کنشگری دیجیتال در شرایط محیطی پرمخاطره: موبایل به جای پلاکارد و هشتگ‌هایی که صدای فعالان مدنی و صنفی شدند !

تارنمای داوطلب؛ طوفان‌های توئیتری، هشتگ‌هایی که با هدف ترند شدن ساخته می‌شوند و گروههای مجازی که به محلی برای هماهنگی اعتراضات سراسری صنفی و مدنی تبدیل می‌شوند، نشان می‌دهد سهم مهمی از کنشگری در دهه اخیر، مربوط به کنشگری آنلاین بوده است. این شکل از کنشگری، بویژه در مورد نظام های اقتدارگرا شهروندان با محدودیت‌ها و موانع زیادی در دسترسی به آزادی‌های سیاسی و مدنی برخوردارند، اهمیت بیشتری دارد. آنجایی که یا امکان تشکل‌یابی وجود ندارد یا سازمان‌های جامعه مدنی روبروی بحران‌هایی مثل کنترل، دستکاری یا مصادره شدن قرار دارند، فضای آنلاین شکلی از جبرانِ تمام فرصت‌ها و ظرفیت‌هاییست که از جامعه واقعی دریغ شده است. نمونه‌هایی از این شیوه کنشگری را علاوه بر فعالیت‌های مدنی در بین کنشگران صنفی از جمله معلمان،کارگران، بازنشستگان و گروههای دیگر در سالهای اخیر شاهد بوده‎ایم که تجربیات و دستاوردهای مختلفی را برای کنشگران به ارمغان آورده است.

در مطلب پیش رو ضمن آنکه تعریفی از چیستی کنشگری دیجیتال، بسترها و سطوح آن خواهیم داشت، به بایدها و نبایدهای کنشگری آنلاین در محیط‌های پرمخاطره خواهیم پرداخت. این نوشتار به کنشگران به خصوص به فعالان صنفی و مدنی کمک خواهد کرد تا با افزایش آگاهی نسبت به ظرفیت‌های کنشگری آنلاین، موازی با فعالیت‌های آفلاین و تلاش مستمر در فضای واقعی و عینی با بسیج حداکثری به اهداف خود دست یابند.

کنشگری دیجیتال چیست؟

کنشگری دیجیتال، به تلاش برای ایجاد تغییرات اجتماعی و سیاسی با استفاده از ابزار دیجیتال نظیر اینترنت، گوشی‌های همراه یا شبکه های اجتماعی گفته می‌شود. برخی تعاریف بین کنشگری دیجیتال (Digital activism) و کنشگری اینترنتی (Internet Activism) تفاوت قائل شده‌اند. این تفاوت قائل شدن به این علت است که کنشگری دیجیتال به استفاده از هر نوع ابزار دیجیتال، برای کنشگری گفته می‌شود. ابزارهای استفاده شده در کنشگری دیجیتال، می‌توانند به اینترنت وصل یا از آن قطع باشند. مثلا پیامک‌های ساده مخابراتی نیز بخشی از ابزارهای مورد استفاده برای کنشگری دیجیتال هستند. اما کنشگری اینترنتی مربوط به استفاده از ابزار دیجیتال متصل به اینترنت است. با این همه، با افزایش نفوذ اینترنت در جهان و انقلابی که خلق شبکه‌های اجتماعی نظیر فیسبوک و توییتر در استفاده ارتباطی از اینترنت ایجاد کرده‌اند، کنشگری دیجیتال، کنشگری اینترنتی، کنشگری آنلاین، کنشگری سایبری، کنشگری وب و کنشگری الکترونیکی همگی به نوعی از کنشگری گفته می‌شود که در آن اینترنت به طول کامل یا تا اندازه‌ای، در پیشبرد اهداف نقش بازی می‌کند.

ویژگی‌های کنشگری دیجیتال

کنشگری دیجیتال از اصول و ارزش‌هایی نظیر کنشگری دنیای واقعی برخوردار است، که به برخی از آنها در این جا اشاره می‌کنیم:

− کنشگری دیجیتال، خیر عمومی را در نظر دارد و اگرچه شیوه‌های ترویج و حمایتگری (Advocacy) موضوعات مختلف می‌تواند مشابهِ به عنوان مثال کمپین‌های تبلیغاتی سلبریتی‌های اینستاگرامی حوزه مد و لباس تلقی شود، اما کنشگر مدنی یا صنفی در پی سود شخصی، سازمانی یا حتی حزبی و سیاسی نیست، بلکه در پی خیر عمومی گام برمی‌دارد.

− کنشگری دیجیتال صلح‌آمیز و به دور از خشونت است. فعالیت‌های گروه‌های مروج اندیشه‌های خشونت‌طلبانه در اینترنت، کنشگری مدنی دیجیتال محسوب نمی‌شوند.

− کنشگری دیجیتال در رسیدن به اهداف خود تابع اخلاق و ارزش‌های توافق شده است. اخلاقیاتی نظیر این که «هدف وسیله را توجیه نمی‌کند» در چگونگی استفاده کنشگر از اینترنت نمایان می‌شود. یک مثال مشخص: در شبکه‌های اجتماعی نظیر توییتر و یا اینستاگرام، شمار بالای دنبال‌کنندگان (Followers) یک کنشگر یا گروه و سازمان مدنی می‌تواند نشانگر قدرت و نفوذ اجتماعی او باشد. با این همه، کنشگران اخلاق‌مدار راه‌هایی برای دستیابی به فالوئر زیاد انتخاب می‌کنند، که مغایر با اهداف صنفی یا مدنی‌اش نباشد. مثلا از انتشار تصاویر کودکان کارگر (که نقض حریم شخصی آنهاست) یا استفاده از ادبیات نژادپرستانه علیه کارگران مهاجر در صفحات مجازی‌اش پرهیز می‌کند.

− کنشگری دیجیتال اگرچه در پی منافع عمومی است، اما نه در قالب فعالیت‌های خیریه‌ای که از طریق تلاش برای تغییر ساختارها عمل می‌کند. از همین رو، فعالیت‌های خیریه‌ای که در جهان اینترنت به صورت گسترده هم در جریان است، در گستره فعالیت‌های کنشگر مدنی آنلاین یا دیجیتال نیست. برای مثال کسی که از طریق استفاده از شبکه‌های اجتماعی و فعالیت در فضای اینترنت، پول کافی برای کمک به کودکان بازمانده از تحصیل در یکی از مناطق محروم کشور جمع می‌کند و این کار را بدون فساد مالی به خوبی به انجام می‌رساند، یک فعال در امور خیریه‌ای است که از اینترنت برای پیشبرد این امر استفاده می‌کند. اما در همین ارتباط، کنشگر مدنی دیجیتال با استفاده از ابزار دیجیتال در پی تغییر شرایطی است که باعث شده‌، مردم مناطقی از کشور به حاشیه رانده شوند و در فقر و محرومیت به سر ببرند.

− کنشگری مدنی دیجیتال عموما مروج نافرمانی مدنی به طور کلی یا موردی برای ایجاد تغییر است.

سطوح کنشگری آنلاین

در حال حاضر کنشگران صنفی یا مدنی، برای پیشبرد اهداف خود کم یا زیاد از اینترنت استفاده می‌کنند. اقداماتی که عموما متکی به پشتیانی اینترنت از آنهاست (Internet-supported practices)؛ برخی کارزارهای مختلف مثل پویش‌ها (Campaign) یا دادخواست های عمومی (Petition) اساسا در فضای اینترنت قابلیت اجرای بالایی دارند و گاهی صرفا اینترنتی، طراحی و عملیاتی می‌شوند. بنابراین از ابتدا تا انتها در فضای اینترنت اتفاق می‌افتند. اینها نمونه‌هایی از کنشگری آنلاین هستند: این دسته فعالیت‌ها را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:

− آن دسته از فعالیت‌هایی که آگاهی شهروندان را بالا می‌برد، یا توجه جامعه بین‌المللی و نهادهای صنفی و مدنی را به موضوعی جلب می‌کند. مثلا از طریق ویدیوهای زنده (live) اینستاگرامی، طوفان‌های توییتری (Tweetstorm)، طراحی و انتشار دادخواست‌های عمومی آنلاین (online Petition) صورت می‌پذیرد.
− آن دسته از فعالیت‌هایی که در پی برگزاری گردهم‌آیی از جمله گردهم‌آیی های اعتراضی در محیط‌های عمومی مجازی یا واقعی است، مثل ایجاد صفحات رویدادهای مختلف (Event) در فیسبوک و دعوت از کاربران برای شرکت در آنهاست.
علاوه بر موارد فوق، به موازات اهمیت یافتن کنشگری در جهان، زندگی سیاسی اجتماعی معاصر و همپای توسعه فناوری‌های آنلاین و گسترش اینترنت شکل دیگری از کنشگری هم برجسته شده است. مدل کنشگری آنلاین یا «کنشگری روی صندلی» یا «کنشگری هشتگی» عناوینی هستند که برای بیان شیوه جدید کنشگری و هم همزمان نقد آن بکار می‌روند. این مدل کنشگری در قالب جنبش‌های متاخری همچون #BlackLivesMatter #MeToo #NeverAgain ، نشان داد که توان بسیج و سازماندهی بالایی دارند. این کنشگری‌ها، شکل‌هایی از جنبش‌های اجتماعی را بوجود آوردند که از سطح طبقاتی فراتر رفت و در سطح ملی گسترش پیدا کرد. اما با وجود این دستاوردها، کنشگری آنلاین با انتقاداتی نیز همراه است. منتقدان با استناد به سطوحی از کنشگری مثل لایک زدن یا به اشتراک گذاشتن یا ملحق شدن به یک گروه مجازی، بر این باورند که این مدل کنشگری برای تغییرات اجتماعی چندان مفید فایده نیست و برعکس تنها به ایجاد حس مثبت یا درک مثبت از خود می‌انجامد. این پیش فرض بر چند نکته استوار است:

١.گمان می‌شود کنشگری آنلاین تنها کلیک کردن است.

٢.همانند کنش‌های کوچک، کنشگری آنلاین بی فایده است.

٣.داشتن احساس خوب یا دریافت احساس خوب، تاثیری در کنشگری ندارد.

با همه این بدبینی‌ها به کنشگری آنلاین، اتفاقا باید دید که کنشگری در رسانه‌های اجتماعی می‌تواند به عنوان گونه‌ ضروری از کنش جمعی، شاید مرحله‌ای در «اجماع جمعی» شناخته شود و باید آن را راه موثری در شکل‌گیری «کنشگری اثرگذار» بنامیم. بنابراین کنش فردی وقتی از الگوی هدف دسته جمعی پیروی می‌کند، دارای نیروی جنبشی و شایسته توجه بیشتر است. بطور سنتی می‌دانیم که کنش دسته جمعی در خیابان و به خصوص در محیط‌های پرمخاطره، احتمالا دارای ریسک بالا، تلاش زیاد و مختصاتی است که معمولا بصورت گروهی باید اتفاق بیفتد. در حالی که کنشگری آنلاین، کم‌هزینه یا ملزم به تلاش زیاد نیست و در عین حال رویه‌ای است که می‌تواند در آینده به ترویج کنشگری بیانجامد.

روش و ابزارهای اساسی برای فعالیت موثر کنشگری دیجیتال

آن چه امروز به عنوان اینترنت می‌شناسیم، از آن چه در دو دهه پیش بوده، متمایز است. یکی از علل اصلی سرعت تحولات اینترنت است که اینترنت را امروز از آنچه چند سال قبل بوده است، متفاوت می‌کند. به تبع سرعت تحولات اینترنت، ابزار دیجیتالی که به کار کنشگران می‌آیند نیز هر روز گسترده‌تر می‌شوند و به طور دائمی در حال تغییرند. کنشگر، بنابر زمان و شرایطی که در آن فعالیت دارد، ابزار دیجیتال و آنلاین کار خودش را انتخاب می‌کند. برخی از این ابزارهای دیجیتال از این قرار است:

− دادخواست‌های آنلاین (Online Petitions)

تنظیم دادخواست عمومی یا همان عریضه‌نویسی به طور سنتی از روش‌های کم‌هزینه و ساده برای اعتراض بوده است. انتشار دادخواست های آنلاین هم از ویژگی‌های مشابهی برخوردار است. به عنوان نمونه Change.org و Avaaz.org از وب‌سایت های مطرح برای کنشگران برای خلق دادخواست‌های آنلاین هستند.

دادخواست آنلاین از طریق اطلاع رسانی درباره یک مشکل (تنظیم متن دادخواست)؛ خطاب قرار دادن مسئول یا مسئولان مرتبط با موضوع و یا نهادهای ملی یا بین المللی و تقاضا از کاربران برای امضای دادخواست یا ارسال مستقیم نسخه امضا شده دادخواست از طریق فکس یا ایمیل و پست صورت می‌گیرد. دادخواست‌های آنلاین معمولا همراه با حمایت افراد یا گروه ها در جهان واقعی همراه است و برای این که با آگاهی‌رسانی و جلب توجه عموم از قدرت بیشتری برخوردار شود، و حمایت بیشتری کسب کند، در فضای آنلاین مطرح می‌شود. با این همه در استفاده از ابزار دادخواست های آنلاین باید مراقب بود، چرا که استفاده بیش از حد از این ابزار باعث می‌شود اثربخشی پیشین خود را از دست بدهد.

− نظرسنجی (Surveys)

ایجاد نظرسنجی‌های آنلاین یکی از روش‌های اطلاع از افکار عمومی در حوزه‌ای است که کنشگران در آن فعالیت دارد. نظرسنجی آنلاین یکی ابزار ابراز قدرت در برابر سیستم سانسور است. برای ایجاد نظرسنجی حرفه‌ای معمولا به تیم حرفه‌ای و طراحی پرسش‌های هدایتگر نیاز است، با این همه، اکنون کاربران در شبکه‌های اجتماعی نظیر توییتر و اینستاگرام امکان ایجاد نظرسنجی فوری با طرح پرسش‌های محدود را دارند. اگرچه این نظرسنجی ها از نظر علمی قابل اتکا نیست، اما ابزار خوبی برای ابراز وجود علیه اطلاعات رسمی انتشار یافته در فضای سانسور و رد علنی آنهاست.

− لیست‌های ایمیلی

داشتن آدرس ایمیل، ارسال و دریافت ایمیل و تهیه لیست ایمیل‌های مهم (Mailing lists) ممکن است از ابتدایی‌ترین ملزومات زندگی کنونی باشد، اما برای یک کنشگر صنفی یا مدنی یکی از ابزارهای ضروری محسوب می‌شود. یکی از ساده‌ترین کاربردها، ارسال ایمیل‌های جمعی به منظور آگاهی‌رسانی به دیگران است. نکته اینکه، بهتر است از این امکان بیش از حد استفاده نشود. چون سرنوشت ایمیل‌های شخصی یا سازمانی که «زیادی» به دیگران ارسال می‌شوند، اسپم شدن است. و نکته بسیار مهم تر اینکه؛ باید مراقب بود در صورت ارسال ایمیل‌های گروهی، آدرس ایمیل‌های افرادی که برایشان ایمیل زده می‌شود، قابل رویت برای همه دریافت‌کنندگان ایمیل ها نباشد، از امکان bcc به جای cc در ارسال استفاده کنید.

− وبلاگ
نوعی وب‌سایت است که مطالبش جنبه شخصی‌تری دارند. وبلاگ ها که پیش از حضور شبکه های اجتماعی وجود داشتند؛ عمدتا جایی برای بحث و آشناشدن و ارتباط‌گیری فعالان بخصوص جوان‌ترها بودند. وبلاگ ها می‌توانند شامل گزارش‌های روزانه، اخبار و تحلیل از نگاه نویسنده یا نویسنده های وبلاگ باشند. نکته اینکه؛ برای وبلاگ‌نویسی پیشنهاد می‌شود از وب‌سایت هایی که میزبانی آن داخل ایران است، استفاده نشود. اطلاعات و وبلاگ شما می‌تواند تحت کنترل باشد. وب‌سایت هایی مانند WordPress, Wix, Weebly، Medium، Blogger، Ghost,Tumblrوجود دارند که می‌توان از آنها خدمات میزبانی رایگان برای وبلاگ‌نویسی دریافت کرد.

− شبکه های اجتماعی

خوش‌مان بیاید یا نه، شبکه‌های اجتماعی به هر کسی در هر مکانی جایگاهی برای اظهارنظر می‌دهد. این قابلیت، شبکه‌های اجتماعی را به ابزار مناسبی برای فعالان حوزه‌های مختلف، تبدیل کرده است. بسیاری از حرکت‌های وسیع اجتماعی قابل توجه که در پی برابری و رفع تبعیض بوده اند، اصلا در شبکه‌های اجتماعی متولد شده‌اند.

− پادکست
پادکست چیست؟ یک سری برنامه شنیداری است که معمولا موضوع محوری مشخصی دارند. برخی از پادکست‌ها از اساس برای آگاهی‌رسانی تولید می‌شوند.

یکی از نکات مثبت وجود پادکست ها در این روزها مربوط به وضعیت عمومی مردم است که با مشغولیت‌های وقت‌گیری مواجه‌اند که امکان مطالعه به آنها نمی‌دهد. اما هنوز وقت برای شنیدن وجود دارد. ساعت‌های مرده(مثل وقتی که پشت ترافیک مانده‌اید یا زمان‌های دیگر)، زمان خوبی برای گوش دادن به پادکست‌ها هستند. شما هم می‌توانید پادکست خودتان را تولید کنید. جدا از نرم‌افزارهای ضبط صدا و ویرایش فایل صوتی، شما نیاز به وب‌سایت میزبانی پادکست دارید. به زبان ساده، نیاز به وسیله حمل ونقلی دارید که پادکست خود را بر آن سوار کنید و به دست مخاطب برسانید. وب‌سایت‌هایی چون،Buzzsprout, Podbean, Spreaker،Podiant, Anchor به صورت رایگان خدمات مناسبی در زمینه تهیه پادکست ارائه می‌دهند.

− اپلیکیشن‌های موبایل (Mobile app)
اپ یا اپلیکیشن موبایل به انگلیسی ( Mobile application ) برنامه‌ای است که برای اجرا روی تلفن هوشمند، تبلت و دیگر دستگاه‌های هوشمند نظیر تلویزیون‌های اینترنتی طراحی شده است. اپ ها معمولاً از طریق پلتفرم‌های توزیعی مانند اپ استور(App Store)، گوگل پلی (Google Play)، فروشگاه ویندوز فون (Windows Phone Store) و اپ ورلد بلک‌بری (BlackBerry World) و … برای ایرانی‌ها قابل دسترسی و نصب هستند.

اپلیکیشن‌های رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نظیر اپلیکیشن توییتر و فیس‌بوک یا اینستاگرام و اپلیکیشن‌های ارتباطی نظیر واتس اپ، تلگرام و سیگنال شناخته شده‌اند.

شبکه های اجتماعی، ابزاری برای تغییر

نقش نظارتی (از پایین) شبکه‌های اجتماعی یکی از عللی است که حکومت‌های غیردموکراتیک همواره در پی محدود کردن این شبکه‌ها حتی فیلترکردن کامل آنها و در عین حال رصدکردن فعالیت‌های کاربران در آنها هستند. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود برای حضور در شبکه‌های اجتماعی به این موارد دقت کنید:

۱. تا جای ممکن از قابلیت تعاملی شبکه‌های اجتماعی بهره ببرید. در بحث ها شرکت کنید، تاملات خود درباره حوزه فعالیت‌تان را با دیگران به اشتراک بگذارید، همفکران خود را بیابید، گروه‌های هدف‌تان را بهتر شناسایی کنید و با آنها در ارتباط بمانید. مطمئن باشید حتی تنها با دنبال کردن صفحات دیگر فعالان چیزهای جدیدی می‌آموزید.

۲. معجزه قدم‌های کوچک را فراموش نکنید. چه در کار آفلاین، چه در فعالیت در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی. لازم نیست منتظر یک کنفرانس یا جلسات بزرگ هم‌اندیشی شوید، تا درباره تلاش برای تغییر بنویسید، درباره قدم‌های کوچکی که برای بهبود ساختاری وضعیت برمی‌دارید در شبکه‌های اجتماعی بنویسید. حتی اگر این حرکت تنها اعتراض کارگران یکی از بخش‌های یک کارخانه‌تان نسبت به عدم رعایت ایمنی و بهداشت کار در بخش موردنظر باشد که شما در جریان آن قرار گرفته‌اید. بیان قدم‌های کوچک تان، به دیگران هم جرات بیان و عمل می‌دهد.

۳. دستاوردهای فعالیت‌های دیگر فعالان صنفی را با «فالوئرهایتان» به اشتراک بگذارید. این کار نه تنها باعث قوی شدن پایه های ارتباط شما می شود، بلکه نمایانگر حس همبستگی و هم باعث قوی شدن شما و هم دیگر فعالان است.

۴. هویت آنلاین خود را به خوبی بسازید، تقویت و سپس عرضه کنید. یکی از اولین قدم‌ها، نوشتن معرفی نامه‌ای «خلاصه اما مفید» از خود (Bio) در شبکه‌های اجتماعی است. به طور خلاصه توضیح دهید که هستید و چه می‌کنید. از کلمات کلیدی برای یافتن مخاطبان خاص خود استفاده کنید. مثلا اگر فعال کارگری یا صنفی هستید، می‌توانید تلاش کنید عبارت «حقوق کار» یا «روابط کار» را در معرفی خود بگنجانید.

۵. همیشه راهی مطمئن و ساده برای فالوئرهایتان برای تماس با خود بگذارید.

۶. بر اساس نیازها و اهداف‌تان از یک یا مجموعه‌ای از شبکه‌های اجتماعی استفاده کنید.

باید و نبایدهای فعالیت موثر برای کنشگری دیجیتال

یافتن نمونه هایی از کنشگری دیجیتال ناموفق، خیلی آسان نیست. دقیقا به این علت ساده که ناموفق بوده‌اند و مطرح نشده اند. اما نبود یا کمبود دسترسی به تلاش‌های بی‌فرجام آنلاین، به معنی وجود نداشتن آنها نیست. خیلی از ما فقط کافی است کمی فکر کنیم تا حرکت‌هایی را به یاد بیاوریم که آفلاین اما به کمک اینترنت یا به تمامی آنلاین آغاز شدند، اما هیچ‌وقت ادامه پیدا نکردند و یا نتوانستند به علل مختلف به نتیجه برسند. اینجا به برخی مواردی که می‌توانند به موفقیت کمپین ها کمک کنند، می‌پردازیم:

− برای ایجاد یک حرکت موفق مهم است که هدف فعالیت و کارزاری که می‌خواهید آنلاین ادامه دهید قابل دسترس، دقیق و مشخص باشد. اهداف کلی مثل تغییر سیستم آموزشی کشور معمولا نه تنها به نتیجه نمی‌رسد که حمایت آنلاین زیادی هم برایتان به همراه نمی آورد. در اینجا بهتر است به جای تغییر سیستم آموزشی، هدف را تغییر یک آیین‌نامه یا یک قانون که مشکل اساسی در سیستم آموزشی محسوب می‌شود، قرار دهید. این به معنی تایید کل سیستم آموزشی که شما به آن انتقاد دارید نیست، ولی این به معنی گام به‌گام جلو رفتن و ایجاد همراهان بیشتری که هدف شما را کاملا درک می‌کنند و در نهایت موفقیت فعالیت و کمپین شماست.

− اغلب کسانی که به صورت آنلاین به کمپین شما می‌پیوندند، از شما احترام و همین طور احساس به رسمیت شناخته شدن انتظار دارند. با حامیان آنلاین خود در ارتباط موثر بمانید، آنها را بخشی موثر از کمپین خود بدانید و این باور را به آنها منتقل کنید. ارتباطتان را بنا به موقعیت و در صورت تمایل فرد یا سازمان مقابل افزایش دهید و حامیان را به صورت رسمی به بخشی از فعالان کمپین خود تبدیل کنید.

− از فعالان یا سازمان‌هایی که ارزش‌ها و اهداف مشترک دارند، حمایت کنید. از روش‌ها، موفقیت‌ها و خطاهای آنها یاد بگیرید و خود را در مقام رقابت قرار ندهید. فراموش نکنید که قرار است کار شما یکدیگر را تکمیل کند و همکاری و حمایت شما از یکدیگر به جای رقابت، اعتماد عمومی را برای جذب همراهان بیشتر بالا می‌برد. در عین حال آماده باشید که اگر همفکران شما قدمی خلاف ارزش‌های توافق شده برداشتند، آنها را نقد کنید و در مقام دفاع از عملکرد نادرست آنها برنیایید.

− تنها چیزی که از شما دیده می‌شود این نیست که چه چیزی را در صفحه خود یا سازمانتان می‌نویسید یا به اشتراک می‌گذارید. فعالیت های دیگر شما از قبیل «لایک» کردن‌های شما یا حتی اینکه چه خبری را از چه فرد یا سازمانی به اشتراک گذاشته‌اید نیز، به چشم می‌آید. پست‌هایی را که حاوی مفاهیم تبعیض‌آمیز، اهانت و یا کینه‌های شخصی است، لایک نکنید. پستی را هر چند درست از فرد یا سازمان بدنام و غیرقابل اعتماد به اشتراک نگذارید. با کمی صرف وقت، همان پست را می‌توانید از منبعی قابل اعتماد پیدا کنید و به اشتراک بگذارید.

− فعالیت شما در زمینه‌ای خاص (برای مثال: فعالیت علیه پولی‌سازی آموزش) به این معنی است که شما نه تنها از روی منطق معتقدید که چیزی باید تغییر کند که از نظر احساسی هم با موضوع درگیر هستید و گاهی برخی اظهارنظرها خشم شما را بر می‌انگیزاند و یا کلا فوریت موضوع، شما را شتابزده و یا هیجان‌زده می‌کند. این همه قابل درک است. تنها به یاد داشته باشید که در طولانی‌مدت ایجاد گفتگو بین شما به عنوان کنشگر صنفی یا مدنی و دیگران است که تغییر را به معنی واقعی ممکن می‌کند. نگذارید خشم، خستگی یا ناراحتی‌تان شما را از گفتگو با کسی که مخالف شماست یا هدف شما را درک نمی‌کند، بازدارد.
− به هیچ عنوان برای پیشبرد کمپین خود اخبار یا نقل قول های غیرواقعی (fake news) منتشر نکنید و به اعتبار کار و خود لطمه نزنید.
− همواره به یاد داشته باشید که هدف از فعالیت صرفا اعلام مخالفت با رژیم سیاسی مستقر نیست و اگر همه هدف خود را معطوف به هدف قراردادن نهادهای سیاسی کنید، از نیازهای دیگری که به کار شما وجود دارد باز می‌مانید.
− در انتخاب جملاتی که در شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنید و یا هشتگی که از آن قرار است استفاده کنید، هوشمندانه رفتار کنید. آنها صرفا قرار نیست طرح مساله کنند، بلکه باید این قابلیت را داشته باشند که دیگران را از نظر احساسی درگیر و با خود همراه کنند.

چالش‌ها، مشکلات و نگرانی‌های کنشگری دیجیتال

چالش های متفاوتی در مقابل کنشگری دیجیتال قرار دارند که یکی از آنها محدود ماندن فعالیت در فضای آنلاین و اثربخش نبودن آن در فضای آفلاین است. اما لیست چالش‌ها و تهدیدهای موجود بلندتر از این است. در این جا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

نظارت، شنود و رهگیری آنلاین: اغلب دولت‌ها در دنیای اینترنت، به دنبال رصد کردن فعالیت‌های کاربران هستند. آنها با استفاده از روشهای مختلف در صدد کشف تفکرات، اظهارات و فعالیت‌های کاربران هستند تا از آن برای اهداف مختلف که می‌تواند تا بدترین شکل سانسور و سرکوب یعنی قتل مخالفان پیش رود، استفاده کنند. «امیدرضا میرصیافی» و «ستار بهشتی»،دو تن از نخستین وبلاگ نویسان کشته شده جهان هستند که در بازداشتگاه‌های ایران جان باختند. از همین رو منتقدان نسبت به وجه آزادی‌بخش اینترنت، با توجه به میزان اختلالی که دولت ها در گردش آزاد اطلاعات ایجاد می‌کنند، تردید دارند. خصوصا که دولت‌ها در مقایسه با شهروندان از منابع مالی بیشتری برخوردارند. وجود ارتش سایبری و گستردگی فعالیت‌هایش نمونه‌ای از تلاش‌های دولتی دشمنان اینترنت برای محدود ساختن فضای آزادی بخش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی است.
نفرت پراکنی و «ترول ها» : نفرت پراکنی آنلاین، نوعی اظهارنظر در شبکه‌های اجتماعی و به طور کلی در اینترنت است که با هدف حمله به یک شخص یا گروه بر اساس ویژگی هایی مانند نژاد، مذهب، قومیت، گرایش جنسی، جنسیت، معلولیت و … انجام می‌شود. بخشی از نفرت پراکنی‌های آنلاین در فضای ایرانیان سیستماتیک است و از سوی ارتش سایبری هدایت می شود. ترول ها یا اصطلاحا «اوباش مجازی» نیز نقش به سزایی در نفرت پراکنی بر عهده دارند. اما فعالیت های آن محدود به نفرت پراکنی نمی‌شود. ترول به افرادی گفته می‌شود که در بحث‌های عمومی جدی در فضای اینترنت، با بیان مطالب ناراحت کننده، تحریک آمیز و توهین آمیز علیه فرد یا جریان و موضوع، ایجاد تشنج و تنش می‌کنند. معمولا سر و کله ترول ها در اتاق‌های گفتگو، تالارها، وب نوشت‌ها یا تارنماهای کاربر-محور پیدا می‌شود. در حالی که در یک جمع اینترنتی، کاربرانی با حسن نیت بحثی را دنبال می‌کنند، اوباش اینترنتی با تحریک سایرین و با پیش کشیدن بحث‌های نامربوط یا توهین آمیز، به دنبال مطرح کردن خود و متشنج کردن فضای گفتگو هستند.
نقض حریم شخصی: نقض هدفمند یا اتفاقی حریم شخصی چیزی است که می‌تواند هم برای کنشگران اتفاق بیفتد و عواقبی حتی در حد بازداشت و شکنجه برای آنها به همراه بیاورد و هم آنها خود می‌توانند مرتکب نقض حریم شخصی دیگران شوند. مراقب حریم شخصی خود، حتی اگر بر این باور اشتباه هستید که چیزی برای پنهان کردن ندارید، و مراقب حریم شخصی دیگران حتی در صورتی که خود آنها متوجه نشوند، باشید. ادوارد اسنودن، افشاگر فعالیت‌های جاسوسی آمریکا در جهان، می‌گوید: بیان این جمله که من اهمیتی به حفظ حریم شخصی نمی‌دهم، چون چیزی برای پنهان کردن ندارم؛ مثل این است که گفته شود من اهمیتی به آزادی بیان نمی دهم، چون چیزی برای گفتن ندارم!
از آن جایی که ارتباطات هر روز بیش از روز قبل در حال شنود و ردیابی است، این وظیفه شماست که مراقب حریم شخصی خود خصوصا برای حفظ حریم شخصی و امنیت افرادی که با شما در تماس هستند و احتمال لو رفتن اطلاعات آن ها هست، باشید

نکات امنیتی کلیدی که کنش گران دیجیتال برای محافظت از خود و سایر کنشگران باید رعایت کنند

همه شهروندان در اینترنت نیاز دارند تا جای ممکن مراقب حریم شخصی و حملات هکرها و نفوذ به حساب های شخصی‌شان و دیگر تهدیدها باشند. اما کنشگران صنفی یا مدنی، نه تنها برای خودشان که برای افراد دیگری که با آنها در تماس هستند، مسئولیت بیشتری در قبال حفظ داده ها و اطلاعات شان از دستبرد و نفوذ آنلاین دارند.

راهکارهایی که برای حفظ امنیت سایبری پیشنهاد می‌شوند، معمولا روز به روز تغییر می‌کنند چرا که وضعیت و فضای اینترنت متغیر است. اما در اینجا به برخی از اصولی که به عنوان اصول پایه برای حفظ امنیت سایبری شناخته می‌شوند، اشاره می‌شود:

− ناشناس بمانید. با استفاده از وی پی ان (VPN) مطمئن و فیلترشکن‌های امن یا با استفاده از نرم‌افزارهایی نظیر تور (به انگلیسی Tor) فعالیت‌های خود را از چشم سوم در امان نگه دارید. با استفاده از تور، داده هایی از کاربران مانند موقعیت مکانی و نشانی آی‌پی پنهان می‌ماند. با این همه از فعالیت و ارسال فایل یا دریافت آن در سامانه‌های اینترنتی که در URL آنها به جای https از http استفاده شده است، خودداری کنید.
− کامپیوتر خود، بخصوص آنتی ویروس ها را به موقع به روز کنید.
− رمز عبور حساب های مختلف خود را متفاوت انتخاب کنید. یعنی برای هر حساب که می‌تواند ایمیل‌تان باشد یا شبکه اجتماعی، یک رمز عبور متفاوت داشته باشید. در صورت نیاز از برنامه‌های مدیریت رمز عبور مثل KeePass) ) استفاده کنید. رمز عبوری انتخاب کنید که حداقل هشت حرف باشد و شامل ترکیبی از حروف، علایم، فاصله باشد. از اطلاعات شخصی مانند نام، تاریخ یا محل تولد خودتان یا اطلاعاتی که قابل حدس زدن باشند در رمز عبورتان استفاده نکنید. مهم‌تر از همه، رمز عبور خود را حداقل هر سه ماه به طور مداوم عوض کنید.
− از شماره تلفن خود در تنظیمات امنیتی شبکه‌های اجتماعی یا حساب‌های ایمیل‌های خود استفاده نکنید. چرا که افراد با دسترسی به شماره شما می‌توانند چه از راه کنترل پیامک‌هایتان یا از طریق استفاده از شماره تلفن‌تان به حساب شما دسترسی پیدا کنند.
− از پیام‌رسان های امن استفاده کنید. سیگنال، امن‌ترین پیام‌رسانی است که در حال حاضر وجود دارد. اگر از سیگنال استفاده می‌کنید، قبل از اینکه هر گفت وگویی را شروع کنید یک گزینه وجود دارد که حذف خودکار پیام هست. این گزینه را حتما فعال کنید.
− از سرویس‌های امن ایمیل استفاده کنید. یکی از سرویس‌های رایگانی که به کنشگران پیشنهاد می‌شود، سرویس riseup.net است. برای ایجاد حساب کاربری در رایزآپ، نیازمند دعوتنامه از سوی کسی هستید که قبلا در آن عضو شده است، چون رایزآپ به روی همه کاربران باز نیست. با فعالانی که در حوزه امنیت اینترنت فعال هستند، برای گرفتن دعوتنامه در تماس باشید.
در آخر به یاد داشته باشید که حریم شخصی و امنیت هر چه کمتر به صورت فردی و بیشتر به صورت شبکه‌ای حفظ می‌شود. در بسیاری از موارد نفوذ به اطلاعات همکاران شما، می‌تواند نفوذ به اطلاعات شبکه‌ای از افراد از جمله شما باشد. با دیگر فعالان یا همکاران‌تان در فعالیت‌های سازمانی درباره امنیت اینترنت به طور مداوم در تماس باشید و از راهکارهای روز برای حفظ امنیت به صورت جمعی استفاده کنید.