داوطلب وب‌سایت داوطلب
تارنمای داوطلب: روز پنجشنبه ۲۴ آبان ماه و به فاصله کمتر از دو ماه از فاجعه معدن طبس که منجر به کشته شدن بیش از ۵۲ کارگر شد؛ این بار ریزش معدن کلات در استان گلستان جان یک کارگر را گرفت و سه کارگر دیگر را راهی بیمارستان کرد. گزارش‌های منتشر شده حاکی از آن است که این معدن از جمله معادن ناایمنی است که در یک ماه گذشته، فعالیت آنها توسط وزارت کار متوقف و تعطیل اعلام شده بود و در زمان وقوع حادثه، کارگران در یکی از تونل‌های این معدن مشغول ایمن‌سازی برای فعال شدن دوباره معدن بودند که هنگام تعمیرات در فاصله حدود ۱۰۰ متری از تونل با ریزش سقف کارگاه دچار حادثه شدند. همچنین، بازگشایی دوباره این معدن منوط به تایید کمیته کارشناسی شامل اداره کار، اداره صمت، اداره استاندارد، اداره بهداشت و کارشناس رسمی دادگستری اعلام شده است. نکته قابل توجه این است که برای ایمن‌سازی معدنی با این سطح خطر بالا، باز هم از حضور نیروی انسانی بدون تجهیزات و فاقد ابزار و شاید دانش ایمنی کافی استفاده شده و حادثه دیگری رقم خورده است. تعدد و تکرار این حوادث نشان می‌دهد که با وجود ورود فوری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به موضوع ایمن‌سازی معادن پس از حادثه معدن طبس، هنوز پروتکل‌ها و استانداردهای لازم برای کیفیت‌بخشی به ایمنی معادن رعایت نمی‌شود و همچنان احتمال وقوع حوادث مرگبار حتی در مسیر ایمن‌سازی بسیار بالاست. چگونه می‌توان بر این چالش چیره شد و ایمن‌سازی معادن پرخطر با رعایت چه پروتکل‌هایی امکان‌پذیر است؟!
اوایل آبان ماه سال جاری و پس از حادثه کشته شدن بیش از ۵۲ کارگر معدن زغال‌سنگ طبس بود که احمد میدری وزیر تعاون،کار و رفاه اجتماعی در جلسه علنی اعلام کرد که « وزارتخانه‌های صمت و تکاور (تعاون، کار و رفاه اجتماعی) کارگروه مشترکی تشکیل دادند و ۱۰۱ معدن زغال سنگ در حال بررسی است.» به گفته او، از اواسط مهر ماه ۶۲ معدن زغال سنگ مورد بررسی قرار گرفتند که همه آنها فاقد استاندارد و اصول ایمنی مندرج در مقررات هستند که از این تعداد وزارت تکاور از دستگاه قضایی درخواست کرد تا ۷ معدن تعطیل شوند.
اسامی همه این معادن البته اعلام نشد و تاکنون تنها نام دو معدن «زمستان یورت» و «کلات شرق» _هر دو از استان گلستان_ که چند روز پیش دچار حادثه شد، به عنوان معادنی که با مداخله دستگاه قضایی تعطیل شده‌اند، اعلام شده است. عدم شفاف‌سازی وزارت کار در اعلام نام معادن ناایمن و افشای میزان خطرپذیری آنها به صورت عمومی، ناشی از تعاملات دو جانبه‌ای است که میان دولت و بخش خصوصی همسو و وابسته به دولت! برقرار است. در جریان چنین رابطه‌ای که در آن اسناد مربوط به تخلفات بخش خصوصی به صورت علنی افشا نمی‌شود و محرمانه باقی می‌ماند، امکان پرسشگری رسانه و افکار عمومی کاهش می‌یابد و در نتیجه دولت نیز از پاسخگویی طفره می‌رود.
این روند تا جایی ادامه پیدا می‌کند که حادثه‌ای همچون حادثه معدن «کلات شرق» رخ دهد و آنگاه همگان متوجه شوند که معدن حادثه دیده از جمله معادن تعطیل شده، بوده است. بنابراین امروز شاید پیش از هر چیز لازم باشد تا کارشناسان و مسئولان ایمنی مستقل بر ضرورت شفاف‌سازی دولت از وضعیت ایمنی معادن تاکید کنند و از دولت بخواهند تا با اعلام رسمی توقف فعالیت معادن ناایمن از سونامی حوادث معدنی که هر از چند گاهی خانواده‌های بسیاری را داغدار می‌کند، بکاهد.
اما چه اقداماتی باید برای ایمن‌سازی معادن در دستور کار قرار گیرد؟
هنگامی که یک معدن به دلیل نقص ایمنی تعطیل می‌شود، عملیات تعمیر و نگهداری باید ایمنی کارگران را در اولویت قرار دهد تا از صدمات یا تلفات بیشتر جلوگیری شود. این رویکرد باید جامع، سیستماتیک و از پروتکل های ایمنی سختگیرانه پیروی کند. «داوطلب» تلاش کرده تا برخی از این اقدامات را در انجام ایمن‌سازی معادن الویت دارند، در ۱۰ مورد گردآوری کند:
۱- انجام یک ارزیابی کامل ریسک:
ارزیابی دقیق برای شناسایی تمام خطرات ایمنی باید انجام شود. اینها ممکن است شامل ناپایداری ساختاری، گازهای خطرناک، تجهیزات معیوب یا شرایط کاری ناایمن باشد. در عین حال، خطرات باید بر اساس شدت و احتمال آنها طبقه‌بندی شوند تا اطمینان حاصل شود که خطرناک ترین شرایط مورد توجه قرار گرفته‌اند.
۲- ایجاد یک برنامه کاری ایمن
ایجاد یک طرح گام به گام که وظایف مورد نیاز برای رفع نقص را مشخص کند، ضروری است. هر مرحله باید شامل اقدامات ایمنی دقیق باشد و اطمینان حاصل شود که اقدامات مربوط به واکنش اضطراری شامل مسیرهای تخلیه، ایستگاه های کمک های اولیه و پروتکل های ارتباطی به خوبی تعریف شده است.
۳- اطمینان از آموزش کافی
آموزش کارکنان تعمیر و نگهداری در مورد چالش های ایمنی ضروری است. ارائه تمرین‌های ایمنی و آموزش های به روز در مورد جابجایی تجهیزات و روش های تخلیه اضطراری مواردی است که به کارگرانی که آموزش کافی ندیده‌اند، نسبت به خطرات کار آگاهی می‌بخشد.
۴- کنترل میزان دسترسی
محدود کردن دسترسی به معدن فقط برای پرسنل ضروری است. کارگرانی که مستقیماً درگیر تعمیر و نگهداری نیستند نباید وارد سایت شوند. در عین حال باید از مسئولین ایمنی تعیین شده برای راهنمایی کارگران در مناطق پرخطر استفاده شود.
۵- ارائه تجهیزات مناسب
کارگران باید به تجهیزات حفاظت شخصی مانند کلاه ایمنی، ماسک تنفسی، دستکش، لباس با دید بالا و چکمه های ایمنی مجهز باشند. همچنین باید از سیستم های حفاظت جهت جلوگیری از سقوط، آشکارسازهای گاز و وسایل ارتباطی برای افزایش ایمنی استفاده کنند.
۶- اطمینان از ایمنی سازه
قبل از شروع تعمیرات، دیوارها، سقف ها و سایر سازه ها برای جلوگیری از ریزش باید مورد بازرسی ویژه قرار گیرند. بهبود سیستم های تهویه برای جلوگیری از پخش شدن گازهای خطرناک یا اطمینان از اینکه کیفیت هوا مطابق با استانداردهای ایمنی ضروری است.
۷- استفاده از فناوری و کنترل راه دور
گرچه در ایران استفاده از این امکانات معمول نیست و برخی دلیل آن را شرایط تحریمی و برخی دیگر ناشی از ناکارآمدی یا کم‌کاری دستگاههای مدیریتی در تامین تجهیزات می‌دانند، اما استفاده از ماشین آلات یا هواپیماهای بدون سرنشین کنترل از راه دور برای انجام تعمیر و نگهداری در مناطق خطرناک ضروری است و در معرض کارگران را به حداقل می‌رساند. استقرار سیستم های پایش بلادرنگ برای ردیابی شرایط محیطی و عملکرد تجهیزات نیز به سرعت‌بخشی و کاهش ریسک فرآیند ایمن‌سازی کمک می‌کند.
۸- نظارت و ممیزی مستمر
بازرسی های مکرر برای اطمینان از رعایت اقدامات ایمنی در طول عملیات تعمیر و نگهداری ضروری است. ایجاد سیستمی که نگرانی های ایمنی را گزارش کند یا فوراً راهکارهایی را پیشنهاد دهد نیز در این زمینه کمک‌کننده است.
۹- هماهنگی با مراجع نظارتی
همکاری با بازرسان مستقل معدن و نهادهای نظارتی جهت حصول اطمینان از اینکه تمام کارهای تعمیر و نگهداری مطابق با استانداردهای ایمنی پیش می‌رود، اهمیت ویژه‌ای دارد.
۱۰- پرورش فرهنگ ایمنی
حتی در حین عملیات تعمیر و نگهداری نیز می‌توان کارگران را تشویق کرد تا نگرانی‌های خود را بیان کنند و در بحث های ایمنی شرکت کنند. این باعث می‌شود تا فرهنگ پاسخگویی تقویت شود.
با اتخاذ این اقدامات، عملیات تعمیر و نگهداری در یک معدن تعطیل شده به دلایل ایمنی می‌تواند به طور موثر انجام شود و در عین حال خطرات را برای کارگران به حداقل برساند. نباید فراموش شود که ایمنی باید در بالاترین اولویت در هر مرحله از فرآیند باقی بماند.
