داوطلب وب‌سایت داوطلب
تارنمای داوطلب: « با دختر و پسرم آمده‌ام تا ببینند که مطالبه ما، مطالبه یک نفر نیست. آینده خانواده و بچه‌های ماست که با هر روزی که می‌گذرد در حال تباه شدن است.» اینها حرف‌های یکی از کارگران رسمی نفت است. روز پنجشنبه در حاشیه تجمع پرسنل رسمی نفت شاغل در شرکت های پالایش فجر جم ، pogc،spgc، منطقه ویژه، بهداشت و درمان و زاگرس جنوبی در شهرک نفتی جم (منطقه ویژه اقتصادی پارس) دهها کارگر به همراه خانواده‌هایشان راهپیمایی و تجمع اعتراضی برگزار کردند. حضور زنان و کودکان در این تجمعات صحنه‌هایی را ثبت کرد که پیش از این با وجود تکرار تجمعاتی از این قبیل شاهد آن نبودیم. صحنه‌هایی که تاثیرگذاری حرکت اعتراضی این کارگران را چندبرابر کرد و بیننده را به تماشای چندباره این ویدئوها وادار می‌کرد.
حضور و مشارکت خانواده‌ها در اعتراضات کارگری و صنفی پیش از این هم سابقه داشته است. از معلمان تا کارگران صنایعی چون نیشکر هفت‌تپه و معادن زغال‌سنگ کرمان!
این روزها حتی پرستاران هم در گروههای مجازی یکدیگر را تشویق می‌کنند که به همراه خانواده در تجمعات حضور داشته باشند.
اما تاثیر حضور خانواده در اثربخشی اعتراضات کارگری و صنفی آن هم در شرایطی مانند ایران که هیچ تشکلی امکان سازماندهی و پیشبرد مطالبات را ندارد، چیست؟
مطالعات انجام شده بیانگر آن است که حضور خانواده حتی اگر نتواند در پیشبرد منافع و مطالبات معترضان تاثیر بلندمدت داشته باشد، به صورت مقطعی از طریق حساس‌سازی افکار عمومی، اثربخشی بسیار زیادی دارد و می‌تواند دستاوردهای میان‌مدت یا کوتاه‌مدتی برای معترضان به همراه داشته باشد.
حضور و مشارکت خانواده‌ها چه زمانی موثر است؟!
وقتی خانواده ها، به ویژه کودکان در تجمعات کارگری و صنفی حضور دارند، حساسیت جامعه روی موضوعات و مطالبات معترضان بیشتر می‌شود. این می‌تواند دلایل و زمینه‌های اعتراض را برای عموم مردم، رسانه‌ها و سیاست‌گذاران ملموس‌تر کند و منجر به همدلی و حمایت بیشتر شود. با وجود اثربخشی این شیوه مطالبه‌گری باید توجه داشت که حفظ حقوق کودک و توجه به خواست و اراده او برای حضور در تجمعات اعتراضی، باید در الویت قرار گیرد.
اما آثار حضور خانواده در تجمعات کارگری به این محدود نمی‌شود و می‌توان به موارد دیگر هم اشاره کرد:
- فراگیری: مشارکت خانواده می‌تواند جذابیت یک حرکت مطالبه‌گرانه صنفی و کارگری را فراتر از حضور کارگران به تنهایی افزایش دهد و این پیام را می فرستد که مسائل مورد بحث نه فقط بر تک تک کارگران که بر همه نهادهای اجتماعی و به ویژه مهمترین آنها یعنی «خانواده» تأثیر می‌گذارد.
- افزایش مشارکت: حضور خانواده‌ها می‌تواند کارگران بیشتری را به شرکت در تجمعات تشویق کند. چرا که ممکن است با آنها با قرار گرفتن کنار اعضای خانواده خود احساس راحتی و اعتمادبه نفس بیشتری داشته باشند. این امر می‌تواند به افزایش مشارکت کارگرانی که همچنان در مقابل تضییع حقوق خود منفعل هستند، منجر شود.
- اعتراض غیر خشونت آمیز: حضور خانواده اغلب به رعایت لحن مسالمت آمیز و بدون خشونت در اعتراضات کمک می‌کند. حضور کودکان و بزرگترها در کنار هم می‌تواند تاکتیک‌های تهاجمی‌تر معترضان و همچنین شیوه مواجهه مجریان قانون را تحت تاثیر قرار دهد.
- قدرت نمادین: حضور خانواده ها، نشان دهنده احساس خطر نسبت به آینده است و به جامعه این پیام را می‌فرستد که رسیدگی به مطالبات کارگران به رفاه و امنیت نسل آینده مرتبط است.
این شیوه مطالبه‌گری در عین حال مزایای دیگری هم دارد. از جمله اینکه:
- پوشش رسانه‌ای تجمعات با حضور خانواده‌ها می‌تواند مطلوب‌تر باشد و جنبش را جامعه محور و فراگیر نشان دهد. این می‌تواند تاثیر مثبتی بر افکار عمومی داشته باشد.
- مشارکت خانواده می تواند روحیه کارگران را تقویت کند و نشان دهد که نزدیکانشان در کنار آنها هستند. همچنین می‌تواند همبستگی بین کارگران را تقویت کند.
- مشاهده تاثیرگذاری مسائل و مشکلات کارگران بر خانواده و گروههای مختلف جمعیتی که سیاست‌مداران و سیاست‌گذاران آنها را در زمره سرمایه اجتماعی می‌بییند و در بزنگاههای سیاسی روی آنها حساب می‌کنند، ممکن است به پاسخگویی فوری‌تر از سوی آنها منجر شود.
- مشارکت خانواده‌ها می‌تواند حس عدالت اجتماعی را به نسل بعدی القا کند و حمایت مستمر و آگاهی در مورد حقوق کار را تقویت کند.
- حضور خانواده‌ها گاهی اوقات می‌تواند به عنوان یک اقدام محافظتی در برابر استفاده بیش از حد از زور توسط مقامات عمل کند. چرا که در صورت برخورد خشونت‌بار با اعتراضات مسالمت‌آمیز، اعتراض عمومی بیشتر می‌شود.
با مروری بر موارد فوق به روشنی درمی‌یابیم که مشارکت به موقع خانواده‌ها در اعتراضات، یکی از روش‌های نسبتا اثربخش و کارآمد در پیشبرد و تحقق مطالبات کارگری است. به ویژه در ایران که محدودیت‌های حکومت و چالش‌های مربوط به فعالیت جمعی مانع از تشکیل انجمن‌ها و تشکل‌های مستقل کارگری شده، این روش می‌تواند به عنوان یکی از دهها تاکتیک اثربخشی اعتراضات، مورد استفاده فعالان صنفی و کارگری قرار گیرد.
