کلاب هاوس بهشت آزادی بیان یا عرصه‌ای برای اقتدارگرایی دیجیتال؟!

تارنمای داوطلب؛  ، بسیاری از کاربران شبکه های اجتماعی می دانند که کنش های مجازی، به ویژه کنش های جدی و داده محور هرگز صد در صد امن نیست، پس بالا رفتن ضریب امنیت فعالان صنفی در فضای مجازی از اهمیت بالایی برخوردار است. جستجویی در خبرها و گزارش‌های منتشر شده نشان می‌دهد که در ایران استفاده از رسانه‌های اجتماعی به طور کلی و استفاده از شبکه‌ها به عنوان یکی از راههای انتقال اطلاعات و افزایش همبستگی میان جریان‌های اجتماعی به طور خاص، در سالهای اخیر شدت گرفته است. در این میان بسیاری فعالان صنفی و کارگری در پی محدودیت ایجاد شده از سوی حاکمیت برای فعالیت در انجمن‌ها و نهادهای صنفی مستقل؛ از ظرفیت همین رسانه‌ها برای اطلاع‌رسانی، تبادل نظر و جلب حمایت ذینفعان و افکار عمومی استفاده می‌کنند. از جمله این شبکه‌ها که مدتی کمی از شکل‌گیری و فعالیت آن می‌گذرد، کلاب هاوس است. شبکه‌ای که به سرعت به محلی برای فریادها و صداهای ناشنیده، تبدیل شد. حالا دهها اتاق در این شبکه اجتماعی وجود دارد که در آن فعالان صنفی و مدنی داخل و خارج کشور گاه با یکدیگر و گاه در کنار مسئولین و مقامات کشوری مشغول بحث و گفتگو در فضایی سرشار از آزادی بیان هستند. اما آزادی بیانی که کلاب هاوس در پی اشاعه و تبلیغ آن است، تا چه اندازه با ظرفیت‌های فنی و تکنیکال به کار برده شده در این شبکه اجتماعی برای حفاظت از آزادی بیان، نسبت مستقیم دارد؟!

آنچه فعالان صنفی – مدنی باید از کلاب هاوس بدانند!

این اپلیکیشن صوتی که در آپریل ۲۰۲۰ راه‌اندازی شد، به کاربران اجازه می‌دهد تا در اتاق‌های گفتگو در مورد موضوعاتی که انتخاب می‌کنند به بحث و تبادل نظر بپردازند.

در کشورهای خاورمیانه، با وجود اینکه اقتدارگرایی دیجیتال زندگی بسیاری را تحت تاثیر نظارت مداوم قرار داده، مردم به سمت این اتاق‌ها هجوم می‌برند.
از مصر تا عمان، ترکیه تا عربستان سعودی و ایران، کاربران برای بحث در مورد سیاست، هویت، جنسیت، پدرسالاری، مذهب و نژادپرستی – حتی برای هماهنگی اعتراضات – گرد هم آمده‌اند.

مواردی وجود دارد که کلاب هاوس نقش خود را به عنوان یک بهشت ​​آزادی بیان ایفا کرده است. مثلا در عربستان سعودی یا ترکیه. « امانی الاحمدی»، فعال آمریکایی سعودی-آمریکایی مقیم آمریکا، در اینباره می‌گوید: «کلاب هاوس در حال رونق است زیرا انبوهی از روشنفکران سعودی علاقه‌مند به بحث در مورد موضوعات متعددی هستند که می‌توانند در حوزه عمومی تابو یا سانسور شده در نظر گرفته شوند.’ پس از آن، Clubhouse به محبوب‌ترین برنامه در دسته رسانه های اجتماعی در عربستان سعودی تبدیل شد. فعالان ترکیه‌ای نیز با این اپلیکیشن تعاملات موفقیت‌آمیزی داشته‌اند و از آن برای انتقال اطلاعات اعتراضی علیه دولت رجب طیب اردوغان استفاده کرده‌اند. مقامات ترکیه نیز از این برنامه استفاده کرده‌اند و به اتاق های گفتگو برای پاسخ به سؤالات مردم می‌پیوندند. در ایران نیز به خصوص در یک سال گذشته روند رو به گسترش تعامل نیروهای مدنی و سیاسی داخل و خارج از کشور در اتاق‌های این اپلیکیشن نشان می‌دهد که کلاب‌هاوس در حال تبدیل شدن به اپلیکیشنی پراستفاده برای کاربران ایرانی در بین شبکه‌های اجتماعی است.

با این همه، شیوه برخوردهای اخیر دستگاههای امنیتی با فعالان اجتماعی نشان می‌دهد کلاب هاوس ناامنی‌های خاص خود را دارد. این برنامه مجموعه‌ای از داده‌ها را در مورد کاربران جمع‌آوری می‌کند، که به راحتی قابل شناسایی هستند. در عین حال هیچ مانعی وجود ندارد که دیگران – از جمله طرفداران حکومت یا نیروهای امنیتی – از نظارت یا دیده‌بانی کاربرانی که در مورد موضوعات تابو یا حساس صحبت می‌کنند، جلوگیری کند. حتی ممکن است در پی این گفت و شنودها، افرادی در جهت پرونده‌سازی برای برخی از فعالان؛ اطلاعاتی را جمع‌آوری کنند و بعدا بر علیه آنان استفاده کنند.

“جو وستبی” یک محقق عفو بین الملل، به Middle East Eye در این باره گفته است: «من فکر می کنم مردم منطقه باید هنگام استفاده از این برنامه بسیار محتاط باشند. وعده اولیه پلتفرم ها برای ایجاد ارتباط بین مردم و ایجاد آزادی بیان می‌تواند به سرعت به وضعیتی بدتر از قبل بیانجامد.

کلاب هاوس و خطر افشای اطلاعات کاربران

Clubhouse اطلاعات بسیار زیادی در مورد کاربران خود حفظ می کند. علاوه بر نام و شماره تلفن، داده‌های جمع‌آوری‌شده شامل اطلاعاتی درباره دستگاه، مکان و آدرس IP می‌شود. علاوه بر این‌ها اطلاعات دیگری نیز از کاربران گردآوری می‌شود از جمله اینکه کاربران به چه چیزی گوش می‌دهند، چه زمانی وارد سیستم می شوند و برای چه مدت آنلاین هستند. این در عمل به این معنی است که این شرکت می‌تواند اطلاعات مربوط به هر فعالیت کاربران در Clubhouse را جمع آوری کند.

کلاب هاوس همچنین امکان ضبط تمام صداها را دارد. گردانندگان این اپلیکیشن می گویند که این فقط در صورتی ذخیره می شود که کاربر واقعه‌ای را گزارش کند، و اگر خلاف این باشد داده‌های ذخیره شده پاک می‌شوند. برخی مطالعات (رصدخانه اینترنتی استانفورد (SIO)) هم نشان می‌دهد «بسیار بعید» است که صدا در Clubhouse بصورت end-to-end رمزنگاری شود و به طور بالقوه برای دیگران خارج از مکالمه قابل دسترس است.

علاوه بر این، اگر شخصی با استفاده از سرویسی مانند توییتر یا فیس بوک وارد برنامه شود، طبق گفته SIO، کلاب‌هاوس ممکن است اطلاعات مرتبط با آن حساب را جمع آوری، ذخیره و به طور دوره ای به روز کند.
دقیقاً مشخص نیست که این برنامه با تمام این داده‌ها چه کاری انجام می دهد – یا ممکن است در آینده انجام دهد، زیرا صاحبان آن هنوز نگفته‌اند که چگونه قصد کسب درآمد دارند. طبق گزارش‌ها، این پلتفرم می‌خواهد از طریق تیپ‌ها، اشتراک‌ها و بلیط‌های رویدادها به‌جای تبلیغات درآمد کسب کند، اما سیاست حفظ حریم خصوصی می‌گوید ممکن است داده‌ها را با لیست بلندبالایی از شرکت‌های شخص ثالث، از جمله تبلیغ‌کنندگان «بدون اطلاع بیشتر به شما» به اشتراک بگذارد.

نقض اطلاعات در Clubhouseفاجعه‌بار است

هر مجموعه‌ای که این حجم از اطلاعات کاربران را در اختیار داشته باشد، باعث ایجاد یک نگرانی بزرگ می‌شود. نقض اطلاعات در Clubhouse یا هر یک از اشخاص یا شرکت‌های ثالثی که اطلاعات کاربران را با آنها به اشتراک می‌گذارد، می‌تواند فاجعه بار باشد.

Clubhouse در خط مشی رازداری خود می‌نویسد: «ما اقدامات منطقی تجاری را انجام می‌دهیم تا اطمینان حاصل کنیم که ارائه‌دهندگان خدمات ما، از استانداردهای امنیتی که برای داده‌های شخصی شما اعمال می کنیم پیروی می‌کنند.»

در حالی که Clubhouse دارای یک برنامه موسوم به «پاداش برای شناسایی باگ» است که به موجب آن هکرها برای افشای نقص‌های امنیتی پاداش می‌گیرند، حتی بدون نقض اطلاعات مانند مورد وب‌سایت اشلی مدیسون، کاربران به راحتی قابل شناسایی هستند. زیرا اپلیکیشن از کاربران می‌خواهد که نام و هویت واقعی خود را ارائه دهند.

این فقدان ناشناس بودن باعث ایجاد ربات‌ها و ترول‌های کمتری می‌شود، اما به این معنی است که کاربران احتمالاً خود را از گفتن هر چیزی که ممکن است چالشی برای هنجارهای اجتماعی تلقی شود سانسور می‌کنند.

همچنین کاربران را در برابر نظارت عوامل حاکمیت، آسیب پذیر می‌کند.

“مروا فاتفتا”، مدیر سیاست خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) در Access Now، به MEE گفت: «برای دولت‌ها بسیار معمول است که رسانه‌های اجتماعی را زیر نظر بگیرند و به مکالمات مردم گوش دهند. من گمان می‌کنم که دولت‌ها و عوامل آن‌ها در حال حاضر در اپلیکیشن هستند و گوش می‌دهند.»

او افزود«فقط مساله زمان است که بشنویم شخصی بدلیل سخنرانی‌ش در این پاتفرم دستگیر شده است.»

Westby گفت: «به محض اینکه پلتفرم‌های فناوری محبوبیت پیدا کردند، می‌توانند قربانی موفقیت خود شوند. مقامات به سرعت از چیزی که تصور می‌شده است کانال جدید و پنهانی برای ارتباطات است، استفاده می‌کنند.»

داکسینگ کاربران

خطر دیگر، داکسینگ توسط کاربران به اصطلاح «سرکش» است. داکسینگ عمل جستج و نشر دادن عمومی اطلاعات شخصی یا اطلاعات شناسایی کننده (به‌ویژه اطلاعاتی که منجر به شناسایی افراد می‌شود) دربارهٔ یک فرد یا سازمان است که بر بستر اینترنت انجام می‌گیرد.

مواردی نیز وجود داشته است، مثلاً در مصر، یک برنامه تلویزیونی طرفدار دولت ادعا کرد که یک شبکه ‘تروریستی’ را در کلاب هاوس کشف و ضبط کرده است.

Clubhouse به کاربران اجازه ضبط صفحه نمایش را نمی‌دهد، و پس از دستگیری یکی از کاربران در چین که مکالمات را در جای دیگری آنلاین پخش می‌کرد، ‘تدابیر ایمنی” را برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی اضافه کرده است. اما، اذعان می‌کند، «ما نمی‌توانیم اعمال کاربران در پلتفرم که ممکن است به دنبال استفاده از برنامه‌ها یا دستگاه‌های شخص ثالث برای ضبط، ذخیره، یا اشتراک‌گذاری محتوا یا ارتباطات بدون رضایت قبلی سایر کاربران باشند، را کنترل کنیم.»

تعهد اپلیکیشن به اجرای قوانین داخلی

یکی از نگران‌کننده‌ترین بخش‌های خط‌مشی حریم خصوصی Clubhouse این واقعیت است که ممکن است اطلاعات کاربر را با مقامات به اشتراک بگذارد، «اگر طبق قانون لازم باشد … از جمله برای برآورده کردن الزامات امنیت ملی یا اجرای قانون». این نیز ممکن است بدون اطلاع کاربران رخ دهد.

در این خط‌مشی آمده است: «با توجه به ماهیت جهانی اینترنت، موافقت می‌کنید که از تمام قوانین و قوانین محلی در مورد استفاده از این سرویس، از جمله در مورد رفتار آنلاین و محتوای قابل قبول، پیروی کنید.»

به گفته فتافتا، مشکل این است که «قوانین در منطقه سرکوب‌کننده، مبهم و کلی هستند. به گونه‌ای که دولت‌ها می‌توانند هر نوع سخنرانی و فعالیت آنلاین را به عنوان دستاویزی برای تعقیب فعالان، روزنامه‌نگاران، مدافعان حقوق بشر تفسیر کنند. یا هر شهروند عادی که نگاه نامطلوبی به نظام دارد را تحت پیگرد قانونی قرار دهند.»

سال گذشته در یک پرونده فاحش، مصر پنج تأثیرگذار TikTok را به دلیل «نقض اخلاق عمومی» در ویدیوهای مربوط به آواز خواندن و رقصیدن به زندان و جریمه محکوم کرد. احکام آنها در ژانویه لغو شد.

چیزی که مشخص نیست این است که آیا کلاب هاوس درخواست های مجری قانون را به چالش می‌کشد یا خیر.

«اگر دولت مصر، طبق قوانین و مقررات خود، شرکت‌های فناوری را ملزم کنند که اطلاعات شخصی افرادی را که در به اصطلاح جرایم سایبری دخیل هستند، در اختیار آنها قرار دهند، چه می‌کند؟»

امکان حذف حساب کاربری وجود ندارد!

Fatfta گفت که اغلب فعالان خاورمیانه در معرض مصادره دستگاه‌هایشان توسط نیروهای امنیتی و پیگردی از طریق حساب‌های رسانه‌های اجتماعی خود قرار می‌گیرند تا «آنچه را که به عنوان مدرک علیه شما می‌پندارند را بدست آورند». بنابراین بسیار مهم است که بتوانید یک حساب کاربری را به سرعت حذف کنید.

اما هیچ گزینه ای برای حذف یک حساب کاربری در اپلیکیشن Clubhouse وجود ندارد. درعوض، کاربران برای پاک کردن حساب کاربری‌شان باید ایمیل درخواست حذف حساب را ارسال کنند. علاوه بر این، مدت زمان پاسخگویی به ایمیل توسط تیم پشتیبانی کلاب هاوس ذکر نشده است.

در سیاست حفظ حریم خصوصی برنامه آمده است: «لطفاً توجه داشته باشید ما باید تأیید کنیم که شما اختیار حذف حساب را دارید». همچنین هشدار می دهد که حتی اگر حساب‌تان پاک شود، «ممکن است فعالیت خاصی که مربوط به پیش از حذف حساب است، باقی مانده و توسط ما ذخیره شود. همچنین ممکن است این اطلاعات توسط ما با اشخاص ثالث به اشتراک گذاشته شود.’»

Clubhouse می‌گوید که داده‌های شخصی را پس از حذف حساب «تا زمانی که به طور منطقی لازم باشد» و «در حالی که نیاز تجاری به انجام این کار داریم» و دلایل دیگر نگهداری می‌کند. این در عمل به این معنی است که آنها می‌توانند اطلاعات شخصی کاربر را تا زمانی که بخواهند، نگاه دارند.

در بخش امنیتی سیاست حفظ حریم خصوصی خود، Clubhouse می نویسد که اقدامات ‘منطقی از نظر  تجاری’ را برای محافظت از داده‌های شخصی کاربران اجرا می‌کند، اما «شما از این سرویس با مسئولیت خود استفاده می کنید…. هیچ انتقال اینترنتی یا ایمیلی هرگز کاملاً ایمن نیست.»

در ادامه نیز می‌افزاید: «ما مسئولیتی در قبال تنظیمات حریم خصوصی یا اقدامات امنیتی موجود در سرویس یا وب‌سایت‌های شخص ثالث نداریم»

انتظار می‌رود که کلاب هاوس اقداماتی را برای شناسایی خطرات مربوط به آزادی بیان و اجتماع کاربران، یا نقض بالقوه حقوق بشر که می‌تواند به فعالیت‌هایش مرتبط باشد، انجام دهد. سپس اقدامات مناسب برای جلوگیری از این آسیب‌ها، از جمله استفاده از رمزنگاری را در دستور کار قرار دهد.

نباید فراموش کرد که دولت های منطقه اینترنت را به عنوان یک تهدید می‌بینند. آنها در یافتن راه‌هایی برای کنترل آن بسیار مبتکر هستند. کلاب هاوس از این قاعده مستثنی نیست.

این مقاله از لینک زیر ترجمه و تلخیص شده است:
https://www.middleeasteye.net/news/clubhouse-middle-east-safe-authoritarianism-digital