بازنشستگی را در بر میگیرد. گسترهی امضاها از چند هزار نفر تا بیش از ۱۵۵ هزار نفر نیز نشان دهنده آن است که این حرکتها صرفاً اعتراضهای محدود نیستند، بلکه با پشتیبانی گسترده بدنههای صنفی همراه شدهاند. نکته مهمتر آنکه بخش قابلتوجهی از این کارزارها در غیاب تشکلهای مستقل و موثر صنفی و کارگری شکل گرفتهاند و خود به ابزار جایگزین بیان اعتراض و مطالبهگری جمعی بدل شدهاند. با این حال قریب به اتفاق این کارزارها با وجود تعداد امضای بالا از سوی بدنه صنفی و کارگری، بدون پاسخ باقی ماندهاند و همچنان در جریانند.
در ادامه تلاش میکنیم محورهای اصلی مهمترین کارزارهای برگزار شده در شش ماه گذشته و جزییات مطالباتی آنها را مورد بازبینی قرار دهیم.
مهمترین محورهای مشترک کارزارهای ششماهه اخیر
تحلیل این کارزارها نشان میدهد که مطالبات در چند محور اصلی متمرکز شدهاند:
– بحران دستمزد و شکاف فزاینده با تورم: بخش بزرگی از کارزارها مستقیماً به عدم تناسب افزایش حقوق با تورم، سقوط قدرت خرید، و قرار گرفتن شاغلان و بازنشستگان زیر خط فقر اشاره دارند.
– مطالبه «فوقالعاده خاص» و عدالت مزدی: معلمان و کارمندان دولت بهطور گسترده اجرای ۲۵ هزار امتیاز فوقالعاده خاص را مطالبه کردهاند.
– بحران استخدام و ساماندهی نیروی کار: از بلاتکلیفی کارکنان شرکتی و ارکان ثالث تا داوطلبان آزمون استخدامی، محور اصلی این بخش تبعیض در استخدام و گسترش قراردادهای ناپایدار است.
– سرکوب مطالبهگری صنفی: اعتراض به برخورد با فعالان پرستاری به عنوان نماد برخورد امنیتی با مطالبهگری صنفی در زمره مهمترین کارزارهای برگزار شده در شش ماه اخیر است.
– فساد نهادی و بحران صندوقها: سه کارزار کاملاً متمرکز بر صندوق ذخیره فرهنگیان و مسأله حقوق مالکانه، شفافیت مالی و انحلال صندوق هستند.
– تبعیض در مزایا و رفاهیات بازنشستگان: مطالبه پرداخت رفاهیات مناسبتی و برخورداری بازنشستگان همانند شاغلان
– عدالت در پرداخت در نظام سلامت: پرستاران و نیروهای اورژانس پیشبیمارستانی محور مهم دیگری از اعتراضها را شکل دادهاند.
تشریح جزییات چند کارزار مهم صنفی و کارگری شش ماه گذشته
کارزار درخواست بازگشت بانک رفاه به تأمین اجتماعی
کارزار «بازگشت بانک رفاه به تأمین اجتماعی» با محوریت اعتراض بازنشستگان و فعالان کارگری به واگذاری این بانک به دولت شکل گرفت. امضاکنندگان با تکیه بر ماهیت بینالنسلی منابع تأمین اجتماعی، این واگذاری را مغایر حقوق مالکانه بیمهشدگان دانسته و خواستار بازگرداندن بانک به چرخهی واقعی سازمان تأمین اجتماعی شدهاند. این کارزار بیش از پنج هزار امضا جمعآوری کرده و بررسی آخرین خبرها حاکی از آن است که طرح « موقوف الاجرا شدن برخی از احکام قانونی سازمان تأمین اجتماعی مرتبط با بانک رفاه کارگران» در سامانه مجلس بارگزاری شده است. با این حال در حال حاضر مدیریت ۳۳ درصد سهام بانک در اختیار سازمان تأمین اجتماعی و ۶۷ درصد آن در اختیار صندوق ضمانت سپردههاست و تلاشها برای بازگشت کامل مالکیت و مدیریت به سازمان تأمین اجتماعی ادامه دارد.2
کارزار کاهش ساعت کاری پرستاران
کارزار «کاهش ساعت کاری پرستاران» در واکنش به فشار کاری مزمن، محرومیت از تعطیلات رسمی و فرسودگی شغلی پرستاران راه افتاد. امضاکنندگان با خطاب قرار دادن رئیس مجلس، خواستار بازنگری در قوانین ساعات کار و جبران اضافهکاریهای تحمیلی شدند. این کارزار بیش از ۲۷۰۰ امضا دارد و همچنان بیپاسخ باقی مانده است. به گفته فعالان پرستاری، گرچه پس از سالها اعتراض و پیگیری، دولت سرانجام با افزایش مبالغ اضافهکار پرستاران موافقت کرد؛ اما امروز با جهش نرخ ارز به بالای ۱۰۰ هزار تومان و متعاقب آن افزایش تورم، همین دستاورد نیز بیاثر شده است. پرستاری که با تورم سنگین و گرانی روزافزون مواجه است، عملاً دیگر اثری از این افزایش را در معیشت خود احساس نمیکند.
کارزار حمایت از فعالان صنفی پرستاری
در کارزار «حمایت از محمد حسینپور»، پرستاران نسبت به برخورد انضباطی و فشارهای اداری علیه این فعال صنفی اعتراض کردند. محمد حسینپور فعال صنفی پرستاران گیلان است که هیئت تخلفات اداری دانشگاه علوم پزشکی این استان در تیر ماه ۱۴۰۴ از او شکایت کرد. آنگونه که همکاران این پرستار میگویند، این شکایت در پی انتشار یک کارزار در یکی از پلتفرمهای قانونی کشور به دلیلِ پیگیریِ مطالبات پرستاران صورت گرفته است. امضاکنندگان، این پرونده را نماد برخورد امنیتی با مطالبهگری صنفی دانسته و رفع محدودیتها را خواستار شدند. گرچه این کارزار توانست بیش از ۶۹۰۰ امضا جمعآوری کند اما علاوه بر شکایت دانشگاه علوم پزشکی گیلان که در نتیجه آن این فعال صنفی به سه ماه انفصال از خدمت محکوم شد، وزارت بهداشت نیز شکایت دیگری به اتهام “نشر اکاذیب” طرح کرد و این فعال صنفی به دادسرا فراخوانده شد.
کارزار عدالت در پرداخت نیروهای اورژانس
کارزار «عدالت در پرداخت نیروهای اورژانس پیشبیمارستانی» با هدف همسانسازی دریافتیها با پرستاران بیمارستانها شکل گرفت. نیروهای فوریتهای پزشکی با اشاره به ماهیت سخت و پرخطر کار خود، خواهان اصلاح جدی تعرفهها و مزایا شدند. این مطالبه با بیش از ۴۰۰۰ امضا هنوز پاسخ روشنی دریافت نکرده است. اعتراضات این گروه از اعضای کادر درمان در سه ماهه پاییز شدت بیشتری گرفته و در آذر ماه به اوج خود رسیده است. با این حال و بر اساس برخی گزارشها3، مسئولان بهجای حل مشکلات، با جابهجایی اجباری و تهدید به اخراج نیروها با معترضین برخورد میکنند.
کارزار برکناری رئیس نظام پرستاری
کارزار «درخواست برکناری رئیس نظام پرستاری» با تمرکز بر اتهامات مربوط به ضعف در شفافیت مالی و ناکارآمدی مدیریتی شکل گرفت. پرستاران معترض خواستار اصلاح ساختار نمایندگی صنفی و پاسخگویی مدیران شدند. این کارزار نیز با وجود بیش از ۲۱۰۰ امضا به نتیجه مشخصی نرسیده است. فعالان صنفی پرستاری با انتقاد از عملکرد نظام پرستاری در دوره جدید میگویند4؛ گروهی که در انتخابات شورای عالی دوره ششم با عنوان «گروه آرمان» وارد عرصه شدند، در زمان تبلیغات انتخاباتی مدعی بودند تنها گروهی هستند که میتوانند با حاکمیت ارتباط مؤثر برقرار کرده و مشکلات پرستاران را از مسیر تعامل حلوفصل کنند. اما امروز، عملکرد آنان خلاف این ادعا را نشان میدهد.
کارزار «اجرای کامل فوقالعاده خاص معلمان»
کارزار «اجرای کامل فوقالعاده خاص معلمان» یکی از گستردهترین و پرامضاترین کارزارهای صنفی ماههای اخیر است که معلمان و بازنشستگان فرهنگی خواهان اجرای کامل ۲۵ هزار امتیاز مزدی در احکام حقوقی شدند. این کارزار بیش از ۱۵۰ هزار امضا جمعآوری کرده اما همچنان در بنبست پاسخگویی مانده است. فعالان صنفی معلمان میگویند؛ با وجود اجرای طرح رتبهبندی، همچنان حقوق بسیاری از معلمان زیر خط فقر رسمی است و ادامه این وضعیت، بر کیفیت آموزش و انگیزه شغلی تأثیر منفی گذاشته است. هدف اصلی برقراری فوقالعاده خاص، عدالت در پرداختها و نگهداشت نیروی انسانی است با وجود این و بر اساس گزارشهای رسمی، فرهنگیان پایینترین دریافتی را بین تمام کارکنان دولت دارند.
کارزار «مطالبات کارکنان ارکان ثالث وزارت نفت»
کارزار «مطالبات کارکنان ارکان ثالث وزارت نفت» با محوریت بیمه، مسکن، اجرای رأی دیوان عدالت اداری و امنیت شغلی شکل گرفت. نیروهای پیمانکاری نفت این وضعیت را مصداق تبعیض ساختاری دانستهاند. این کارزار که مخاطب آن وزیر نفت است، بدون پاسخ رسمی مشخص در مرحله پیگیری باقی مانده است.
کارزار «اعتراض داوطلبان آزمون استخدامی آموزش و پرورش»
در کارزار « اعتراض به بیعدالتی به نام ضریب شاغلین»، با بیش از 11 هزار امضا توسط جمعی از داوطلبان آزمون استخدامی آموزش وپرورش و خطاب به وزیر این سازمان شکل گرفت. آزمون استخدامی وزارت آموزش و پرورش برای جذب حدود ۳۰ هزار دبیر، آموزگار و هنرآموز، مرداد ماه امسال برگزار شد و همزمان با اعلام نتایج، با اعتراضاتی همراه شد؛ معترضان علاوه بر نحوه تصحیح برگه آزمون، به در نظر گرفتن ضرایب و امتیازاتی برای «سوابق شغلی»، «تاهل» و «حق فرزند» در کارنامهها اعتراض دارند به طوریکه در ماههای اخیر بارها اعتراضاتی در برابر آموزش وپرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار کردند. گزارشها5 حاکی از آن است که اعمال این ضرایب برای استخدام مطابق با قوانینی انجام میشود که مراجع وضع قانون مثل مجلس و شورایعالی انقلاب فرهنگی تعیین میکنند. به طور خاص این ضریبها بر اساس ماده ۴۴ قانون امتیازات بومی و قانون جوانی جمعیت تعیین و تصویب شده است.
کارزار «ساماندهی کارکنان پیمانکاری نفت و گاز»
کارزار «ساماندهی کارکنان پیمانکاری نفت و گاز» با مطالبه حذف شرکتهای واسطه و تبدیل وضعیت مستقیم نیروها به راه افتاد و طی آن جمعی از کارگران نفت و گاز در نامهای به رئیسجمهور، خواستار رسیدگی فوری به طرح ساماندهی کارکنان دولت و تبدیل وضعیت کارگران و کارمندان شدند. امضاکنندگان وضعیت فعلی را مصداق بهرهکشی ساختاری میدانند. «طرح ساماندهی کارکنان دولت» که در دو مجلس یازدهم و دوازدهم بررسی شده، هنوز به نتیجه نرسیده است6. این طرح در حال حاضر به دولت ارجاع داده شده است و گفته میشود دولت با حذف پیمانکاران مشکلی ندارد. در همین راستا برخی از فعالان کارگری پیشنهاد دادهاند که طرح ساماندهی به جای ارجاع به مجلس، در همان هیئت دولت مصوب شود تا دیگر نیازی به طیِ مسیرِ آزموده شدهی پیشین نباشد.
کارزار «ترمیم حقوق ششماهه دوم سال»
کارزار «ترمیم حقوق ششماهه دوم سال» اوایل پاییز امسال، خطاب به رئیس مجلس و با مطالبه افزایش حداقل ۳۰ تا ۳۵ درصدی حقوق متناسب با نرخ تورم شکل گرفت. کارمندان و بازنشستگان امضاکننده که تعداد آنها به بیش از ۱۱ هزار نفر میرسد، هشدار دادهاند که سطح فعلی دستمزدها به زیر خط فقر سقوط کرده است. این مطالبه بیپاسخ ماند.
کارزار «اعتراض به افزایش ۲۰ درصدی حقوق سال ۱۴۰۵»
براساس اعلام رسانهها و برخی اخبار دریافتی، میزان افزایش حقوق برای سال آینده ۲۰ درصد در نظر گرفته شده است. این رویکرد دولت برای تنظیم حقوق سال آینده در حالی اتخاذ شده که تعیین ضریب نهایی معمولاً در مراحل پایانی تدوین لایحه بودجه مشخص میشود و بسته به شرایط منابع و مصارف عمومی کشور امکان تغییر دارد. از سوی دیگر، پیشبینیها نشان میدهد میزان تورم احتمالی در پایان سال جاری بیش از ۴۵ درصد خواهد بود، موضوعی که میتواند اثرگذاری افزایش حقوق را تحت فشار قرار دهد. در همین راستا، کارزار «اعتراض به افزایش ۲۰ درصدی حقوق سال ۱۴۰۵» با لحن طبقاتی و انتقادی، این میزان افزایش را مصداق تداوم سیاستهای ضد مزدی دانسته و نسبت به تعمیق شکاف طبقاتی هشدار داده است. این کارزار با بیش از ۸ هزار امضا بدون واکنش مؤثر فعلا در حال جمعآوری امضاست.
کارزار «پرداخت رفاهیات مناسبتی به بازنشستگان»
کارزار «پرداخت رفاهیات مناسبتی به بازنشستگان» با بیش از ۳۲ هزار امضا، خواهان برخورداری بازنشستگان از مزایای رفاهی مشابه شاغلان شد. این مطالبه نیز تا این لحظه در وضعیت تعلیق باقی مانده است. پیگیری متناسبسازی حقوق ها، عدم تاخیر در واریز حقوقها، وام ها، سفرهای زیارتی و سیاحتی، تقویت درمان تامین اجتماعی ، عدم تاخیر در پرداخت حق بیمه تکمیلی بازنشستگان به شرکت طرف قرارداد و افزایش حقوقها بر اساس تورم از جمله مطالبات جدی بازنشستگانی است که تقریبا هر هفته نبض اعتراضات خیابانی را در دست گرفتهاند.
کارزار «افزایش ۷۰ درصدی حقوق بازنشستگان»
علاوه بر کارزار ۳۲ هزار امضایی که بازنشستگان به راه انداختند، اخیرا کارزار «افزایش ۷۰ درصدی حقوق بازنشستگان» با بیش از ۷۸ هزار امضا، حداقل خواسته معیشتی بازنشستگان برای بقا در شرایط تورمی را مطرح کرده است. بازنشستگان امضاکننده این کارزار میگویند در صورت تداوم شرایط کنونی، تنها افزایش ۷۰ درصدی مستمری پاسخگوی تامین معاش مزدبگیران و مستمریبگیران است. با توجه به اینکه میزان افزایش حقوق بازنشستگان برای سال ۱۴۰۵ به زودی در قالب لایحه بودجه مشخص خواهد شد، گروههای مختلف بازنشستگان تلاش میکنند تا به نحوی صدای اعتراضات خود را نسبت به تداوم وضع بحرانی موجود به گوش دولت برسانند.این کارزار نیز کماکان در جریان است.
کارزار «درخواست انحلال صندوق ذخیره فرهنگیان»
اعتراض به عملکرد صندوق ذخیره فرهنگیان در یک سال گذشته شدت گرفته است. دست کم سه کارزار با درخواست «انحلال صندوق ذخیره فرهنگیان» با استناد به پروندههای فساد و سوءمدیریت شکل گرفته است که در پلتفرم کارزار مجموعا بیش از ۴۵ هزار امضا جمع کرده است. امضاکنندگان این صندوق را ناکارآمد و فاقد شفافیت دانستهاند و خواستار تعیین تکلیف داراییهای فرهنگیان شدهاند. امضاکنندگان راهحل را یا اصلاح ساختاری بنیادین یا انحلال کامل صندوق عنوان کردهاند.گفته میشود که ماهانه حدود ۱۸۰ تا ۱۹۰ میلیارد تومان از حقوق فرهنگیان به حساب صندوق ذخیره واریز میشود. رقمی چشمگیر که به باور کارشناسان باید با مدیریت شفاف و تخصصی اداره شود تا منافع آن به جامعه فرهنگیان بازگردد.
کارزار «افزایش حقوق بر اساس تورم واقعی»
بر اساس تازهترین گزارش مرکز آمار ایران، شاخص تورم نقطهبهنقطه به رقم نگرانکننده ۴۹.۴ درصد در آبانماه ۱۴۰۴ رسیده است. این آمار هشداردهنده بهوضوح نشان میدهد که قدرت خرید خانوارهای ایرانی در مقایسه با سال گذشته تقریباً نصف شده است. در همین راستا، کارزار «افزایش حقوق بر اساس تورم واقعی» با بیش از ۵۹ هزار امضا، خواستار اجرای صریح قانون مدیریت خدمات کشوری و تطبیق دستمزد با شاخص واقعی تورم شده است. گردانندگان این کارزار که همچنان در جریان است معتقدند با توجه به تورم ۵۰ درصدی، زمزمه افزایش ۲۰ درصدی دستمزد سال آینده غیرقابل قبول و نگرانکننده است.
کارزار «اخطار به دولت بابت عدم اجرای فوقالعاده خاص»
کارزار «اخطار به دولت بابت عدم اجرای فوقالعاده خاص» که توسط جمعی از کارکنان دولت از جمله کارمندان خدمات کشوری دولت، شهرداریها، پرستاران، معلمان و بازنشستگان راهاندازی شده با بیش از ۱۱ هزار امضا، دولت را به استنکاف از اجرای قانون متهم کرده و مستقیماً رئیس مجلس را مخاطب قرار داده است. فوقالعاده خاص یک مزایای مزدی است که با هدف جبران مشاغل تخصصی و شرایط کاری خاص، تخصصی بودن وظایف، یا مسئولیتهای ویژه به برخی از کارکنان دولت تعلق میگیرد. این مزایا در قالب امتیازاتی تعریف میشود که بر اساس آن، مبلغی به حقوق پایه افراد افزوده میشود. این کارزار نیز همچنان در وضعیت بلاتکلیف قرار دارد.
جمعبندی
گرچه دولت وعدههایی برای بهبود وضعیت داده است اما با گذشت ماهها از آغاز موج جدید کارزارهای صنفی در حوزههای آموزش، سلامت، نفت، کارمندی و بازنشستگی، بررسیها نشان میدهد که هیچیک از این مطالباتِ متکی بر دهها هزار امضا، هنوز به تصمیم اجرایی مشخص منجر نشده است. از فوقالعاده خاص معلمان تا ترمیم حقوق بازنشستگان و ساماندهی نیروهای پیمانکاری، همه این کارزارها کماکان در وضعیت «در جریان» باقی ماندهاند؛ وضعیتی که بیش از هر چیز، از تعلیق مزمن تصمیمگیری و بیپاسخی نهادهای رسمی حکایت دارد.
مجموع این کارزارها نشان میدهد که جامعه کارگری ایران وارد مرحلهای از اعتراض سازماننیافته اما گسترده و پیوسته شده است؛ اعتراضی که نه صرفاً حول یک مطالبه، بلکه حول «زیست نابرابر، مزد ناعادلانه، تبعیض نهادی و انسداد مسیرهای مطالبهگری صنفی» شکل گرفته است. از نظام سلامت تا آموزش و از نفت تا بازنشستگان، یک پیام مشترک شنیده میشود: ادامه وضع موجود، به فرسایش نیروی کار، گسترش فقر و افزایش بحران اعتماد اجتماعی میانجامد.
1 حدود ۲۰ کارزار در این مطالعه بررسی شده است
2 https://www.ilna.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C-4/1715994-%D9%BE%DB%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%AB%D9%86%DB%8C-%D8%B4%D8%AF%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D9%87%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%85
3 https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-100/1072292-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%DB%8C-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF
4 https://khp1.ir/2025/11/08/%D8%AD%D8%B0%D9%81-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7/
5 https://www.karzar.net/blog/reports/teacher-single
6 https://www.ilna.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%DB%8C-9/1694363-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D9%81%D9%82%D8%B7-%D8%A8%D8%A7-%DB%8C%DA%A9-%D9%85%D8%B5%D9%88%D8%A8%D9%87-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A8%D8%B1%D8%AF
