داوطلب وب‌سایت داوطلب
تارنمای داوطلب: همزمان با اعتراضات و اعتصابات پرستاران در شهرهای مختلف ایران، بررسی شیوه کنشگری معترضان هم جالب توجه است. در کنار استفاده از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی برای انتقال پیام‌ها، تصاویر و ویدئوهایی که حال و هوای بیمارستان‌ها و مراکز درمانی را به ویژه در جریان اعتصابات و برگزاری تجمعات نشان می‌دهد، شاهد تعدد و گوناگونی شعارهایی هستیم که نشان دهنده خلاقیت برخی از معترضان در شیوه انتقال پیام است. از اعلام «کد ۹۹ » و کنایه به مرگ نظام پرستاری روی پلاکاردهای معترضان اراکی تا رپ‌خوانی یک پرستار معترض که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، همگی نشان می‌دهد که جریان مطالبه‌گری پرستاران تمایل دارد بین مطالبات خود با لزوم ارائه خدمات کیفی و کمی بهینه به عموم مردم پیوندی ایجاد کند.
مطالعات نظری و تجربی نشان می‌دهد، شعارها و نمادهای اعتراضی می‌تواند به درک بهتر هویت های جمعی، احساسات و ادعاهای مطرح شده در جنبش‌ها و حرکت‌های مطالبه‌گرانه کمک کند.
کلماتی که بر روی بنرها، پلاکاردها و همچنین بر روی لباس‌ها یافت می‌شوند، در جنبش‌های اجتماعی نقش محوری دارند. این نوشته‌ها به ما یادآوری می‌کنند که جریان‌های مطالبه محور، صرفاً فضایی برای سخنرانی نیستند، بلکه صحنه‌هایی برای ثبت و به تصویرکشیدن جملات اعتراضی در قالب شعار هستند. در عین حال با افزایش گستره بحران‌های جهانی به خصوص در موضوع فقر و شکاف طبقاتی و در پی گسترش رسانه‌های اجتماعی، شعارها قابلیت جهانی شدن نیز پیدا کرده‌اند. برای مثال، شعار «ما ۹۹ درصد هستیم» از تسخیر وال استریت پدیدار شد و بعد در سایر جنبش‌های اجتماعی در بخش‌های مختلف جهان نیز مورد استفاده قرار گرفت.
شعارها نقش کلیدی در همه فعالیت‌های صنفی، اجتماعی و سیاسی دارند، خواه تظاهرات محلی، اعتصاب، یا جنبش‌های توده‌ای باشند. این نکته شعارها به دلیل کوتاه بودن یا تبادر معنایی خاص، اهمیتی جزئی دارند چندان درست نیست. واقعیت این است که شعارها می‌توانند عوامل تعیین کننده در جریان جنبش‌ها و حرکت های اعتراضی مطالبه محور باشند.
در واقع شعارها فقط کلماتی نیستند که ما روی پلاکاردها قرار داده ایم. آنها ابزاری برای جهت‌گیری و راهنمایی فعالیت های صنفی و مدنی – از جمله دسترسی گسترده – برای متحد کردن بخش های مختلف جنبش (اعم از ذینفعان و مردم) هستند.
شعارها به عنوان تبلور موقعیت‌ها و ایده‌های پیچیده، تئوری و استراتژی جنبش‌ها را به فرمول‌های مختصر تبدیل می‌کنند. از آنجایی که مبارزات پویا هستند، آنها نمی‌توانند همه چیز را بگویند و باید دائماً مورد ارزیابی مجدد قرار گیرند. یک شعار می تواند یک روز درست باشد و روز دیگر نادرست.
همه اینها به این معنی است که شعارها می توانند پیامدهای واقعی داشته باشند. آنها می‌توانند مبارزه را پیش ببرند یا آن را به عقب برانند، مردم را از خود دور کنند یا آنها را به سمت خود بکشانند، حقیقت را منتقل کنند یا فریب دهند. اینکه یک شعار درست است یا نه یک سوال انتزاعی نیست، بلکه یک سوال عینی است. یک شعار می تواند از نظر تئوریک درست باشد، از این جهت که یک حقیقت را بیان می‌کند، اما همچنان عملاً نادرست است، زیرا این حقیقت با شرایط خاص مبارزه در آن زمان تطبیق نمی‌دهد.
شعارها و نمادها باید برای توده های وسیع مردم قابل درک باشند، نه تنها از نظر عبارت، بلکه از نظر محتوای ایجاد شده برای اثرگذاری بر آگاهی مردم. این بدان معناست که آنها باید بتوانند با گسترده ترین بخش های ممکن از جنبش صحبت کنند.
تدوین شعارها: پرسش‌هایی که باید در نظر گرفته شوند
در انتخاب شعارها باید دقت شود که شعارهای ساده و صریح، اثربخشی بهتری دارند. چرا که این قابلیت را دارند تا گروههای بیشتری را برای تداوم روند یک جریان مطالبه‌گر در سطح اجتماعی، متحد کنند. شعارها باید سازش ناپذیر و اصولی باشند و در عین حال به شیوه‌ای عمومی و در دسترس فرموله شوند که بتوانند آگاهی توده ها را ارتقا دهند.
برای تدوین شعارها، منطقی است که به عنوان کنشگرانی مطالبه‌گر، ابتدا زمین بازی خود را ارزیابی کنید. برخی از سوالاتی که می‌توانیم در مرحله ارزیابی از خود بپرسید و به آنها پاسخی صریح و روشن دهید، عبارتست از:
۱- مسئله فوری و در دسترس برای مطالبه‌گری چیست؟
۲- علل بزرگتر یا سیستمیک که با مطالبات اصلی مرتبط هستند، کدام موارد هستند؟
۳- چه کسانی مسئول به وجود آمدن چنین وضعیتی هستند؟
۴- اقشار مختلف جامعه در مورد این مطالبات چه فکری می‌کنند؟
۵- گروههای مختلف ملی و سیاسی اعم از چپ، راست، میانه‌رو و سایر گروهها درباره این مطالبات چه موضعی دارند و شعار آنها چیست؟(به این موارد می‌توانید در شبکه های اجتماعی دسترسی پیدا کنید.)
۶- مردم شهر/روستا/ منطقه شما به چه چیزی فکر می‌کنند؟ (برای فهمیدن این موضوع باید با مردم صحبت کرد. فراتر از صحبت با همکاران، خانواده و دوستان، می‌توانید یک نظرسنجی در مکان‌های عمومی انجام دهید.)
۷- برای حل این مشکل در بلند مدت و چه در میان مدت چه چیزی لازم است؟ به عبارتی، خواسته ها و نیازهای جریان مطالبه‌گری تحت پیگیری شما تا رسیدن به هدف، چیست؟
۸- دوست دارید مردم از شعارهای شما چه بیاموزند؟
۹- می‌خواهید مردم چه چیزی را بفهمند، و چگونه می‌توانید به بهترین شکل به آنها کمک کنید تا مطالبه یا مطالبات شما را درک کنند؟
۱۰- چگونه و از چه روش‌هایی می‌توانید مطالبات خود را بیان کنید تا بیشترین افراد را دور هم جمع کنید؟
فرض کنید در حال سازماندهی جریانی صنفی در مورد مشکلات مرتبط با حقوق و دستمزد معلمان هستید. یک شعار ممکن است بر یک سطح خاصی از مشکل («هزینه‌ها دلاری است اما حقوق ما ریالی‌ست»، تمرکز کند. در عین حال، مضمون شعار دیگری ممکن است بر علل اساسی مشکل در سطوح کلان‌تر تمرکز کند. مانند؛(«دریافت دستمزد عادلانه، حق هر کارگری است»). این دو سطح مختلف در ترکیب با یکدیگر می‌توانند به افراد بیشتری کمک کنند تا بین تجلی خاص و علت کلی آن ارتباط برقرار کنند. به این شکل: (تنها راه برای تامین معیشت خانوارهای کارگری، پرداخت دستمزد عادلانه به عنوان یک حق تضمین شده است.)
گاهی اوقات شعارها به صورت یک وجهی ساخته می‌شوند و بعداً وجوه بیشتری پیدا می‌کنند. با این حال، بهتر است گسترده‌تر شروع کنید. معمولاً دو یا سه شعار مختلف برای هدایت یک جنبش یا یک حرکت اعتراضی رایج است و معمولاً یکی از آنها کاملاً گسترده است و سایر شعارها و نمادها ذیل آن تعریف می‌شوند. مثلا؛ «معلمان لایق ارزش و کرامت بیشتری هستند» و ذیل آن «افزایش دستمزد، حق معلمان است».
در واقع سایر شعارها و مطالباتی که ذیل شعار و مطالبه اصلی مطرح می‌شوند، با آن همراه هستند و ابعاد مختلف آن را تشریح خواهند کرد. علاوه بر این، «سطوح» متفاوتی از شعارها وجود دارد. یک شعار ممکن است به یک تقاضای خاص و فوری پاسخ دهد، در حالی که شعار دیگر به طور همزمان به علل سیستماتیک تر می‌پردازد و روند طولانی‌تری برای پاسخگویی به آن لازم است.
شعارها و نمادها، اغلب به عنوان یک قاب برای به تصویر کشیدن مطالبات و خواسته‌های جریان‌های اجتماعی عمل می‌کنند. بنابراین، شعار باید موضوع مورد نظر را قاب بندی کند، توجه مردم را به آن معطوف کند و آنها را به داخل یک جریان مطالبه‌گر دعوت کند. بدیهی است که در داخل این قاب، گروههای مختلف اجتماعی با اعلامیه‌ها، سخنرانی‌ها و سایر موارد تبلیغاتی و تصاویر پیچیده تر و ظریف تری از مختصات جنبش آشنا خواهند شد.
