داوطلب وب‌سایت داوطلب
رانندگان اسنپ و تپسی می‌پرسند: وعده بیمه چه شد؟ آیا وقت آن نشده که دولت و تامین اجتماعی زمینه بیمه ما را فراهم کنند؟
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در اواخر آبان ۱۴۰۲ در بررسی برنامه هفتم توسعه موافقت کردند که رانندگان تاکسی‌های اینترنتی دست کم بتوانند از خدمات پایه بیمه تأمین اجتماعی برخوردار شوند ولی این طرح به دلیل پاره‌ای مشکلات به بن‌بست رسید و متوقف شد.
عرشه آنلاین در گزارش روز ۲۸ آبان ۱۴۰۲ نوشت که «به طور معمول هر طرح بیمه‌ای که اجرا می‌شود، گروهی به عنوان افراد واقعی از آن طرح بهره‌مند می‌شوند اما گروهی دیگر با وجود داشتن شغلی دیگر اما به واسطه پایین بودن میزان حق بیمه برخی گروه‌های بیمه‌ای خود را به نوعی مشمول آن طرح می‌کنند؛ بنابراین ممکن است به دلیل اجرای طرح بیمه رانندگان تاکسی‌های اینترنتی برخی با سوءاستفاده از این فرصت، خود را مشمول این طرح کنند.»
امروز رانندگان تاکسی‌های خط ناوگان شهری هم از مواردی چون سختی کار، حق اولاد و حق مسکن، حق خواربار، حق ماموریت، سنوات و عیدی و تعطیل کاری و مرخص با حقوق، همچنان محروم‌اند و نبود ساز و کارهای قانونی به تاکسی‌های اینترنتی هم به ارث رسیده است. بسیاری، گمان می‌کنند که بیمه خودکارفرما که به رانندگان پیشنهاد می‌شد، تنها علاج سریع برخوردار نبودن رانندگان تاکسی‌های اینترنتی از بیمه است.
طبق آمار سال پیش، ۳۰۰ هزار راننده مشمول قانون بیمه رانندگان تاکسی‌های اینترنتی می‌شدند که به دلیل این که بیمه ساز و کار درستی برای جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی نداشت، همچنان منتظر مانده‌اند که مقامات تامین اجتماعی یا دولت، با مطالعه نمونه کشورهایی که در آنها بیمه رانندگان اجباری است، بتوانند مشمول قانون کار شوند.
این گروه از دارندگان تاکسی‌های اینترنتی می‌خواهند از طریق کارگاهی مشخص و تعیین شده به جمع بیمه‌شدگان جدید سازمانی همچون تأمین اجتماعی اضافه شوند زیرا اکنون رانندگان در فضای مجازی مشمول قانون کار نیستند و در زمان دلخواه برای کارفرمای خود یعنی اسنپ و تپسی فعالیت می‌کنند. بیمه گذار می‌گوید رد چنین شرایطی امکان سودجویی از این وضعیت وجود دارد.
علیرضا حیدری، کارشناس حوزه تأمین اجتماعی، سال گذشته هنگام داغ شدن بحث‌ها درباره بیمه رانندگان تاکسی‌های اینترنتی، در گفتگوبا عرشه آنلاین، ایجاد تعریف قانونی «کارگاه» برای چتر حمایتی بیمه برای رانندگان را ناکافی و نیازمند بحث حقوقی عمیق دانسته بود چرا که کارگاه و کارگر را بر اساس نظام بازرسی و کارگاهی می‌توان شناسایی کرد اما در این مورد این امکان اساساً وجود ندارد. وی گفته بود: چون در این کار، کارگری نمی‌بینید و فقط از راه تراکنش‌های سیستم بانکی می‌توان آنها را رصد کرد تا مشخص شود که کارگر تلقی می‌شوند یا خیر.
وی دلیل مشمول قانون کار نشدن رانندگان را چنین توضیح داده بود که چون این رانندگان موظف نیستند که برای کارفرمای خود کار کنند پس مشمول قانون کار نمی‌شوند و تاکید کرد که نمی‌توان گفت که راننده‌های تاکسی اینترنتی کارگرند، بیشتر قرارداد آنها شبیه قرارداد پیمانکاری است که به ازای کاری که انجام می‌شود سهم بین خود ردوبدل می‌کنند یعنی پورسانتاژ می‌گیرند و کارفرما رابطه معمول با کارگر خود ندارد یعنی نمی‌تواند یک راننده را به دلیل غیبت طولانی اخراج کند و کارگر هم نمی‌تواند از کارفرما شکایت کند.
یک راننده تاکسی خطی در گفتگو با داوطلب گفت:
«نمی‌دانم که اصلا مقایسه وضعیت کاری رانندگان خطی با رانندگان اسنپ و تپسی ضرورت دارد یا نه، ولی پیشینه شغل رانندگی در کشور ما این گونه است که محرومیت راننده از بیمه، عادی است. مثلا شما به عنوان راننده خطی، امتیاز کار در خط می‌گیرید ولی اساسا کارفرما شما را بیمه نمی‌کند. اگر از بیمه حرفی به میان بیاورید طوری با شما رفتار می‌کنند که انگار می‌خواهید بدعت بگذارید. کارفرما همیشه می‌داند کجا هستیم و برنامه و نظارت مشخصی بر کار و نوبت ها هم هست ولی باز هم بیمه وجود ندارد.»
وی توضیح داد: «امروز دورکاری، ساعات کاری منعطف و پرداخت بیمه پرسنل در این وضعیت در تمام کشورها امری عادی است. اما متاسفانه دولت هیچ فشاری نمی‌بیند که بستر قانونی را فراهم کند و ما هم با روزی بالای ۱۲-۱۳ ساعت و حتی گاهی تا ۱۶ساعت کار توان کوچکترین حرکتی نداریم که به دولت یا تامین اجتماعی فشار بیاوریم. کارفرما هر کجا که رفتیم به ما گفت: ناراحتی؟ برو!»
در یک نگاه، نبود بیمه برای رانندگان تاکسی‌های اینترنتی در ایران، مانند اسنپ و تپسی، به دلایل مختلفی برمی‌گردد که عمدتاً شامل موارد زیر می‌شود:
دلایل نبود بیمه برای رانندگان تاکسی های اینترنتی:
تعریف شغلی رانندگان:
رانندگان در تاکسی‌های اینترنتی معمولاً به‌عنوان پیمانکار مستقل شناخته می‌شوند و نه کارمند رسمی. این مدل همکاری باعث می‌شود که شرکت‌ها از نظر قانونی الزامی برای بیمه کردن رانندگان نداشته باشند.
عدم الزام قانونی:
در بسیاری از کشورها و همین‌طور ایران، قوانین روشنی برای بیمه رانندگان پلتفرم‌های اینترنتی وجود ندارد. در نتیجه، شرکت‌ها از بیمه کردن رانندگان خودداری می‌کنند یا فقط بیمه‌های محدود (مثل بیمه حوادث حین سفر) ارائه می‌دهند.
هزینه‌های بالا:
بیمه کردن تعداد زیادی از رانندگان، هزینه سنگینی برای شرکت‌ها دارد. این هزینه ممکن است به افزایش نرخ خدمات منجر شود که می‌تواند برای مشتریان جذابیت کمتری ایجاد کند.
ماهیت شغل پاره‌وقت:
بسیاری از رانندگان به‌صورت پاره‌وقت در تاکسی‌های اینترنتی فعالیت می‌کنند و این کار را به‌عنوان شغل اصلی خود در نظر نمی‌گیرند. این موضوع باعث شده بیمه اجباری برای این شغل مطرح نشود.
حل مشکل بیمه در دیگر کشورها:
در کشورهای مختلف، این مشکل با رویکردهای متفاوتی حل شده است:
بیمه حوادث اجباری:
بسیاری از پلتفرم‌ها (مانند Uber و Lyft در آمریکا) ملزم به ارائه بیمه حوادث اجباری برای رانندگان هستند. این بیمه‌ها معمولاً در طول سفرهای فعال (زمانی که مسافر در خودرو است) ارائه می‌شوند و شامل جبران خسارت تصادف و آسیب‌های احتمالی است.
بیمه شغلی پاره‌وقت:
برخی کشورها قوانین خاصی وضع کرده‌اند که رانندگان بتوانند بیمه‌های شغلی پاره‌وقت داشته باشند. این بیمه‌ها معمولاً سهمی از راننده و سهمی از شرکت را شامل می‌شود.
تعریف جدید شغلی:
در کشورهای پیشرفته، رانندگان به‌عنوان “شاغلان نیمه‌مستقل” شناخته می‌شوند. این تعریف باعث شده شرکت‌ها بخشی از مزایای شغلی مانند بیمه را ارائه دهند، در حالی که همچنان رانندگان به‌عنوان پیمانکار باقی می‌مانند.
الزام قانونی برای شرکت‌ها:
در برخی کشورها، قوانینی وضع شده که شرکت‌های تاکسی اینترنتی را ملزم می‌کند سهمی از درآمد خود را به بیمه یا بازنشستگی رانندگان اختصاص دهند. برای مثال، در بریتانیا Uber ملزم شده است که به رانندگان خود حداقل حقوق، بیمه تعطیلات و بازنشستگی ارائه دهد.
برای حل این مشکل در ایران، راه‌حل‌های زیر می‌تواند مؤثر باشد:
وضع قوانین مشخص:
دولت می‌تواند قوانینی وضع کند که رانندگان تاکسی‌های اینترنتی در دسته خاصی از بیمه‌های اجتماعی یا حوادث قرار بگیرند.
تعامل بین شرکت‌ها و بیمه‌ها:
شرکت‌هایی مانند اسنپ و تپسی می‌توانند با شرکت‌های بیمه قراردادهایی برای ارائه بیمه‌های ویژه با هزینه‌های کمتر برای رانندگان تنظیم کنند.
سهم‌بندی هزینه بیمه:
بخشی از هزینه بیمه می‌تواند توسط راننده و بخشی توسط شرکت پرداخت شود، مشابه مدل‌های رایج در کشورهای دیگر.
تشویق رانندگان به بیمه اختیاری:
ایجاد بیمه‌های اختیاری مخصوص رانندگان با شرایط آسان‌تر می‌تواند به حل این مشکل کمک کند.
راه‌حل‌های موفق کشورهای دیگر می‌تواند الگوی خوبی برای بهبود وضعیت در ایران باشد.
منبع:
گفتگو با یک راننده
گفتگوی عرشه‌آنلاین با علیرضا حیدری
منابع مجازی دیگر
