مروری بر مهمترین تجمعات کارگری برگزار شده در شهریور و مهر ماه ۱۴۰۱: سایه سنگین اعتراضات سراسری بر جنبش کارگری!

تارنمای داوطلب؛ یکی از مهمترین دغدغه‌هایی که منجر به شکل‌گیری«داوطلب» شد، شناسایی مطالبات و چالشهای فراروی کارگران و بررسی دلایل و زمینه‌های بروز و گسترش اعتراضات کارگری در ایران است. در راستای همین دغدغه، از ابتدای سال جاری؛ جمع‌آوری و ثبت ماهانه مهمترین اعتراضات کارگری ( از قبیل تجمع، تحصن، اعتصاب) و آشنایی با علل و عوامل برگزاری این اعتراضات در دستور کار تیم داوطلب قرار گرفت. این رویه تا پایان مرداد ماه به صورت ماهانه ادامه داشت، اما وقایع رخ داده در شهریور و مهر، سیر برگزاری اعتراضات کارگری و روند گزارش دهی در این خصوص را با تغییراتی مواجه کرد.

****

از ۲۴ شهریور ۱۴۰۱ که خبر مرگ مهسا امینی زن ۲۲ ساله در جریان بازداشت توسط پلیس امنیت اخلاقی تهران منتشر شد و خیابان‌های شهرهای مختلف ایران به عرصه‌ای برای اعتراضات مردمی به سیاست‌های سرکوبگرانه حکومت تبدیل شد، بیش از ۴۰ روز می‌گذرد. اعتراضاتی که گرچه با مطالبه مدنی «توقف فعالیت گشت ارشاد» و «لغو حجاب اجباری» آغاز شد اما با گسترش سرکوب حکومتی و خشونت‌بار شدن تقابل خیابانی به تدریج به اعتراضات ضدحکومتی تبدیل شد. سایه سنگین اعتراضات سراسری و امنیتی شدن فضای مطالبه‌گری از سوی حکومت، به تدریج فضای فعالیت صنفی و کارگری را نیز تحت تاثیر قرار داد. مروری بر روند برگزاری اعتراضات کارگری نشان می‌دهد که گرچه از ابتدا تا نیمه شهریور ۱۴۰۱، تجمعات و اعتراضات کارگری در برخی واحدها به صورت پراکنده در جریان بود؛ اما از نیمه دوم شهریورماه و پس از شروع اعتراضات مردمی به کشته شدن مهسا امینی تاکنون، دچار توقف مقطعی و در مواردی تغییر رویکرد در روند مطالبه‌گری کارگران شده است. بر این اساس می‌توان مهمترین دلایل برگزاری اعتراضات کارگری در دو ماهه اخیر را در سه بخش دسته‌بندی کرد:

– اعتراض به دستمزد ناکافی، عدم دریافت به موقع مطالبات مزدی و بیمه‌ای و عدم اجرای قوانین و مقررات مرتبط با حقوق کار

– اعتراض به وضعیت بی‌ثبات برخی شرکت‌ها (همچون کیان‌تایر) و بلاتکلیفی کارگران

– همراهی با اعتراضات سراسری و تلاش برای توقف یا کندی روند فعالیت برخی واحدهای کار (همچون تجمعات اعتراضی برگزار شده توسط کارگران پیمانی پروژه‌های پیمانکاری صنایع نفت و گاز و تحصن اعتراضی معلمان در برخی شهرهای کشور)

گستردگی و پراکندگی اعتراضات

اعتراضات کارگری شهریور و مهرماه عمدتا در محوطه کارگاه‌ها یا حوزه‌های کار و با مشارکت جمع محدودی از کارگران، بدون سازمان‌دهی تشکیلاتی موثر برگزار شد. با این حال در جدول پیش رو تلاش شده نتایج مطالبه‌گری کارگران با اضافه کردن لینکی که آخرین وضعیت هر یک از کانون‌های اعتراض را تشریح می‌کند، مشخص شود.

 کارگران واحدهای تولیدی و خدماتی همچون کیان‌تایر، صنایع غذایی چون روغن‌نباتی جهان و شکلات‌سازی آیدین از جمله کارگرانی بودند که در اعتراض به روند بی‌ثبات حاکم بر وضعیت کارخانه‌ها و مطالبات حقوقی عقب‌افتاده خود، تجمعات اعتراضی صنفی برپا کردند. در کنار این گروه‌ها، برگزاری تجمعات اعتراضی از سوی کارگران شهرداری در برخی نقاط کشور نیز خبرساز شد. کارگرانی که در ماه‌ها و سال‌های گذشته بارها به تعویق‌های مکرر در پرداخت مطالبات مزدی و حقوقی اعتراض کرده‌اند اما به دلیل بی‌توجهی‌های صورت گرفته همچنان با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند.

در کنار اعتراضات صنفی که با هدف پیگیری مطالبات مزدی و حقوقی کارگران در جریان بود، پیوستن برخی گروه‌های کارگری و صنفی به اعتراضات سراسری نیز خبرساز شد.

گرچه خبرهای غیررسمی و غیرمستندی از همراهی برخی جریانات کارگری با اعتراضات سراسری منتشر شد، اما گروه‌هایی که صراحتا در راستای همبستگی با اعتراضات مردمی به صف معترضان پیوستند، کارگران پروژه‌ای نفت و معلمان بودند که با برگزاری تجمعات و تحصن‌هایی از این اعتراضات حمایت و برخوردهای صورت گرفته با معترضان را محکوم کردند.

با این حال این اعتراضات تاکنون نتوانسته به لحاظ گستردگی و سطح مشارکت، با اعتراضات صنفی برگزار شده از سوی همین گروه‌ها در دوره‌های مختلف برابری کند.

کارگران پروژه‌ای نفت، گاز و پتروشیمی که در سال‌های اخیر، تجربه برگزاری کمپین‌های صنفی برای پیگیری مطالبات حقوقی را داشتند؛ در همراهی با اعتراضات سراسری تجمعات گسترده‌ای در محوطه پالایشگاه‌ها و جاده‌های منتهی به این مراکز برگزار کردند. این تجمع‌ها که سازماندهی نداشت‌، بعد از دو تا سه روز با سرکوب نیروهای امنیتی و بازداشت جمعی از کارگران معترض پایان‌ یافت. گرچه فضای این مناطق همچنان ملتهب است و فراخوان‌هایی در راستای برگزاری مجدد اعتراضات در همبستگی با مردم معترض منتشر می‌شود، اما ماهیت شغلی و پایگاه صنفی متزلزل کارگران معترض و کمبود سازماندهی تشکیلاتی، تداوم همراهی اعتراضی آنان را با اما و اگرهایی روبرو کرده است.

در کنار اعتراضات کارگران پروژه‌ای، جمعی از معلمان نیز به صف معترضین پیوستند. شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان که از کانون‌ها و انجمن‌های صنفی معلمان تشکیل شده است در فراخوان‌هایی از معلمان سراسر کشور خواست تا با تکیه بر تجربیات موفق خود در سال‌های گذشته در زمینه پیگیری مطالبات صنفی؛ ضمن حمایت از معترضان، برخوردهای صورت گرفته با دانش‌آموزان را محکوم کنند و با تحصن در دفاتر مدارس از رفتن به کلاس‌های درس خودداری کنند. با این حال این فراخوان‌ها که برای روزهای معینی (۱۲مهر، اول و دوم آبان ماه) صادر شده بود، نتوانست جمع زیادی از معلمان را با خود همراه کند. سرکوب و بازداشت شمار قابل توجهی  از سرشناس‌ترین فعالان صنفی معلمان در ۶ ماه گذشته و سلطه فضای امنیتی بر فعالیت‌های صنفی معلمان و افزایش هزینه‌های ناشی از کنشگری سازمان‌یافته، در کاهش مشارکت مستقیم جمع زیادی از معلمان در کنش‌های اعتراضی اخیر بی‌تاثیر نبوده است.

روند موجود در مجموع نشان دهنده آن است که در شرایط کنونی پیگیری مطالبات صنفی به دلیل سنگینی سایه اعتراضات ضدحکومتی، با اخلال و کندی مواجه است. تداوم این روند گرچه در صورت ایجاد پیوند میان مطالبات صنفی و مدنی قابل تغییر و دگرگونی است، اما باید منتظر ماند و دید که آیا ظرفیت و توان سازماندهی مزدبگیران و همچنین اشتراکات طبقاتی آنان با مردم معترض در خیابان‌ها، این اجازه را به فعالان صنفی خواهد داد تا گستره اعتراضات را به مراکز کارگری بکشانند، یا کارگران و مزدبگیران ترجیح می‌دهند در مسیر فعالیت صنفی با کنش‌های حداقلی باقی بمانند.

با این توضیحات، در جدول پیش رو برخی از مهمترین اعتراضات کارگری برگزار شده در ماه‌های شهریور و مهر ۱۴۰۱ که در کانال‎‌ها و سایت‌های خبری بازتاب داده شده جمع‌آوری شده است. داوطلب تلاش کرده ضمن انتشار خبر کنش اعتراضی، علل و زمینه‌های برگزاری این اعتراضات را شناسایی و آخرین خبر در خصوص وضعیت این کنش‌های اعتراضی را نیز پیوست این گزارش‌ کند.

مروری بر مهمترین اعتراضات کارگری برگزار شده در شهریور و مهر ۱۴۰۱
تاریخ	نوع اعتراض	محل اعتراض	شهر/استان محل اعتراض	گروه معترض	علت اعتراض	منبع خبر
۰۱/۰۶/۱۴۰۱	تجمع	محوطه کارخانه	شیراز	کارگران روغن‌نباتی نرگس شیراز	اعتراض به توقف تولید کارخانه	https://tinyurl.com/468c3btt     https://tinyurl.com/bdfxjfmn
۰۱/۰۶/۱۴۰۱ ۰۲/۰۶/۱۴۰۱	تجمع	استانداری و اداره کار زنجان	زنجان	کارگران روغن‌نباتی جهان	۶۰ نفر از کارگران که با حکم کارفرمای کارخانه با اتمام قرارداد کار و به دنبال کمبود منابع مالی بیکار شده بودند، خواستار پرداخت معوقات حقوقی، بازگشت به کار و برقراری مقرری بیمه بیکاری شدند	https://tinyurl.com/2w55mfew
۰۸/۰۶/۱۴۰۱	تجمع	فرمانداری کارون	خوزستان	کارگران کارخانه آجرجیل	با تعطیلی و مزایده این شرکت، کارگران در آستانه بیکاری قطعی قرار گرفته‌اند	https://tinyurl.com/jrrwdwz6
۰۸/۰۶/۱۴۰۱	تجمع	شهرداری اسالم	گیلان	کارگران شهرداری اسالم	عدم پرداخت حقوق و بیمه	https://tinyurl.com/4sbsvhkp
۱۲/۰۶/۱۴۰۱	تجمع	وزارت نفت	تهران	کارکنان رسمی نفت از مناطق مختلف کشور	اعتراض به مشکلات دستمزدهای ناکافی و عدم اجرای قوانین مصوب و ساعات کاری غیرعادلانه، مالیات زیاد و کیفیت پایین خدمات بهداشت و درمان/ این تجمع با برخورد نیروهای امنیتی و نظامی مواجه شد.	https://tinyurl.com/bddfxk   https://tinyurl.com/5ey5ajvk
۱۳/۰۶/۱۴۰۱	تجمع	استانداری ایلام	ایلام	کارگران شهرداری زرنه	اعتراض به عدم پرداخت ۶ ماه حقوق و ۷۰ ماه بیمه تامین اجتماعی	https://tinyurl.com/2p9bfsv5
۱۴/۰۶/۱۴۰۱   ۱۵/۰۶/۱۴۰۱	تجمع	محوطه شرکت	تهران	کارگران کیان تایر	اعتراض به عدم پرداخت حقوق و تعیین تکلیف وضعیت شرکت(کارگران کیان تایر از یک سال گذشته و با توجه به شدت یافتن روند بحرانی در پی عدم توانایی شرکت در تهیه مواد اولیه، تعطیلی کارخانه و بیکری کارگران در چندین نوبت اعتراضاتی را برگزار کرده‌اند.) کیان تایر حدود هزار کارگر داشته که در یکسال اخیر به دلیل توقف تولید، ۱۵۰ کارگر از کارخانه رفته‌اند و حالا حدود ۸۵۰ کارگر کیان تایر با نگرانی در انتظار تحقق وعده‌های مسئولان هستند	https://tinyurl.com/592aupxv
۱۶/۰۶/۱۴۰۱	تجمع	اداره کار اردستان	فارس	کارگران سیمان اردستان	اعتراض به عدم دریافت حق سختی کار و عدم تشکیل شورای اسلامی کار	https://tinyurl.com/2s95wbmh
۲۷/۰۶/۱۴۰۱	تجمع	استانداری هرمزگان	بندرعباس	جمعی از کارگران اخراج شده شرکت نفت و گاز سیه فام	اعتراض به اخراج کارگران در پی تعطیلی کارخانه و بلاتکلیفی آنان و عدم پرداخت حقوق معوقه	https://tinyurl.com/4cvpd4j3
۲۷/۰۶/۱۴۰۱	تجمع	محوطه کارگاه	خوزستان	کارگران پروژه‌ای مخازن کروی ماهشهر	اعتراض به عدم پرداخت دستمزد و وضعیت نامناسب غذا، خوابگاه، ساعت طولانی کار	https://tinyurl.com/44k5985m
۱۸/۰۷/۱۴۰۱	تجمع	جاده‌های منتهی به پالایشگاه	بوشهر	کارگران پروژه‌ای پتروشیمی بوشهر	همراهی با اعتراضات سراسری	کانال تلگرامی شورای سازماندهی کارگران پیمانی نفت https://t.me/shoranaft
۱۸/۰۷/۱۴۰۱	تجمع	جاده‌های منتهی به پروژه	بوشهر	کارگران پروژه‌ای شاغل در عسلویه	همراهی با اعتراضات سراسری و سردادن شعارهای ضدحکومتی	کانال تلگرامی شورای سازماندهی کارگران پیمانی نفت https://t.me/shoranaft
۱۹/۰۷/۱۴۰۱	تجمع	جاده‌های منتهی به پتروشیمی کنگان	بوشهر	جمعی از کارگران پتروپالایش کنگان	همراهی با اعتراضات سراسری و سر دادن شعارهای ضدحکومتی	کانال تلگرامی شورای سازماندهی کارگران پیمانی نفت https://t.me/shoranaft
۱۹/۰۷/۱۴۰۱	تجمع	محوطه پالایشگاه	آبادان	جمعی از کارگران پتروشیمی آبادان	اعتراض به چند ماه حقوق پرداخت نشده و همراهی با اعتراضات سراسری	کانال تلگرامی شورای سازماندهی کارگران پیمانی نفت https://t.me/shoranaft
۲۶/۰۷/۱۴۰۱	تجمع	محوطه شرکت	اهواز	حدود ۳۰ تا ۴۰ کارگر نیشکر هفت‌تپه	اجرای کامل طرح تجمیع و طبقه‌بندی مشاغل، پرداخت دوباره برخی مزایای قانونی و عرفی، کنار گذاشتن چندین قوانین چندگانه در پرداخت‌ها و قراردادها و همسان کردن سطح دستمزد بین تمام طرح‌های شرکت هفت طرح	کانال تلگرامی مستقل هفت‌تپه https://t.me/kargarane7tape
۳۰/۰۷/۱۴۰۱	تجمع	محوطه شرکت	شرکت شکلات‌سازی آیدین تبریز	تجمع اعتراضی حدود ۱۰۰ تن از کارگران شرکت شکلات‌سازی آیدین تبریز	اعتراض به عدم رسیدگی به مشکلات صنفی	https://tinyurl.com/57bvbp9a
۱۲/۰۷/۱۴۰۱ ۰۱/۰۸/۱۴۰۱ ۰۲/۰۸/۱۴۰۱	تحصن	دفاتر مدارس	سنندج، بانه، سقز، مریوان، جوانرود، کرج، دیواندره، کامیاران، بوکان،اراک، کاشان، شهریار، دلفان لرستان، باغملک خوزستان،همدان، مازندران، خراسان شمالی، کرمانشاه	شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان در همراهی با اعتراضات مردمی،از معلمان سراسر کشور خواستند، با تحصن در دفاتر مدارس از رفتن به کلاسهای درس خودداری کنند. برخی از معلمان در نتیجه این اعتراض با احکامی چون «جریمه غیبت» مواجه شدند	همراهی با اعتراضات سراسری و محکومیت بازداشت و کشتار معترضان و بخصوص دانش‌آموزان	کانال تلگرامی شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان https://t.me/kashowra