داوطلب وب‌سایت داوطلب
تارنمای داوطلب: تابستان داغ ۱۴۰۳ به نیمه رسید و در حالی که بسیاری از شهرهای کشور گرمای بالای ۴۰ درجه را تجربه کردند، سطح التهاب و تنش در برخی حوزه‌های کارگری رکورد گرما را شکست. جمع‌آوری گزارش‌های مربوط به برگزاری اعتراضات صنفی کارگران و مزدبگیران بیانگر آن است که در دومین ماه از تابستان ۱۴۰۳، دست کم ۱۳۶ تجمع و اعتصاب کارگری در بیش از ۳۸ شهر کشور به ثبت رسیده است. پرستاران و کادر درمان حدود ۵۰ بیمارستان کشور در اعتراضاتی فراگیر بیشترین تعداد تجمعات میدانی و اعتصاب را از نیمه مرداد تا پایان آن برگزار کردند و در بخش صنعت نیز کارگران کارخانه تولیدکننده واگن و لوکوموتیو واگن پارس، بیشترین تعداد تجمعات متوالی را به ثبت رساندند. علاوه بر اینها، بازنشستگان مخابرات و تامین اجتماعی، کامیونداران و رانندگان حمل و نقل جاده‌ای، کارگران خدمات شهری، معلمان حق‌التدریس و بازنشسته و همچنین کارگران پیمانکاری‌های پارس جنوبی از جمله گروههایی بودند که تلاش کردند با برگزاری تجمع و راهپیمایی صدای مطالبات خود را به گوش مسولان برسانند.
اعتراضات برگزار شده در محل کار، مقابل نهادهای دولتی چون استانداری، فرمانداری و شورای نگهبان و حتی در مقابل وزارت‌خانه‌های بهداشت و درمان و وزارت آموزش وپرورش برگزار شد. به جز اعتراضات و تجمعات برگزار شده توسط کارگران پیمانی نفت که توسط تشکل شبه‌حکومتی «کانون انجمن‌های صنفی پارس جنوبی» هدایت می‌شود، کماکان اغلب این اعتراضات و اعتصابات فاقد سازماندهی مشخصی بود و به صورت خودجوش و غیرسازمان‌یافته برگزار می‌شود. همین مسئله باعث شده که بسیاری از این کنش‌های اعتراضی یا پاسخی دریافت نکنند و یا در خوشبینانه‌ترین حالت به پاسخ‌های مقطعی اکتفا کنند.
در عین حال مهمترین دلایل اعتراضات این گروهها را می‌توان در چند بخش دسته‌بندی کرد:
– اعتراض به عدم پرداخت معوقات مربوط به اضافه کاری اجباری و اجرای نامناسب تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری
– اعتراض به اجرا نشدن قوانین استخدامی و عدم تبدیل وضعیت نشدن
– اعتراض به ناکارآمدی مدیران عامل برخی شرکت‌های واگذار شده به بخش خصوصی(واگن پارس)
– اعتراض به عدم پرداخت معوقات حقوقی چند ماهه شامل دستمزد و بیمه
– اعتراض به اخراج کارگران(فولاد خوزستان، قند خاورمیانه، معدن تیتانیوم، فولاد شادگان و واگن‌پارس)
– اعتراض به وضع بد معیشتی و پایین بودن مستمری‌ها در بازنشستگان
– اعتراض به عدم تناسب دستمزد و معیشت
در ادامه این گزارش مروری خواهیم داشت بر خبرسازترین کنش‌های کارگری که توانستند بیشترین تاثیر را افکار عمومی بگذارند و صدای خود را به گوش مسولان برسانند.
اعتراضات و اعتصابات پرستاران
یکی از گسترده‌ترین اعتراضات یک ماه اخیر را اعضای کادر درمان بیمارستان‌های کشور با محوریت پرستاران برگزار کردند. گرچه اعتراض به اضافه‌کاری‌های اجباری، اجرای نامناسب تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری، کمبود نیروی گسترده و فشار کاری بالا از ماه‌ها قبل به صورت پراکنده در جریان بود، اما تقریبا از نیمه مرداد و همزمان با اعتصاب پرستاران سه بیمارستان در شهر کرج، اعتراضات پرستاران شکل دیگری به خود گرفت. همزمان با کرج، بیمارستان‌های شیراز و به ویژه ۸ بیمارستان دولتی این شهر به اعتصابی پیوستند که به نظر می‌رسید فاقد سازماندهی تشکیلاتی باشد. در واقع پرداخت بخشی از مطالبات پرستاران کرجی، شیرازی‌ها را متقاعد کرد تا به این شکل به اعتراضاتی بپیوندد که می‌تواند بقیه مطالبات معوق و برزمین‌مانده را به نتیجه برساند. اما گستره اعتراضات در شیراز و توقف فعالیت بخش‌های غیراورژانسی برخی از مشهورترین بیمارستان‌های این شهر یعنی بیمارستان نمازی، پرستاران شاغل در بیمارستان‌های شهرهای دیگر را نیز مجاب به پیوستن به اعتصاب کرد. به تدریج شهرهای اراک، زنجان، فسا، جهرم، یاسوج، قزوین، اهواز، مشهد و بوشهر به جمع معترضان به سیاست‌های وزارت بهداشت و عدم اجرای قوانینی چون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری پیوستند. اصفهان، کرمانشاه، همدان و برخی دیگر از شهرها با برگزاری تجمعاتی از یک خواسته جمعی حمایت کردند. به نحوی که به گفته دبیرکل خانه پرستار در پایان مرداد ماه، حدود ۵۰ بیمارستان درگیر این اعتراضات شدند. در نتیجه تداوم این اعتصابات و اعتراضات، تهدیدها و برخوردها(تهدید به اخراج یا توبیخ) با پرستاران معترض شدت گرفت و خبرهایی مبنی بر بازداشت دست کم دو پرستار در برخی شبکه‌های مجازی منتشر شد.
با وجود این فشارها اما اعتراضات پرستاران ادامه یافته و به نظر می‌رسد با وجود کاهش تعداد اعتصابات، همچنان در قالب تجمعات اعتراضی ادامه دارد. تاکنون دستاوردهای این اعتراضات را می‌توان در سه سطح دسته‌بندی کرد:
۱. پاسخگویی دانشگاهها و مراکز درمانی به برخی معوقات مزدی
مراکز درمانی در برخی شهرها برای کاهش آثار ناشی از اعتصابات، بخش کوچکی از معوقات مزدی را به حساب پرستاران واریز کردند که برای بسیاری از پرستاران، راضی‌کننده نیست. با این حال به نظر می‌رسد، برخی دانشگاه از این راهکار برای شکستن اعتصاب و ایجاد شکاف میان معترضان استفاده می‌کنند.
۲. تشکیل جلسه برای رسیدگی به مطالبات پرستاران در سطح دانشگاهها، دیوان محاسبات و همچنین شورای امنیت کشور
اعتراضات پرستاری و گسترش آن منجر به برگزاری جلساتی برای بررسی روند رسیدگی به این مطالبات شد. در برخی دانشگاهها مقرر شد تا مطالبات معوق پرستاران به تدریج به حساب آنها واریز شود. همچنین در جلسه‌ای که در دیوان محاسبات و همینطور شورای امنیت کشور با حضور مقامات وزارت بهداشت، نظام پرستاری و سازمان برنامه و بودجه برگزار شد، تصمیم گرفته شد که ظرف سه ماه کلیه معوقات پرستاری پرداخت شود.
۳. وعده وزیر جدید برای پرداخت مطالبات پرستاران
محمدرضا ظفرقندی وزیر جدید بهداشت یک روز پس از رای اعتماد مجلس به کابینه پیشنهادی مسعود پزشکیان، اعلام کرد که «انتظارات مالی پرستاران را در حد توان کشور پیگیری می‌کنم و در این زمینه گفتگوهایی را با رییس‌جمهور و اعضای دولت، آغاز کرده‌ام.»
روند پیگیری مطالبات پرستاران در سطح کلان کشور نشان می‌دهد که آنها توانسته‌اند، افکار عمومی را نسبت به اهمیت رسیدگی به خواسته‌های جامعه پرستاری حساس کنند. توقف فعالیت آنها در بیمارستان‌ها و خطری که جان بسیاری از بیماران را تهدید می‌کرد فعلا مسئولان را مجاب کرده تا به صدای آنها گوش دهند. اما زمان پاسخگویی هنوز مشخص نیست و پرستاران می‌گویند می‌خواهند تا رسیدن به نتایج مطلوب به اعتراضات خود ادامه دهند.
واگن پارس
واگن پارس اراک یک کارخانه تولیدکننده لوکوموتیو و واگن است که حدود ۵ سال قبل یک هلدینگ ساخت تجهیزات صنعتی یعنی گروه صنعتی مپنا سهام اصلی آن را خرید. از آن زمان تاکنون کمتر اعتراضی از سوی کارگران این کارخانه به بیرون درز کرد. اما در یک ماه گذشته و در پی تداوم روندی که کارگران معترض از آن با عنوان «شرایط نامناسب شغلی» نام می‌برد، به تدریج دامنه اعتراضات در این کارخانه گسترده‌تر شد. بیش از ۱۰۰۰ کارگر این مجموعه به دستمزدهای اندک و شرایط کار معترضند و مهمتر از همه خواهان عزل مدیرعامل این شرکت هستند که توسط گروه صنعتی مپنا منصوب شده است. کارگران معترض می‌گویند، مدیرعامل این شرکت با رفتارهای توهین‌آمیز با کارگران برخورد می‌کند و ادامه کار او در این شرکت به بقای کارخانه و انگیزه کارگران برای تداوم فعالیت آسیب می‌زند.
کارگران معترض به ویژه به اخراج یکی از همکاران باسابقه خود از سوی مدیرعامل واکنش نشان دادند. اخراجی که به اذعان مسئولین استانی خارج از ضابطه بوده و بدون طرح شدن موضوع در هیات بدوی رسیدگی به تخلفات کارکنان، به صورت مستقیم از سوی مدیرعامل انجام شده است. کارگرانی که به این رویه معترض بودند کار را تعطیل کردند و اعتراضات و تجمعات خود را به خیابان‌های اطراف کارخانه بردند اما با برخورد یگان ویژه نیروی انتظامی مواجه شدند. جلسات مدیران استانی با کارگران هم به نتیجه مطلوب نرسید. در گفتگویی که خبرگزاری کار ایران با معاون سیاسی امنیتی استانداری اراک داشت، او با وجود پذیرش اقدام خلاف قانون مدیرعامل واگن پارس نسبت به اخراج مستقیم یک کارگر، تداوم اعتراضات کارگران را غیرقابل قبول خواند و گفت « نباید صرفا به خاطر برخورد یک مدیرعامل با یک کارگر، آن مدیرعامل تغییر کند» بهنام نظری ضمن ابراز نگرانی از تداوم اعتراضات کارگری در آستانه انعقاد قرارداد خارجی این شرکت گفت: گلایه‌مندی کارگران واگن پارس در خصوص برخوردها و رفتارهای مدیرعامل، قابل حل است. در شرایط فعلی، تغییر مدیریت به صلاح کارخانه و کارگران نیست بنابراین باید آگاهانه و با تدبیر اقدام کرد و امیدواریم در این خصوص با کارگران به اجماع نظر برسیم تا مدیریت موجود تثبیت شود و قرارداد خارجی امضا و اجرا شود.»
با این موضع‌گیری‌ها، همچنان مطالبات کارگران واگن‌پارس به نتیجه مطلوب نرسیده و تجمعات و اعتصابات کارگری در این شرکت ادامه دارد.
اعتراضات کارگری و چشم‌انداز پیش رو
افزایش اعتراضات کارگری و صنفی در میان شاغلان و بازنشستگان در یک ماه گذشته را گرچه می‌توان نتیجه انباشت مطالبات معوق و یا افزایش شکاف میان دستمزد و معیشت دانست اما می‌توان گسترش چندبرابری آن را به پای مطالبه‌گری گروههای مختلف اجتماعی از دولت جدید هم گذاشت. کافی است مروری بر جداول ماهانه «داوطلب» از روند برگزاری اعتراضات کارگری داشته باشیم تا دریابیم چه تعداد مطالبه «بی‌پاسخ» مانده است. در واقع شفافیت و پاسخگویی به مطالبات گروههای مختلف مزدبگیران اعم از پرستاران، معلمان، بازنشستگان، شاغلان صنایع و خدمات در سالها و ادوار گذشته زمینه مطالبه‌گری و سهم‌خواهی گروههای اجتماعی را در بزنگاههای حساسی چون تغییر دولت‌ها به نمایش می‌گذارد. با وجود ناامیدی‌هایی که نسبت به اصلاح ساختار حکمرانی بیشتر در سطح نخبگان اجتماعی و سیاسی قابل مشاهده است، در سطح کارگران و مزدبگیران همچنان تمرکز مطالبه‌گری بر دولت و مجموعه حاکمیت است. کارگران و مزدبگیران کماکان سهم خود را از قانونگذاری‌ها و سیاست‌های مرتبط با روابط کار می‌خواهند. آنها مدتهاست که اجبارا به دلیل محدودیت‌هایی که دولت در مسیر سازماندهی و تشکل‌یابی ایجاد کرده، عرصه‌های عمومی چون خیابان را رها نمی‌کنند و امروز با راهبردهای کوتاه‌مدت و هزینه‌بری چون «اعتصاب» تلاش می‌کنند فشار بر دولت را در بخش‌های استراتژیکی چون درمان بیشتر کنند تا شاید پس از این با کمترین تاخیر به مطالبات آنها پاسخ دهد. گرچه چشم‌انداز پیش رو با توجه به فقدان هرگونه سازماندهی تشکیلاتی، مبهم و نگران‌کننده است و آثار و تبعات آن ذینغعان اجتماعی و بدنه کارگری را تحت تاثیر قرار خواهد داد؛ اما راهی جز تداوم و تلاش برای بقای قدرت «اعتراض» برای بسیاری از گروههای اجتماعی باقی نمانده است.
با این توضیحات در جدول پیش رو مهمترین اعتراضات کارگری و صنفی برگزار شده در مرداد ماه ۱۴۰۳ را مرور خواهیم کرد. با ذکر این نکته که ممکن است بدلیل محدودیت‌های ناشی از اطلاع‌رسانی، بسیاری از موارد در لیست اعتراضات کارگری برگزار شده قرار نگرفته باشند.
